Tak w Polskę iść… (Cz. 3a)

Pomorze Nadwiślańskie

(Opracowany w całości)

Mezoregion Mierzei Wiślanej

Mierzeja to wąski skrawek lądu między Bałtykiem a Zalewem Wiślanym, utworzony przez fale morskie i wiatr. Tak powstał piaszczysty wał wydmowy o szerokości od 500 metrów do 2 km. Jego długość wynosi 70 km, z czego połowa znajduje się na terenie Polski *. Cały zalew zajmuje powierzchnię 838 km² z czego 40 % jest na terenie Polski. Woda w zalewie jest tylko lekko słona, gdyż mierzeja oddziela ją od słonych wód Bałtyku. Obszar mierzei jest przeważnie zalesiony, a piaszczyste plaże pokrywają brzegi z obu stron – od Bałtyku i od Zalewu Wiślanego. Tereny przyciągają tysiące turystów, co jest jednym z największych zagrożeń dla środowiska, szczególnie stosy odpadów porzuconych przez odwiedzających letników. W roku 1985 utworzono tu Park Krajobrazowy, mający 227 km² (wliczając zewnętrzny pierścieniem otuliny).

* Niektóre źródła wliczają tu bałtycki brzeg Żuław, lecz tutaj ujmujemy długość rzeczywistą – od nasady w Kątach Rybackich (płn-zach brzeg Zalewu) do Cieśniny Piławskiej.

.

1. Poświęcenie łodzi rybackich na Zalewie Wiślanym; 2. Muzeum Zalewu w Kątach Rybackich; 3. Na Mierzei Wiślanej pojawia się foki, każdego roku w coraz większych ilościach. Ich gwałtownie wzrastająca populacja zagraża mieszkańcom okolicznych wiosek, utrzymujących się z rybołóstwa i turystyki.

.

Jesienią 2022 nastąpiło otwarcie przekopu przez Mierzeję Wiślaną, realizacja projektu trwała ponad 3 lata. Zastanawiające jest, że prace miały rozpocząć się w latach 2005-2007, gdy rządy sprawował PiS w koalicji z Ligą Polskich Rodzin i Samoobroną. Ministrem Gospodarski Morskiej został mianowany Rafał Wiechecki, młody prawnik i ekonomista ze Szczecina, będący w Zarządzie Głównym LPR. Projekt nie ruszył z miejsca, gdyż obiecano, że PiS pozbędzie się “partii nieprzewidywalnych” czyli dbających o interes narodowy i niezależnych od zagranicznych nacisków. W atmosferze skandalu zerwano koalicję aby usunąć z rządu LPR i Samoobronę. Dodatkowo “polskie” prasa nakręcała opór wobec projektu, który “zakłóci równowagę przyrodniczą regionu”.

Przekop ma półtora km długości, 5 metrów głębokości a jego szerokośc wynosi 25m. W tle widoczny jest południowy brzeg Zalewu Wiślanego, to jest region wzgórz elbląskich, zwanych Wzniesieniem Elbląskim.

Do projektu przystąpiono jednak po latach, gdy PiS pozbył się ugrupowań nieprzewidywalnych. Tym razem nie było nagonki w środkach masowego przekazu, czyli przekop już nie zakłóca “zrównoważonego rozwoju” w regionie. Przeciwnie – uzasadnia się jest potrzebny, aby Elbląg stał się morskim portem. A w latach 2007-2009 nie byłby?

.

Diecezja Elbląska

Błogosławiona DOROTA z MĄTOWÓW (1347-1394) – opiekunka trudnych małżeństw i główna patronka diecezji.

.

1. Katedra św. Mikołaja w Elblągu; 2. Biskup Jacek Jezierski, ordynariusz diecezji.

.

Główne świątynie diecezji : Katedra św. Mikołaja w Elblągu, Konkatedra św. Jana Ewangelisty w Kwidzynie, Konkatedra św. Wojciecha w Prabutach i Kapituła Żuławska w Nowym Stawie.

Biskupi diecezji: Ordynariusz – Bp Jacek Jezierski, sufragan – Bp Wojciech Skibicki, Biskup senior – Józef Wysocki. Diecezja Elbląska ustanowiona została 25 marca 1992 przez papieża Jana Pawła II bullą Totus Tuus Poloniae populus. Obejmuje 21 dekanatów i 116 parafii. Razem z Diecezją Ełcka należy do archidiecezji Warmińsko-Mazurskiej.

.

Jak widać na poniższych mapkach, pokrywa się ona w przybliżeniu z obszarem województwa elbląskiego (przed niefortunną “reformą” AWS-u w 1998 roku). Dołączone zostało tylko Pojezierze Iławskie i okolice. Bardzo dobrze w tej diecezji są opracowane mapki dla wszystkich dekanatów, sami to zobaczycie poniżej.

