Rok lasów (Cz. 4b)

December 6, 2021

International Year
of the Forests – 2011

To już ostatni odcinek serii opracowanej na 10-lecie Międzynarodowego Roku Lasów, ogłoszonego po raz pierwszy przez ONZ. Tym razem zajmujemy się lasami górskimi, które znajdują się w dwóch krainach przyrodniczo-leśnych: Sudeckiej oraz Karpackiej.

VIII. Karpacka Kraina Przyrodniczo-Leśna

Krainę Karpacką wypełnia masyw górski Karpat wraz z Pogórzem Karpackim. Jest to drugi najdłuższy w Europie łańcuch górski, ciągnący się 1300-kilometrowym łukiem przez 8 państw. Na terytorium Polski Karpaty dzielą sie na dwie części.

W skład Karpat Zachodnich wchodzą między innymi : Pogórze Karpackie, Beskidy Zachodnie, Podhale, Tatry, Beskid Sądecki i Beskid Niski;
Karpaty Wschodnie tylko w małej części znajdują się w Polsce; to jest Pogórze Przemyskie i Bieszczady.

Lesistość krainy wynosi ok. 33%. W obszarze Krainy Karpackiej znajduje się wiele parków narodowych: Tatrzański Park Narodowy, Babiogórski PN, Pieniński PN, Bieszczadzki PN, Gorczański PN i Magurski PN. Wyróżniono w tej krainie dziwięć dzielnic przyrodniczo-leśnych.

1. Dzielnica Beskidu Śląskiego i Małego

1. Pogórze Rożnowskie; 2. Pogórze Wiśnickie, rezerwat Kamienny Grzyb.

Północną część dzielnicy zajmują trzy pogórza położone miedzy dolinami Raby i Dunajca. 1. Pogórze Wielickie – region obejmujący fragment przedpola Beskidów; 2. Pogórze Wiśnickie, środowisko naturalne jest w niewielkim tylko stopniu skażone, gdyż brak tu ciężkiego przemysłu i wielkich aglomeracji miejskich, a rolnictwo zbliżone jest do ekologicznego. Brak większych ośrodków miejskich. Największe miasta, Bochnia i Nowy Wiśnicz. 3. Pogórze Rożnowskie z najwyższym wzniesieniem Dąbrowską Górą (583 m) nad Jeziorem Rożnowskim. Jedynymi miastami są Zakliczyn, Bobowa i Grybów. Lasy tworzą tu małe kompleksy; dominują siedliska Lasu wyżynnego – 81% oraz LMwyż 16%. Gatunkami panującymi w drzewostanach są: buk 26%, sosna 25% i jodła 25% oraz dąb 11%.

1. Górna Wisła w Ustroniu; 2. Beskid Mały.

Dolina Górnej Wisły to grądy i buczyny górskie. Lesistość mezoregionu jest bardzo mała i wynosi 10%. Lasy tworzą małe kompleksy, gatunkami panującymi są: świerk, dąb, buk i olsza. Głównym miastem jest Skoczów. Beskid Śląski dzieli się na zachodnie Pasmo Czantorii i wschodnie Pasmo Baraniej Góry, Najwyższym wzniesieniem jest Barania Góra (1220 m n.p.m.), na stokach której znajdują się tereny źródliskowe Wisły. MIEJSCOWOŚCI: Bielsko-Biała, Ustroń, Wisła, Istebna, Brenna, Szczyrk. Beskid Mały to pasmo górskie w Polsce, stanowiące część Beskidów Zachodnich. Ma długość ok. 35 km i szerokość 10–15 km. Lesistość bardo wysoka – 58%, przeważnie jako LMG (las mieszany górski – 50%), LG (las górski) i BMG (bór mieszany górski). Gatunkami panującymi są: świerk, buk i jodła.

2. Dzielnica Pogórza Środkowobeskidzkiego

`1. Wędrówka klubu PTTK przez Pogórze; 2. Kulig w Beskidach.