.

1 Ogólny zarys Powiśla czyli Pomorza Nadwiślańskiego z województwami położonymi w dolnym biegu Wisły. Gdy przyszła tzw. druga wolność, rząd Buzka wprowadził zmiany* dostosowując wielkość polskich województw do landów niemieckich. 2. Przejrzyście opracowana mapa Diecezji Elbląskiej pokazuje poszczególne dekanaty oraz parafie do nich należące.

* Tutaj konieczne jest uzupełniające wyjaśnienie, co ukaże najlepiej poniższa tabela:

Ilość jednostek administr.	Województwa	Powiaty	Gminy	Miasta
Przed 1998 r.	49	–	2343	814
Po roku 1998	16	380	2477 *	302 ?

Jak wynika z powyższej tabeli, przed “reformą” podział był prosty i klarowny, a dostęp do ośrodków wojewódzkich był znacznie łatwiejszy dla mieszkańców gmin i mniejszych miast. Natomiast od roku 1998 (za rządów J. Buzka w ramach koalicji AWS-UW) nastąpił wzrost biurokracji oraz ciepłych posadek przez wprowadzenie powiatów (jest 314 powiatów oraz 66 miast na prawach powiatu jakby się kto pytał). Dodatkowo skomplikowano podział gmin na trzy rodzaje – gminy miejskie (302), gminy miejsko-wiejskie (662) oraz gminy wiejskie (1513, w tym 158 gmin posiadających siedzibę poza swoim obszarem). Tylko nie pomyśleli aby utworzyć gminy WIEJSKO-MIEJSKIE. Nie śmiejcie się, to nie jest informacja na “prima aprilis”. Nawet chory człowiek by tego nie wymyślił… Ostrzegali przed tym absurdem polscy specjaliści, ale nadchodziły czasy kiedy decyzje podejmowano gdzie indziej. Temat wymaga osobnego omówienia.

.

Domowy Kościół powstał przed 50 laty przy Ruchu Oazowym, którego zalożycielem był ks. Blachnicki (1921-1987), sługa Boży i kandydat na ołtarze. To był prorok. Przewidział czasy, gdy religia będzie zwalczana nie bezpośrednio jak w socjaliźmie, lecz podstępem, pod hasłami tolerancji i otwartości na różne dziwactwa.

.

Elbląska pielgrzymka na Jasną Górę, 15-dniowa !

SANKTUARIA: Sanktuarium św. Wojciecha w Świętym Gaju, Sanktuarium bł. Doroty w Mątowach Wielkich, Sanktuarium Matki Boskiej Fatimskiej w Łęgowie, Sanktuarium Chrystusa Miłosiernego w Zielonce Pasłęckiej, Sanktuarium św. Antoniego Padewskiego w Suszu, Sanktuarium Świętej Rodziny w Ryjewie i Sanktuarium Matki Bożej Różańcowej w Dzierzgoniu.

.

.

1 Dekanat KRYNICA MORSKA / 9 parafii

Sosny i plaże z obu stron mierzei. Łagodny klimat Krynicy morskiej przyciąga tłlumy turystów.

KRYNICA MORSKA to jedyne, bardzo małe miasto położone na wąskim pasku lądu – Mierzei Wiślanej, między Zalewem Wiślanym a Zatoką Gdańską W zachodniej części Krynicy, w dzielnicy Przebrno, znajduje się rezerwat przyrody Buki Mierzei Wiślanej.

Najdalej na wschód wysuniętą wsią mierzei są PIASKI, zwane też Nową Karczmą. Wędrujące wydmy powodowały, że osada na przestrzeni wieków kilkakrotnie zmieniała swoje położenie. Ruchome piaski zasypywały systematycznie zabudowania wsi. Jak pokazuje herb Krynicy, żeglarstwo jest bardzo popularnym sportem na Zalewie Wiślanym. Uprawia się je nawet zimą, na bojerach (tzw. żeglarstwo lodowe).

.

1. Kąty Rybackie; 2. Parafia MB Gwiazdy Morza w Krynicy; 3. Nowa Karczma (Piaski).

Parafie dekanatu: Jantar (NMP Matki Kościoła); Kąty Rybackie (św. Marka Ewangelisty); Krynica Morska (2 parafie – pw. MB Gwiazdy Morza, św. Piotra Apostoła /Piaski); Mikoszewo (pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa); Stegna (pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa); Sztutowo (św. Wojciecha); Tujsk (św. Stanisława); Żuławki (Narodzenia NMP).

1. Jantar; 2. Mikoszewo, witraż w kościele: “Początek cudów w Kanie Galilejskiej.” 3. Tujsk – Pierwsza Komunia św.

.