Na wielkim obszarze tego regionu znajduje się Podgórze Ciężkowicko-Dynowskie, Doły Jasielsko-Sanockie i Pogórze Przemyskie. Lasy Pogórza Ciężkowicko-Dynowskiego tworzą małe i średnie kompleksy, a gatunkami dominujacymi są buk i jodła. W dolinach rzecznych rosną grądy i lasy łęgowe. Na Pogórzu istnieje również wiele rezerwatów przyrody, jak np. rezerwat Prządki. MIEJSCOWOŚCI: Brzostek, Ciężkowice, Dynów, Kańczuga, Strzyżów,

1. Rezerwat Prządki im. prof. Henryka Świdzińskiego; 2. Rodzinna wycieczka przez las w okolicach Jasła.

Doły Jasielsko-Sanockie są częścią Kotliny Jasielsko-Krośnieńskiej i przebiegają równoleżnikowo u podnóża Beskidu Niskiego, gdzie przepływa m.in. Wisłoka, San oraz Wisłok z licznymi dopływami. Lasy zajmują zaledwie 11% ogólnej powierzchni. Region obejmuje kotlinę o dość urozmaiconej rzeźbie, ze wzniesieniami do 660 m n.p.m. W obniżeniu pomiędzy Jasłem, Krosnem i Sanokiem znajdują się: Cieklin, Nowy Żmigród, Jedlicze, Zarszyn i dwa uzdrowiska: Iwonicz-Zdrój oraz Rymanów-Zdrój, które oferują bogatą sieć różnych ścieżek oraz szlaków turystycznych.

1. Jeden z rezerwatów niedaleko Przemyśla; 2. Lasy na Pogórzu Przemyskim; 3. Wielki zamek rodu Krasińskich był wykorzystany po wojnie jako szkoła leśna z internatem i mieszkaniami dla nauczycieli. W latach 1955-1972 szkoła miała nazwę Technikum Leśne w Krasiczynie.

Pogórze Przemyskie jest pasmem wzgórz wysuniętym najdalej na wschód. Obszar ma charakter zrównanego, lekko falistego płaskowyżu, który się wznosi do 450–700 m npm. Teren mocno zalesiony – 68%. Występują tu głównie lasy mieszane. W niższych terenach Pogórza Przemyskiego rośnie grab, dąb, brzoza i sosna, w wyższych partiach: jodła, świerk i buk. Na całym Pogórzu przeważają lasy jodłowo-bukowe. MIEJSCOWOŚCI: Przemyśl, Krasiczyn, Bircza, Kalwaria Pacławska.

3. Dzielnica Bieszczadów

Zalew Soliński, sztuczne jezioro zwane “bieszczadzkim morzem”. Bardzo rozwinięta linia brzegowa ma długość ponad 160 km, z wieloma półwyspami i zatoczkami.

Północna część regionu to przedgórze zwane też Bieszczadami Niskimi. Obszar ten przedziela dolina Sanu, gdzie w latach 1961-1968 wybudowano zaporę wodną w Solinie o wysokości 82 m i największy w Polsce sztuczny zbiornik wodny o pwierzchni 22 km². Występują tu krajobrazy roślinne grądów i buczyn górskich oraz reglowych buczyn górskich. Lasy pokrywają 58% regionu tworząc rozległe kompleksy, głównie jako typ siedliskowy lasu górskiego (LG). Gatunkami dominującymi są jodła, buk i sosna. MIEJSCOWOŚCI w Podgórzu Bieszczadzkim / Bieszczadach Niskich: Ustrzyki Dolne, Lesko, Sanok, Zagórz, Baligród, Bukowiec, Czarna Góra.

“Drogą w Bieszczady” jest określane LESKO, miasteczko położone przy górnym biegu rzeki San – między Sanokiem a Zalewem Solińskim. W Lesku znajduje się Zespół Szkół Leśnych – mający bardzo długą i bogatą historię. W roku 1883 Lwowska Dyrekcja Lasów powołała Niższą Szkołę Lasową. Celem było przygotowanie kadry pracowników z nastawieniem na gospodarkę leśną w Karpatach. Szkoła praktycznie działała przy leśnictwie Bolechów, ok. 50 km na południe od Lwowa.

1. Herb szkoły w Lesku; 2. Widok na miasto przez rzekę San; 3. Budynek szkolny.

Tuż po II wojnie światowej odtworzono tradycje dawnej szkoły, przenosząc ją z miejsca na miejsce – zanim ulokowała się w Krasiczynie k. Przemyśla. Stamtąd ówczesne Technikum Leśne ponownie uległo translokacji i w roku 1972 usadowiło się ostatecznie w Lesku. W otrzymanej korespondencji znaleźliśmy trochę statystyki. Poprzez zmienną historię szkoły, w różnych jej miejscach wykształciło się w sumie prawie 6,500 absolwentów. Wielu osiągnęło wysokie kwalifikacje a jeden został dyrektorem Instytutu Badawczego Leśnictwa.