Sztutowo

Sztutowo to duża wieś w pobliżu Zatoki Gdańskiej, ok. 10 km od Zalewu Wiślanego. Znana z tego, że tam Niemcy urządzili obóż koncentracyjny najdłużej istniejący – od 2 września 1939 do 9 maja 1945 (jak obliczono, w sumie 2077 dni). Pierwotnie był on przeznaczony na eksterminację Polaków bo już na początku wojny uwięziono tam przedstawicieli polskiej inteligencji (nauczyciele, dziennikarze, księża itd).

Wydarzeniem niespotykanym w historii były tajny kurs esperanta, prowadzony przez p. Albina Makowskiego, przedwojennego dziennikarza z Chojnic. Za takie przewinienie groziła kara śmierci, ale próbowano w ten sposób oderwać myśli od koszmarnej codzienności. Po jakimś czasie do KL Stuthoff przywożono więźniów także z innych krajów Europy. Łącznie przez KL Stutthof przeszło około 120 tys. więźniów 25 narodowości. Liczbę ofiar ocenia się na 65 do 85 tys. ludzi.

KL Stuthoff : 1. Prycze obozowe; 2. Książka poświęcona p. Makowskiemu; 3. Komora gazowa z tyłu obozu, za barakami.

Wobec zbliżającego się frontu Niemcy przystąpili do pospiesznej likwidacji obozu. Więźniów zgrupowano w duże kolumny i pognano ich w zachodnim kierunku. Ewakuację nadzorowali uzbrojeni SS-mani. W styczniu 1945 roku rozpoczął się Marsz Śmierci dla 11 tys. więźniów KL Stutthof. Przeżyło zaledwie połowa.

Gnani przy mrozie dochodzącym do 20 stopni, przez póltora tygodnia przeszli ponad ok. 150 km. Więźniów nie mających sił do dalszego marszu, strażnicy natychmiast zastrzeliwali. Ci którzy pozostali w obozie, zostali uwolnieni dopiero 9 maja 1945 o godzinie 4-tej nad ranem, gdy dotarły tam oddziały 3-go Frontu Białoruskiego.

Chorych i potrzebujących natychmiast objęto niezbędną opieką, wielu miało możliwość powrotu do domu. Na terenie obozu natychmiast zabezpieczono dokumenty, których SS-mani nie zdążyli zniszczyć. Tak wspomina ten dzień jeden z ocalonych więźniów: „Moment wyzwolenia Stutthofu był nieoczekiwany i szybki. Po uciszeniu się obstrzału artyleryjskiego, który trwał kilka godzin, nastąpiła nagle cisza. Po jakiejś chwili podszedł do nas oficer radziecki i powiedział, że jest koniec wojny, jesteśmy wolni i możemy wracać do domu. Radość była przeogromna“.

.

Żuławy Wiślane (313.54) /1-20

Częstym widokiem na Żuławach są wierzby roznące nad rowami a w niektórych miejscach także olszyny tzn. małe skupiska olszy,

Żuławy Wiślane obejmują rozległą równinę w delcie Wisły. To bardzo żyzne ziemie, pszeniczno-buraczane. Obszary depresyjne stanowią ok. 28% ogólnej powierzchni. Płaski teren poprzecinany jest gęstą siecią kanałów, rowów i pomp odwadniających dlatego nazywany jest “polską Holandią”. Już ponad sto lat temu geograf Wincenty Pol (1807-1872) napisał : „Jeżeli Wenecja jest miastem na wodzie – to można by tu o Żuławach powiedzieć, że to jest kraj na wodzie…”.

Ze względu na płaskie i mocno obniżone grunty, mówi się, że Wiślane Żuławy to polska Holandia. Jest jeszcze jedno podobieństwo: w północnej części Żuław są wielkie plantacje tulipanów.

.

Obszary depresyjne stanowią ok. 28% ogólnej powierzchni. Nad jeziorem Drużno znajduje się najniżej położony obszar Polski – 1,8 m poniżej poziomu morza. Lasy zajmują mniej niż 1%. powierzchni, to jest najniższa lesistość w kraju. Wiosną w podmokłych miejscach zakwitają kaczeńce (nazwa botaniczna – Knieć błotna, łac. Caltha palustris)

.

.

2 Dekanat NOWY DWÓR GD. / 10 parafii

Przez miasto płynie Tuga, 49-kilometrowa rzeka. Jest ona prawym dopływem Szkarpawy (jednego z dawnych odgałęzień Wisły). Do lat siedemdziesiątych XX-go wieku była żeglowna. Miasto położone w centralnej części Żuław Wiślanych, w okresie II wojny światowej zamieszkane przez Niemców. Pozornie toczyło się tam normalne życie pomimo, że z dworca nowodworskiej kolejki odjeżdżały transporty do obozu koncentracyjnego Stutthoff. 11 marca 1945 roku miasteczko zostało wyzwolone przez wojska radzieckie 48 armii 2-go Frontu Białoruskiego i przekazane Polsce.