Lesko – praktyka zimowa i mistrzostwa Polski szkół leśnych w szachach, 2018.

Około trzystu absolwentów szkoły skończyło studia, doktorat obroniło 27 osób, a sześciu zostało profesorami. Były uczeń T.L. w Krasiczynie Bronisław Kwiatkowski po maturze rozpoczął karierę w wojsku i zakończył ją w stopniu generała. Absolwenci z Krasiczyna i Leska często biorą udział w spotkaniach koleżeńskich czy też w podobnych imprezach. Jubileuszowy zjazd ma się odbyć w tym roku na 50-lecie TL/ ZSL w Lesku.

W Dolinie Sanu znajduje się rezerwat leśny HULSKIE, jeden z najciekawszych w Bieszczadach. Na obszarze 191 ha rosną tam piękne starodrzewia buczyny karpackiej.

Rezerwat nosi imię Stefana Myczkowskiego (1923-1977) – profesora zwyczajnego, wykładowcy Wydziału Leśnego W.S.R. /obecnie Akademii Rolniczej w Krakowie, leśnika o dużym dorobku naukowym.

Oprócz buków (najstarsze mają ponad 30 metrów wysokości, a ich wiek dochodzi do 200 lat) i jodeł rosną tutaj także jawory, jesiony i wiązy górskie. Rozległe kompleksy leśne pasma Otrytu oraz dolina Sanu, stanowią ważny korytarz ekologiczny i obszar ten jest ostoją wielu gatunków zwierząt. W rezerwacie i jego sąsiedztwie występuje ponad 50 gatunków ptaków a wśród nich także orzeł przedni.

Orzeł przedni (Aquila chrysaetos)

Byłem wstrząśnięty dowiadując się, że profesor Myczkowski zginął tragicznie w górach. Słuchałem z ogromnym zainteresowaniem jego wykładów, gdyż promieniowała od tego człowieka jakaś dobroć i głęboka wiedza połączona z umiłowaniem przyrody. Dwa lata po jego śmierci udało mi się dotrzeć do Jana Pawła II podczas audiencji generalnej i kiedy go zapytałem czy znał profesora Myczkowskiego, papież odpowiedział: “Tak, znałem i odprowadzałem go na cmentarz”. Po latach znalazłem to zdjęcie w internecie i umieszczam je tutaj, jako symboliczny dar wdzięczności dla Profesora.

Rezerwat Hulskie im. profesora Stefana Myczkowskiego

Można powiedzieć, że w rodzinie prof. S. Myczkowskiego istnieją tradycje profesorsko-przyrodnicze. Rok młodszy od niego brat Jan (1924-2006) był profesorem fizjologii roślin na Wydziale Ogrodniczym krakowskiej Akademii Rolniczej. W okresie wojny Jan Myczkowski był żołnierzem Armii Krajowej i został uwięziony w niemieckim obozie koncentracyjnym Flossenbürg. Natomiast syn profesora S. Myczkowskiego – Zbigniew Myczkowski (ur. 1955) jest profesorem na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej; ma tam wykłady o teorii architektury i urbanistyki a specjalizuje się w architekturze krajobrazu.

Ale wracamy do Bieszczadów, gdyż na południowej stronie dzielnicy rozciągają się Bieszczady Wysokie z najwyższą górą Tarnicą (1346 m npm). Lesistość mezoregionu jest najwyższa w kraju i wynosi 83%. – głównie na siedliskach lasu górskiego (LG). Gatunkiem panującym w drzewostanach jest buk, który zajmuje 49% powierzchni, pozostałe gatunki w drzewostanach bieszczadzkich to jodła i świerk. MIEJSCOWOŚCI: Komańcza, Brzegi Górne, Rzepedź, Cisna, Dwerniczek, Ustrzyki Górne i Lutowiska.

1. Połoniny Wetlińska i Caryńska to najczęściej odwiedzane miejsca w Bieszczadzkim Parku Narodowym; 2. Symbol parku – ryś (Lynx); 3. Bór górski jodłowo-świerkowy.

Bieszczady jeszcze w latach powojennych były regionem niebezpiecznym do zamieszkania. Ofiarami bandyckich napadów i masowych mordów byli nie tylko żołnierze Wojsk Ochrony Pogranicza ale także ludność cywilna. Jednym z licznych przykładów jest strażnica WOP w Jasielu. Okrążona w lutym 1946 przez uzbrojone bandy UPA, broniła się dopóki nie wyczerpał się zapas amunicji.

Wtedy bandyci wziętym do niewoli żołnierzom zdarli mundury, a ręce związali drutem telegraficznym. Następnie kazali im położyć się twarzą do śniegu i zabijali po kolei każdego. Jednemu z żołnierzy udało się uciec i opowiedział dokładnie co się stało. Zabitych razem z rannymi wrzucono do ziemianki oraz do miejscowej studni. Zwłoki 37 zamordowanych odnaleziono dopiero po trzech miesiącach. Ciała pozostałych ofiar nie zostały odnalezione. Pytanie, skąd ci zbrodniarze mieli tyle uzbrojenia skoro Ukraina, jako jedna z republik ZSRR, była podczas wojny zajęta przez Niemcy i broni nie produkowała? Natomiast po wojnie granica miedzy Polska a ZSRR była dokładnie strzeżona… Łatwiej natomiast było im zaopatrzyć się w kable telegraficzne, bo regularnie przecinali łączność między strażnicami WOP. Bandycki napad w Jasielu stał się jednym z motywów książki Jana Gerharda „Łuny w Bieszczadach” oraz filmu „Ogniomistrz Kaleń”. Dramat przeżywały też niewielkie grupy etniczne Bojków i Łemków, które – w imię ludobójczej ideologii – zmuszane były przez nazistów do udziału w zbrodniach. Znanych jest wiele przykładów, że mordowano wśród nich każdego, kto bandytom odmawiał współpracy. Gwoli sprawiedliwości, trzeba przyznać że wśród tych ofiar byli też tacy, którzy próbowali ratować albo tylko ostrzegać Polaków przed nocnym atakiem morderców.

Apel w holdzie pomordowanym

Gdy pokój zapanował na bieszczadzkiej ziemi, mieszkańcy wsi mogli spać juź bez strachu, że w nocy napadną ich bandy zbrodniarzy. Do zagubionych w górach wiosek doprowadzono elektryczność, wybudowano szkoły i powstało dużo zakładów pracy. Nowe drogi i szosa zwana “obwodnicą bieszczadzką” ułatwiły transtport i komunikację autobusową. Tak to najbardziej zacofany zakątek ubogich gruntów i zaniedbanych lasów rozwinął się cywilizacyjnie do standartów 20-go wieku. Po latach region stał się popularnym celem wędrówek młodzieży i miłośników dzikiej przyrody. Dużą atrakcją jest Bieszczadzka Kolejka Leśna, która w ostatnich latach przewoziła ponad 100 tys. pasażerów podczas jednego sezonu. W dekadzie 1970-1980 planowano w Bieszczadach zbudować ośrodki turystyczne, w sumie dla ok. 10 tysięcy osób. Czy stać na to dzisiejszą Polskę?

I jeszcze jeden pogodny akcent regionu. W pobliżu Ustrzyk Dolnych istnieje Sanktuarium Matki Bożej Bieszczadzkiej. Ikona pochodzi z XVI-go wieku i sprowadzono ją z kościoła na Kresach (miasteczko Rudki koło Sambora). Niech Ona będzie Orędowniczką pokoju i pojednania między Słowianami.

W latach 1974–1989 prowadzono zagospodarowanie Bieszczadów w ramach akcji Związku Harcerstwa Polskiego pod hasłem Operacja Bieszczady 40.

Celem akcji było włączenie harcerzy w zagospodarowanie i ożywienie kulturalne Bieszczadów. Wyjazdy harcerzy w Bieszczady miały charakter czynu społecznego połączonego z wypoczynkiem. Pomagano w przygotowaniach do nowego roku szkolnego, prowadzono imprezy dla lokalnych dzieci, pomagano w ochronie przyrody, nadto pracowano przy budowach dróg, pielęgnowaniu upraw leśnych i remontach szkół.

Obecnie agroturystuka staje się popularna także w Bieszczadach

4. Dzielnica Beskidu Żywieckiego

Beskid Żywiecki, Beskid Wysoki – jest drugim co do wysokości (po Tatrach) pasmem górskim w Polsce. Najwyższym szczytem jest Babia Góra (1725 m), skąd biorą się źródła Wisły. Tam utworzono Babiogórski Park Narodowy i trzynaście rezerwatów przyrody.

1. Babia Góra; 2. Wisła – królowa polskich rzek i symbol Rodła; 3. Żródła Wisły.

Beskid Żywiecki cechuje typowo górski piętrowy układ roślinności. Dominuje krajobraz roślinny reglowych buczyn górskich, rzadko występuje krajobraz grądowy. Masyw Babiej Góry jest jedynym miejscem w Beskidach, gdzie występują, podobnie jak w Tatrach, wszystkie piętra roślinne.