.

1-2. Nowy Dwór Gd : Parafia pw. Przemienienia Pańskiego; Paregrynacja obrazu z Jasnej Góry, wieczorne czuwanie; 3. Marynowy

.

Parafie dekanatu : Kępki (św. Maksymiliana Kolbego); Kmiecin (św. Jadwigi Królowej); Lubieszewo (św. Elżbiety Węgierskiej); Marynowy (św. Anny); Marzęcino (pw. Niepokalanego Poczęcia NMP); Niedźwiedzica (św. Jakuba); Nowy Dwór Gdański (2 parafie – Niepokalanego Serca Maryi oraz pw. Przemienienia Pańskiego); Ostaszewo (św. Jana Chrzciciela); Wierciny (pw. Narodzenia NMP).

1. Ostaszewo; 2. Kępki – parafia nad rzeką Nogat; 3. Marzecino – Piknik rodzinny przy parafii pw. Niepokalanego Serca NMP.

.

.

3 Dekanat NOWY STAW / 7 parafii

KOLEGIATA NOWEGO STAWU jest największym kościołem na Żuławach Wiślanych. Wnętrze prezbiterium okrywa piękne gwiażdziste sklepienie. Budowę świątyni rozpoczęto już w XIV wieku, jej konsekracja odbyła się w 1408 roku a patronem zosta wybrany święty Mateusz Ewangelista.

Parafia oparła się kolejnym falom reformacji i przez kolejne stulecia pozostała żuławskim centrum katolickiej wiary. Po wojnie kościół odegrał znaczącą rolę w integracji nowej i zróżnicowanej społeczności żuławskiej, a ze względu na zasługi był określany jako „Bazylika Żuławska”.

Gmina Nowy Staw geograficznie zajmuje centralną część Żuław

.

1. Lasowice; 2. Nowy Staw – trójlistna roślina wodna jest herbem miasta; 3. Niedziela Palmowa w Nowym Stawie.

Parafie dekanatu : Boręty (św. Katarzyny); Lasowice Wielkie (św. Andrzeja Apostoła); Lichnowy (św. Urszuli); Lisewo Malborskie (św. Mikołaja); Nowa Cerkiew(św. Marcina); Nowy Staw (św. Mateusza Apostoła); Świerki (św. Bartłomieja Apostoła).

.

1. Lisewo; 2. Nowa Cerkiew; 3. Boręty.

.

4-5 Dekanat MALBORK (2 dekanaty, 18 parafii = 11 + 7

Widok na stary Malbork od strony Nogatu

Malbork znany jest głównie przez olbrzymi zamek-warownię, największą tego typu budowlę w Europie. W latach 1309–1457 stolica państwa zakonu krzyżackiego, strzeżonego przez tę twierdzę. Kilkumetrowe mury są tak masywne, że próba zdobycia fortecy po zwycięskiej bitwie grunwaldzkiej nie miała praktycznie szans. Świadomy był tego król polski, a nie chcąc wytracić swoich recerzy, nie podjął tej beznadziejnej próby. Nawet pod koniec II-giej wojny światowej oddziały 2 Frontu Białoruskiego przez ponad 3 tygodnie toczyły walki. Miasto zdobyli dopiero 17 marca 1945 tracąc 529 żołnierzy. W czasach dzisiejszych właśnie to zamczysko jest największą turystyczną atrakcją Malborka. Gospodarka opiera się tu głównie na przemyśle spożywczym, czego symbolem jest Cukrownia Malbork. Na żyznych równinach żuławskich najczęściej uprawia się buraki cukrowe i pszenicę.

.

1. Malbork, kościół MB Nieustającej Pomocy; 2. Parafia pw. Miłosierdzia Bożego w Malborku – uroczystość I-wszej Komunii; 3. Pogorzała Wieś.

Parafie dekanatu: Dąbrówka Malborska (św. Mikołaja); Kalwa (św. Marii Magdaleny); Kończewice (pw. MB Wniebowzięcia); Królewo (św. Mikołaja); Malbork (6 parafii – MB Nieustającej Pomocy, bł. 108 Męczenników Polskich, pw. Miłosierdzia Bożego, św. Jana Chrzciciela, św. Urszuli Ledóchowskiej, pw. Zesłania Ducha Świętego); Malbork-Kałdowo (św. Józefa); Mątowy Wielkie (św. Apostołów Piotra i Pawła); Miłoradz (św. Michała Archanioła); Pogorzała Wieś (św. Mikołaja); Stara Kościelnica (św. Jerzego); Stare Pole-Krzyżanowo (św. Barbary); Szymankowo (św. Floriana); Żuławka Sztumska (św. Jana Chrzciciela).