Piętro pogórza obejmuje wysokości do około 600 m i zostało całkowicie zagospodarowane przez pola uprawne, łąki kośne, wioski i tereny miejskie. Jednak lesistość regionu jest bardzo duża i wynosi 48%. Lasy tworzą rozległe kompleksy, najczęściej jako las mieszany górski (LMG). MIEJSCOWOŚCI: Zwardoń, Węgierska Górka, Żywiec, Jeleśnica, Zawoja, Jabłonka.

5. Dzielnica Beskidu Makowskiego i Wyspowego

Dzielnica piąta jest częścią Beskidów Zachodnich. Beskid Makowski (dawniej nazywany Beskidem Średnim) to górzysta grupa, której najwyższym wzniesieniem jest Lubomir (904 m). Lesistość regionu jest duża, wynosi 39%. Lasy tworzą kompleksy średniej wielkości.

1. Przedmieście Suchej Beskidzkiej; 2. Buczyna w swoim naturanym siedlisku (LG – las górski).

Jest to obszar dość gęsto zaludniony. Lasy występują głównie na wyższych grzbietach górskich, natomiast doliny i śródgórskie zrównania zajęte są pod uprawy rolne i osady ludzkie. MIEJSCOWOŚCI, w regionie znajdują się 4 miasta: Maków Podhalański, Sucha Beskidzka, Jordanów oraz Myślenice.

Beskid Wyspowy rozciąga się pomiędzy doliną Raby (prawy dopływ Wisły o długości 132 kn) a Kotliną Sądecką. Charakterystyczną cechą tego regionu jest występowanie odosobnionych, pojedynczych szczytów, od czego pochodzi jego nazwa. Najwyższym szczytem jest Mogielica (1170 m). MIEJSCOWOŚCI: Tymbark, Limanowa, Łukowica, Stary Sącz i Laskowa.

Lesistoś dzielnicy Beskidu Makowskiego i Wyspowego jest przeciętna. Lasy tworzą średnie i małe kompleksy, z których największe leżą na południowy-zachód od Limanowej. Przeważa krajobraz roślinny grądów i buczyn górskich, dominują siedliska lasu górskiego (LG – 85%). Gatunkami panującymi są jodła, która zajmuje 48% pow. oraz buk 36%.

6. Dzielnica Gorców i Beskidu Sądeckiego

Gorce są pasmem górskim, gdzie występują trzy piętra roślinności: piętro pogórza, regiel dolny i regiel górny. Odpowiadają im trzy najważniejsze zespoły leśne: grądy, buczyna karpacka i karpacki bór świerkowy. To pasmo górskie charakteryzuje się bardzo dobrze rozwiniętą siecią wodną, na którą składają się liczne potoki, źródła i wysięki wodne. W roku 1981 powstał Gorczańsi Park Narodowy, którego symbolem jest salamandra plamista – ogoniasty płaz prowadzący nocny tryb życia.

1. Polana Podskały; 2. Zimowa próba przetrwania w namiocie na Turbaczu.

Gorce stały się szczególnie popularne po wybudowaniu schroniska na Turbaczu (wys. 1310 m). Organizowane są tam rajdy studenckie a na Turbacz przychodzą także wycieczki szkolne. MIEJSCOWOŚCI: Rabka Zdrój, Nowy Targ, Łącko, Lubomierz i Mszana Dolna.

Na południowo-wschodniej stronie Gorców znajduje się jeden z najbardziej malowniczych regionów górskich – PIENINY. Tworzą one 30-kilometrowy pas wapiennych skałek. Oprócz atrakcyjności krajobrazowej, Pieniny cechuje zróżnicowana szata roślinna i dlatego już w okresie przedwojennym utworzono tam Pieniński Park Narodowy.

Występuje w nim ok. 1100 gatunków roślin. Charakterystyczne jest bogactwo siedlisk – począwszy od kośnych łąk i lasów (z których część jest dobrze naświetlona) aż do głębokich wąwozów, gdzie słońce prawie nie zagląda. Jest także dużo skałek, których wierzchołki są nasłonecznione, a część dolna – bardzo wilgotna i ciemna.