1. Szymankowo – jubileusz w parafii św. Floriana, patrona strażaków; 2. Kalwa; 3. Festyn rodzinny w Kończewicach.

Mątowy Wielkie – parafia i sanktuarium

Mątowy to wieś położona w pobliżu rzeki Nogat, w gminie Miłoradz – ok. 12 km na zachód od Malborka. W pobliżu wsi znajdują się dwa jeziora oraz kapliczka. Tu w roku 1347 urodzia się błogosławiona Dorota z Mątowów – wdowa, tercjarka franciszkańska i stygmatyczka. Jest ona główną patronką Diecezji Elbląskiej.

Mątowy Wielkie – kościół parafialny, w którym została ochrzczone błog. Dorota. Oryginalna chrzcielnica z tamtej epoki zachowała się do dzisiaj (fot. powyżej, na prawej stronie).

.

Wydarzenia cykliczne na zamku malborskim

Na koniec wracamy na ogromy zamczysko w Malborku. Latem odbywają się tam znaczące imprezy jak np. “Oblężenie Zamku” połączone z jarmarkiem rzemiosła. Po zachodzie słońca następuje wyjątkowy spektakl “Światło i Dźwięk” czyli zwiedzanie zamku wzdłuż potężnych murów przy niewielkim oświetleniu i groźnych efektach dźwiękowych. Niezapomniane przeżycie.

.

.

I-21 Wysoczyzna Elbląska

Tak wygląda Wysoczyzna Elbląska, popularnie zwana Wzgórzami Elbląskimi od strony Mierzei Wiślanej – widok na wzgórza ponad wodami zalewu.

Przyrodniczo-Leśny region o powierzchni 380 km² i wydłużonym kształcie rozciąga się wzdłuż Zalewu Wiślanego, od Elbląga do Tolkmicka. Górując wyraźnie nad sąsiednimi okolicami, Wysoczyzna opada stromymi stokami ku Żuławom Wiślanym i Zalewowi Wiślanemu. Najwyższe wzniesienie to Milejewska Góra o wysokości 197m. Ze wzgórz w okresie deszczów spływają strumieie, ktore wyżłobiły głębokie wąwozy. Stoki wysoczyzny i wąwozy porastają lasy mieszane z bukiem i dębem, natomiast część środkowa jest zajęta w dużej mierze pod uprawy rolne. Niektórym elbląskie wzgórza przypominają Bieszczady – faliste wzniesienia i lasy, a drogi miejscami wyglądają jak górskie serpentyny. Z najwyższych wierzchołków rozlega się panoramiczny widok na Mierzeję Wiślaną. Prowadzi tędy wiele tras turystycznych, wśród których najbardziej znany to szlak Kopernikowski – przez Tolkmicko do pobliskiego Fromborka.

.

6-8. ELBLĄG – 3 Dekanaty / 6 + 6 + 8)

Elbląg – rzeka i i katedra św. Mikołaja, główna świątynia diecezji.

To jest najniżej położone miasto w Polsce, usytuowane na styku Żuław Wiślanych i Wysoczyzny Elbląskiej. Po wojnie Elbląg stał się ważnym ośrodkiem przemysłowym, którego symbolem był “Zamech” – producent turbin okrętowych eksportowanych do kilkudziesięciu krajów. W okresie pełnego rozwoju fabryka zatrudniała ponad 5000 pracowników. W mieście był też duży zakład odzieżowy “Renoma”, zakłady mięsne i słynny browar.

.

Od czasu rozbiorów Elbląg był pod niemieckim panowaniem i wrócił do Polski po 170 latach. Oddziały 2 Frontu Białoruskiego pod dowództwem marszałka K. Rokossowskiego zbliżyły się do miasta 23 stycznia 1945 roku. Niemcy zaciekle się bronili 14 tysiącami uzbrojonego wojska i volkssturmu dlatego miasto zostały wyzwolone dopiero 10 lutego 1945. Poległo tam ponad 2700 żołnierzy radzieckich; straty niemieckie były prawie dwukrotnie większe.

.

Parafie trzech elbląskich dekanatów

1. Św. Wojciecha; 2. Św. Floriana; 3. Jasełka w parafii Błog. Franciszki Siedliskiej.

Elbląg – 14 parafii w mieście :

Św. Mikołaja, św. Brunona z Kwerfurtu, pw. Świętej Trójcy, pw. Wszystkich Świętych, św. Józefa Robotnika, św. Pawła Apostoła, św. Rafała Kalinowskiego, św. Wojciecha, pw. bł. Doroty z Mątowów, pw. bł. Franciszki Siedliskiej, św. Floriana, św. Jerzego).

Do dekanatów Elbląga należy jeszcze 6 parafii z podmiejskich okolic: Gronowo Elbląskie (św. Jana Chrzciciela); Jegłownik (MB Nieustającej Pomocy); Jezioro (pw. Wniebowzięcia NMP); Milejewo (św. Stanisława); Pomorska Wieś (Niepokalanego Serca NMP); Zwierzno (św. Michała Archanioła).

1. Kościół parafialny we wsi Jezioro; 2. Gronowo Elbląskie; 3. Milejewo.

.

HONOROWY ELBLĄŻANIN

Najbardziej znanym mieszkańcem Elbląga był cichy i niepozorny franciszkanin o. Czesław Klimuszko (1905-1980) – człowiek o takich zdolnościach, których nie potrafi wyjaśnić współczesna nauka.

Stosujać mieszanki ziołowe, wyleczył niezliczoną ilość osbób z chorob, wobec których zrezygnowani lekarzy rozkładali ręce gdyż cała wiedza medyczna okazała się tu bezradna. Do jego pokoiku w klasztorze przcyodziły codziennie listy z prośbą o pomoc w chorobie. Nierzadko elbląski franciszkanin odgadywał źródła choroby patrząc i dotykając zdjęcia danej osoby. A to już jest zupelnie niewytłumaczalne!

Kościół św. Pawła przy ul. Obrońców Pokoju czyli “na górce” – jak mawiali elblążanie. Tutaj o. Czesław Andrzej Klimuszko spędził swoje ostatnie 20 lat życia.

Były to prośby dotyczące osób zaginionych. I tutaj znowu, podobnie jak w przypadku chorób, wystarczyło mu spojrzeć lub dotknąć zdjęcie czy osobisty przedmiot poszukiwanego człowieka aby powiedzieć co się z nim dzieje, czy jeszcze żyje a jeśli nie – to gdzie można znaleźć jego ciało. Nie będę tu wyliczać wielu przykładów, kiedy o. Klimuszko pomógł odnaleźć rodzinom ich bliskich, straconych podczas wojny czy zaginionych bez wiesci w latach następnych.

Zajęłoby to zbyt dużo miejsca, nadmienię jednak szczególny przypadek okrutnego (prawdopodobnie rytualnego) morderstwa dokonanego na kilkunastoletnim Bohdanie Piaseckim (1941-1957). Chłopiec był synem Bolesława Piaseckiego, założyciela PAX-u i został uprowadzony wracając ze szkoły. Uruchomiono najwyższe władze aby go odnaleźć, ale mordercy mieli jakąś specjalną ochronę, która pomogła im wyjechać z Polski. O. Klimuszko powiedział zrozpaczonej rodzinie, że chłopiec już nie żyje i został zamknięty w małej łazience. Po długim czasie młodocianą ofiarę zbrodni odnaleźli przypadkowo hydraulicy, gdy wyłamali przybite gwoździami drzwi do nieużywanej łazienki.

Mały klasztor przy parafii św. Pawła i pokój o. Czesława, gdzie listonosz przynosił setki listów z prośbą o pomoc w leczeniu albo w odszukaniu osób zaginionych. Wśród listów blo też wiele podziękowań.

W czerwcu 1975 r. dziennikarz z redakcji pewnego czasopisma zwrócił się z prośbą do o. Czesława, aby wyjaśnił sprawę legendarnego partyzanta – majora Dobrzańskiego – Hubala . Konkretnie proszono o podanie miejsca, gdzie znajduje się jego grób. Wziął do ręki jego fotografię, zobaczył całą topografię terenu, gdzie odbyła się walka i śmierć dzielnego partyzanta. Później, na podstawie podanych informacji, znaleziono miejsce gdzie Niemcy zakopali zmaltretowanego dowódcy. O. Klimuszko pomógł też odnaleźć kilka postaci znanych na Zachodzie jak dramaty porwanych, np. Aldo Moro – byłego premiera Włoch czy córki magnata prasowego, Patrycji Hearst. Dziwne, że światowe media przemilczają tu pomoc o. Klimuszki w odnalezieniu tych osób lub wskazaniu miejsca gdzie są ukryte zwłoki ofiary.

Z poszukiwaniem osób zaginionych wiążą się też niewytłumaczalne uzdolnienia o. Klimuszki odnośnie przewidywania przyszlości. To chyba jest najbardziej interesujące w czasach tak niepewnych. Zacznijmy od wyboru Jana Pawła Pierwszego, poprzednika polskiego papieża. Gdy o.Klimuszko dowiedział się, kogo wybrało konklawe kardynałów, wówczas powiedział zdziwiony: „Po cóż go wybrali, przecież on będzie żył tylko jeden miesiąc!”. Są jeszcze inne przepowiednie, które się dzisiaj sprawdzają, np. najazd na Europę ciemnoskoskórych tłumów w okrągłych łodziach (dziś wiemy, że to są pontony). Mówił też o wielkiej katastrofie, która spotka świat, a dzisiaj o takim zagrożeniu politycy mówią przecież oficjalnie.