1. Pozostałość reliktowej sosenki na stromej Sokolicy (747 m). Błękitna nitka na dnie przepaści to Dunajec (prawy dopływ Wisły o długości 247 km). 2. Korony modrzewia na tle nieba; 3. Szyszki modrzewia polskiego.

Leśne zbiorowiska zajmują 68,5% ogólnej powierzchni Pienin i przeważa w nich jodła, buk i unikalny modrzew polski (Larix polonica). Na urwiskach pienińskiego przełomu Dunajca zachowały się cisy, zaś na niedostępnych miejscach stromych skał (m.in. na Sokolicy) mocno trzymają się reliktowe sosny, które przetrwały okres dawnych zlodowaceń.

Na gorące dni dobrym miejscem jest cienista Droga Pienińska wzdłuż Dunajca

Oprócz zbiorowisk naturalnych modrzewia polskiego i jaworzyn, zachowały się też drzewostany lipy szerokolistnej (Tilia platyphyllos L). Dochodzą one niemal pod szczyt Trzech Koron, które tworzą osobny masyw górski o wysokości 550 m npm. Duże znaczenie dla zachowania różnorodności gatunkowej odgrywają polany powstałe wskutek działalności człowieka; aby nie dopuścić do ich zarośnięcia lasem, część z nich jest systematycznie koszona. MIEJSCOWOŚCI: Niedzica, Łapsze Niżne, Czorsztyn i Szczawnica.

Polana w Paśmie Radziejowej, w tle widoczne są Trzy Korony, najwyższy masyw górski Pienin.

Wschodnią część dzielnicy zajmuje Beskid Sądecki – pasmo górskie pomiędzy Dunajcem na zachodzie a dolinami Kamienicy, Muszynki i Przełęczą Tylicką (688 m) na wschodzie. Najwyższym szczytem jest Radziejowa (1266 m). Przełomowa dolina Popradu (167-kilometrowa rzeka na pograniczu Polski i Słowacji).

1. Sądecki szlak do narciarskich wędrówek; 2. Bór świerkowy; 3. Okolice Piwnicznej.

Za naturalne drzewostany w Beskidach Sądeckich uważa się bory świerkowe i w mniejszym stopniu bory mieszane górskie. Nad potokami i rzekami występują łęgi oraz niewielkie grądy. Wielką rzadkością jest zachowany naturalny fragment lasu lipowego, chroniony w rezerwacie przyrody Las Lipowy Obrożyska.

1. Kolejka linowa (gondolowa) na Jaworzynę Krynicką; 2. Spacer ponad górami – Krynica Zdrój, wieża widokowa.

Największymi ośrodkami turystycznymi są powstałe w pobliżu źródeł i ujęć wód mineralnych miasta i wsie uzdrowiskowe, takie jak: Krynica-Zdrój, Piwniczna-Zdrój, Rytro, Muszyna, Żegiestów-Zdrój i Łabowa.

7. Dzielnica Beskidu Niskiego

Grzbiet górski Przymiarki (626 metrów npm)

Beskid Niski jest najniższą a zarazem najrozleglejszą częścią Beskidów i całego łuku Karpat, rozciąga się na przestrzeni ok. 7000 km². Dzielnicę tworzy region Górnej Ropy oraz Beskidu Dukielskiego. Głównym krajobrazem roślinnym w tej dzielnicy są reglowe buczyny i rzadziej występujące grądy.

1. Pierwszy na świecie szyb naftowy; 2. Od tego odkrycia nazwę “ropa” przyjął nie tylko sam region, ale także gmina i rzeka Ropa (105-kilometrowy dopływ Wisłoki); 3. Po zbudowaniu na Ropie zapory, powstało Jezioro Klimowskie o pow. 3 km².

Nazwa regionu Górna Ropa łączy się z odkryciem złóż ropy naftowej w tej części Beskidów. Eksploatację przemysłową tych złóż rozpoczął w XIX-tym wieku Ignacy Łukasiewicz – konstruktor lampy naftowej. W ten sposób teren Beskidu Niskiego stał się pierwszą prowincją nafty na świecie, zwaną Gorlickim Zagłębiem Naftowym. Na wschodzie regionu (czyli w centrum Beskidu Niskiego) znajduje się Magurski Park Narodowy. MIEJSCOWOŚCI: Małastów, Gorlice, Grybów, Ptaszkowa, Łabowa i Biecz.

1. Dolina Wisłoka (dopływ Sanu, 220 km długości); 2. Symbol Maagurskiego P.N. – orlik krzykliwy (Clanga pomarina); 3. Panoramiczna mapa parku przy ścieżce turystycznej.

Beskid Dukielski jest umowną nazwą tej części Beskidu Niskiego, która leży na północ od Przełęczy Dukielskiej. Bardzo częste są osuwiska gruntu i towarzyszące im jaskinie szczelinowe. Baranie (754 m npm) to najwyższy szczyt tego regionu. Lesistość regionu jest bardzo duża, wynosi 58%; lasy tworzą rozległe kompleksy. Dominują siedliska lasu górskiego (LG – 94%) głównie z trzema gatunkami drzew: buk , jodła i sosna. Często odwiedzanym miejscem jest pustelnia św. Jana z Dukli (1414-1484), patrona tej ziemi.

1. Bór jodłowy; 2. Miejsce pustelni św. Jana z Dukli.

Na terenie Beskidu Niskiego leżą cztery uzdrowiska: Rymanów-Zdrój, Iwonicz-Zdrój, Wysowa-Zdrój oraz Wapienne z wodami mineralnymi. Inne miejscowości: Dukla, Jaśliska i Bukowisko. Znajduje się tutaj również największe obniżenie w łuku Karpat – Przełęcz Dukielska (500 m npm).

Opis szlaku

Jesienią 1944 rozgrywała się wielotygodniowa bitwa o Przełęcz Dukielską, zaliczona do najbardziej krwawych epizodów II wojny światowej na ziemiach Polski. Cała operacja rozpoczęła się 8 września i trwała do końca listopada, obejmując teren od okolic Dukli koło Krosna po Preszów na Słowacji.

Niemcy zajęli dogodne pozycje na zboczach gór, dlatego atakująca Armia Czerwona poniosła duże straty – 99 tysięcy żołnierzy a wspomagające ją oddziały czechosłowackie ponad 6 tys. Straty niemiecko-węgierskie szacuje się na niecałe 70 tysięcy. Szczególnie krwawa bitwa pancerna toczyła się w pobliżu Chyrowej i miejsce to nazwano “Doliną Śmierci”.

1. Widok na Przełęcz Dukielską i “Dolinę Śmierci.”; 2. Pomnik z czołgami dwóch wrogich armii.

8. Dzielnica Podhala

Żniwa na Podhalu

Podhale – region u północnego podnóża Tatr, w dorzeczu górnego Dunajca. Większą część regionu obejmuje obniżenie pomiędzy pasmami gór. Najwyższe wzniesienia niewiele przekraczają 900 m npm. Lesistość jest niska, wynosi 22%. Lasy tworzą małe i średnie kompleksy. W Lasach Państwowych dominują siedliska LG (las górski – 52%) i LMG (Las mieszany górski- 36%) oraz bór mieszany górski – BMG. Gatunkami panującymi w drzewostanach są: świerk, który zajmuje 32% pow., sosna 31%, buk 18% i jodła 13%. W krajobrazie Podhala występują rozległe torfowiska i stożki napływowe.

Nowy Targ z widokiem na Tatry

Największe MIEJSCOWOŚCI: Nowy Targ (historyczna stolica Podhala), Czarny Dunajec, Ludźmierz, Zakopane, Biały Dunajec, Szaflary, Białka Tatrzańska, Poronin, Witów, Gronków i inne.

Z Podhalem związanych było wielu znakomitych Polaków jak legendarni przewodnicy górscy (Klimek Bachleda i Jan Krzeptowski – Sabała); pisarze, naukowcy i artyści (Mieczysław Karłowicz, Tytus Chałubiński, Kornel Makuszyński); kurierzy tatrzańscy i wybitni sportowcy (rodzeństwo Stanisław Marusarz i Helena Marusarzówna, Kamil Stoch – trzykrotny mistrz olimpijski); generałowie (Mariusz Zaruski i Mieczysław Boruta-Spiechowicz).

1. Helena Marusarzówna (1918-1941); 2. Oznaka rozpoznawcza 21-wszej Brygady Strzelców Podhalańskich; 3. Patron tej brygady, gen. Mieczysław Boruta-Spiechowicz (1895-1985).

Marusarzówna miała znakomite wyniki w kilku konkurencjach narciarskich, co ułatwiało jej działalność konspiracyjną w roli kuriera. Schwytana, była torturowana przez gestapo, nikogo nie zdradziła i została rozstrzelana w 23 roku życia. Bylo ich sześcioro rodzenstwa i wszyscy uprawiali narciarstwo, jej siostra Zofia została wywieziona do obozu koncentracyjnego w Ravensbrück. a brat Stanisław Marusarz (1913-1993) był trzykrotnym olimpijczykiem i wicemistrzem świata. Każdego roku w marcu (od 1946) rozgrywany jest Memoriał B.Czecha i H. Marusarzówny – zawody narciarskie poświęcona pamięci obojga sportowców.