Jest też coś optymistycznego. W swojej książce pt. “Moje widzenie świata” o. Czesław Klimuszko napisał : “Gdybym miał żyć jeszcze 50 lat i miał do wyboru stały pobyt dla siebie w dowolnym kraju na świecie, wybrałbym bez wahania jedynie Polskę, pomimo jej nieszczęśliwego położenia geograficznego. Nad Polską bowiem nie widzę ciężkich chmur, lecz promienne blaski przyszłości“. Pisał te słowa w połowie lat 1970-tych, więc przed 50 laty. Z tego wynika, że w bieżącej dekadzie nastąpią ogromne i nieoczekiwane zmiany – ku lepszemu! Brzmi to nieprawdopodonie w kontekście nacisków mających na celu wysłanie polskiego wojska na Ukrainę, gdzie młodzi Polacy mają zginąć w konflikcie o banderowski rząd. Ale Bóg ma swoje plany, wobec których niczym są mroczne potęgi tego świata. Czy tak nie zdarzało się już w historii Polski?

Przy kościele św. Pawła w Elblągu znajduje się grób niezwykłego franciszkanina. Do kościoła “na górce” prowadzi krótka ulica ks. Klimuszki, któremu władze miejskie przyznały pośmiertnie honorowe obywatelstwo Elbląga.

.

Elbląskie Święto Chleba

Na zakończenie parę dodatkowych informacji. Od prawie 20 lat na Starym Mieście organizowany jest 3-dniowy regionalny jarmark różnych wypieków, pachnącego chleba prosto z pieca, wyrobów cukierniczych, świeżych wędlin oraz innych smakołyków. Jarmark odbywa się zawsze pod koniec sierpnia i należy do największych w Polsce Pólnocnej: Towarzyszą mu imprezy dodatkowe jak warsztaty rzemiosł, stoiska kolekcjonerów i zabawy dla dzieci. W tym miejscu posłuchajmy Janusza Gniatkowskiego i jego niezapomnianą piosenkę “Ten chleb jest twój i mój” – (2:58) https://www.youtube.com/watch?v=s9lVvhaY7EM . Może ktoś pamięta jej oryginalną wersję, za którą Václav Neckář z Czechosłowacji dostał nagrodę na Festiwalu Inerwizji w Sopocie?

.

Biennale Form Przestrzennych

Turyści i goście odwiedzający Elbląg zwracają uwagę na duże metalowe formy, które urozmaicają parki, ulice i skwery miasta. Powstały one w rezultacie dwuletniego cyklu spotkań ok. 50 artystów z Polski i kilku innych krajów. Pomysłodawcą przedsięwzięcia był G. Kwiatkowski, założyciel Gelerii EL.

Artyści otrzymywali materiał metalowy z dużego Zakładu Mechanicznego “Zamech” ale przed rozpoczęciem prac musieli najpierw zapoznać się z miejscem wytypowanym przez urbanistów i architektów. Po drugie, swoje pomysły musielil konfrontować z młodymi inżynierami Zamechu a także z robotnikami, którzy obrabiali przeznaczony materiał przez użycie spawarek i szlifierek.

W sumie powstało ponad 40 takich form, które na trwałe wpisały się w pejzaż Elbląga i przyniosły miastu sławę.

Czy ta środkowa forma z rurek metalowych rurek nie wygląda jak plaster miodu?

Wkomponowane w otoczenie, stały się dekoracyjnym elementem krajobrazu, chociaż początkowo bulwersowały elblążan, powodująć zagorzałe dyskusje o zagospodarowaniu przestrzeni miejskiej. Elbląskim fenomenem zainteresowało się wielu artystów i nawet UNESCO, a mieszkańcom dziś byłoby chyba trudno wyobrazić sobie ich miasto bez tych oryginalnych “rzeźb”.

.

9 Dekanat TOLKMICKO / 7 parafii – HRB

Ponad dachami Tolkmicka widoczny jest Zalew Wiślany i jego północny brzeg na Mierzei Wiślanej.

Tolkmicko jest małym miasteczkiem na północnym krańcu Wysoczyzny Elbląskiej. To największy port rybacki na Zalewie Wiślanym. Jedną z niewątpliwych zalet jest bardzo płytki brzeg zalewu i spokój rzadko spotykany na plażach Bałtyku.