Mundur galowy Karpackiej Brygady WOP

Tradycja jednostek podhalańskich datuje się od przełomu lat 1912 – 1913, kiedy to młodzież podhalańska zaczęła organizować się i jednoczyć w lokalnych formacjach. Ich statut zakładał szkolenie drużyniaków w musztrze wojskowej, strzelaniu i szermierce. W maju 1913 roku, na zjeździe w Nowym Targu, drużyny połączyły się w Związek Drużyn Podhalańskich. Drużyny były zorganizowane i dowodzone na wzór Polskich Drużyn Strzeleckich. Patronat nad ZDP objął Zjazd Podhalan.

I tu też jest szarotka (Leontopodium)

Żołnierze strzegący granic narażeni są na liczne niebezpieczeństwa, a nawet utratę życia i to nie tylko podczas wojny, Przykładem jest wspomniana wyżej strażnica WOP w bieszczadzkim Jasieniu.

9. Dzielnica Tatr

Widok na Giewont od strony Zakopanego. Masyw skalny nazywa się “Śpiący rycerz”.

Tatry – najwyższe pasmo w łańcuchu Karpat, również najwyższe góry pomiędzy Alpami a Uralem i Kaukazem. Tatry są objęte ochroną przez ustanowienie dwóch transgranicznych parków narodowych: w Polsce Tatrzańskiego Parku Narodowego i na stronie słowackiej Tatranský národný park. Należą one do Światowej Sieci Rezerwatów Biosfery UNESCO.

1. Dolina Strążyska; 2. Giewont (1894 m) goruje nad leżącym w pobliżu Zakopanem.

Od strony miasta, Giewont z bliźniaczym szczytem tworzą masyw skalny przypominający leżącego na plecach rycerza (przypatrzcie się fotografii u góry). Lesistość jest bardzo duża, wynosi 52%. Lasy tworzą rozległe kompleksy; zajmują około 100 km². Większość jest w granicach parku narodowego.

1. Szarotka alpejska (Leontopodium alpinum) to symbol Tatrzańskiego Parku Narodowego; 2. Krzyż na szczycie Giewontu jest herbem Zakopanego a napis “Sursum corda” (Serca w górę) zachęca do wytrwałości, nie tylko turystów… 3. Morskie Oko – najczęściej odwiedzany staw górski w Tatrach.

19 sierpnia 1901 roku na szczycie Giewontu poświęcono 15-metrowy metalowy krzyż, który się składa z 400 żelaznych elementów o łącznej wadze 1819 kilogramów. Jego części zostały w 1901 r. wozami konnymi przetransportowane na Halę Kondratową, a na szczyt wnosili je górale na swoich plecach. Transport i montaż konstrukcji trwał sześć dni. Jan Paweł II odwiedzając Zakopane w roku 1997 apelowal do górali by obronili to, co w takim trudzie zbudowali: “Krzyż na Giewoncie patrzy na Zakopane, Podhale i dalej – na całą Polskę aż ku brzegom Bałtyku. Niech on tu pozostanie!” Może przewidywał, że nadejdą czasy antyreligijnego fanatyzmu?

Tatry są niebezpieczne zimą, ale śmiałków nie brakuje. Niestety ratownikom z GOPR-u nie zawsze udaje się uratować ofiary lekkomyślności.

Najbardziej znanym ośrodkiem turystycznym w Polsce jest Zakopane, ale rozwiniętą bazą turystyczną dysponują także Kościelisko, Poronin, Biały Dunajec, Bukowina Tatrzańska, Ząb, Ciche, Białka Tatrzańska, Jurgów.

Zbliża się Boże Narodzenie i z tej okazji dołączamy muzykę w połączeniu z odgłosami przyrody, które utrwalił niezrównany łowca dźwięków – Dan Gibson. “Deck the halls” /Dekorujcie salę… i choinki oczywiście – (3:08) https://www.youtube.com/watch?v=rmLHB2kTUp8 . Utwór pochodzi z płyty “Boże Narodzenie na wsi” / Christmas in the country. Nastrój tej muzyki jest prawdziwie świąteczny, bo w tle słychać dzwonki u sań.