Niewielkie plaże południowego brzegu oddzielone są szuwarami, czasami odcinkami małych bagien w miejscach gdzie kilka rzek spływa ze stoków wysoczyzny. Oprócz paru mniejszych portów i plaż, większość wiosek regionu powstała na Wysoczyźnie Elbląskiej. Grunty uprawne zajmują ok. 25% powierzchni regionu. Ze względu na różnorodność przyrodniczą i kilka rezerwatów, utworzono park krajobrazowy (PKWE), który pokrywa dużą część tych wzniesień. Wysoczyznę Elbląską porastają w większości lasy mieszane z przewagą buka. Inne występujące gatunki liściaste to: dęby, graby, wiązy, brzozy, lipy.

.

Tolkmicko – kościół parafialny i widok na Wzniesienia Elbląskie

Dekanat Tolkmicko ma siedzibę w elbląskiej parafii pw. Świętej Rodziny. Powstał on w roku 2018 przez wyłączenie kilku parafii z Dekanatu Elbląg Północ.

Parafie dekanatu: Elbląg (Świętej Rodziny – siedziba dekanatu); Tolkmicko (św. Jakuba Apostoła); Cieplice (pw. Wniebowzięcia NMP); Pogrodzie (św. Mikołaja); Łęcze (Najświętszego Serca Jezusowego); Parafia Padewskiego – Kadyny (św. Antoniego); Rogajny (św. Apostołów Piotra i Pawła).

.

1. Łęcze; 2-3. Parafia św. Rodziny w Elblągu (siedziba dekanatu) – Pielgrzymka młodzieży i obraz z kościoła.

POGRODZIE to wieś o bardzo ineresującej historii, należąca do gminy Tolkmicko. Nazwę „Wioska Dzieci” wybrali sami mieszkańcy Pogrodzia. To tutaj w latach 1946-1970 na świat przyszło 3763 dzieci, co oznacza, że co miesiąc w tej niewielkiej miejscowości krzykiem witało 13 nowych istot. Dziś, jako dorośli, witają w rodzinne progi podczas dorocznego już Zlotu Urodzonych w Pogrodziu.

Do pustej wsi w 1945 roku przybył oddział Armii Krajowej pod dowództwem pułkownika Nieczui–Ostrowskiego. Oddział tu się osiedlił, co przyczyniło się do rozkwitu gospodarczego i kulturalnego miejscowości. Doceniając czas pokoju, żołnierze pozakładali rodziny i w krótkim okresie powstały w Pogrodziu m.in. placówka służby zdrowia, izba porodowa, Ochotnicza Straż Pożarna, poczta, szkoła, biblioteka, świetlica wiejska, spółdzielnia rolnicza, zakład krawiecki, Koło Gospodyń Wiejskich oraz zespół śpiewaczy „Pogrodzianki”.

.

1. Pogrodzie – choinka w kościele parafialnym i szopka Bożonarodzeniowa; 2-3. Kadyny, kościół i klasztor franciszkański dźwignięty z ruin (należy do parafii Łęcze).

.

1-2. Kadyny, gdzie była popularna Państwowa Stadnina Koni (już zlikwidowana); 700-letni dąb w Kadynach; 3. Port w Suchaczu, niedaleko plaży. Tędy kursowały pociągi Nadzalewowej Kolei PKP na trasie Elbląg Zdrój – Suchacz – Tolkmicko – Frombork – Braniewo.

.

Do Dekanatu Tolkmicko dołączono parafię w CIEPLICACH. Znajduje się ona po drugiej stronie Zatoki Elbląskiej. Parafia rozpoczęła powojenną działalność skromnie, jako duszpasterski punkt w Nowakowie. Dopiero w roku 1967 erygowano parafię pw. Wniebowzięcia NMP.

Parafia Cieplice na nizinach Nowakowskiej Wyspy – 1. Pierwsza Komunia, rok 1969; 2. Nowy kościół.

Proboszczem został ks. Stanisław Biały i pełnił tę funkcję przez 45 lat. W tamtym czasie parafianie spotykali się w kaplicy, na którą zaadaptowano stary poniemiecki barak. Minęło prawie ćwierć wieku, gdy moża było zbudować nowy kośćiół. Powstał on w krótkim czasie dzięki ogromnemu zaangażowaniu mieszkańców Cieplic i okolic.

.

Zalew Wiślany jest stosunkowo płytki (średnia głębokość nie przekracza 3 metrów), a zimą staje się największym w Polsce lodowiskiem. Wiatry na dużej przestrzeni zachęcają do uprawiania lodowego żeglarstwa (tzw. bojery, czyli rodzaj sanek na łyżwach). Odbywają się tam mistrzostwa międzynarodowe, a szybkość pędzących “żaglówek” dochodzi czasami do 100 km na godzinę. W sezonie zimowym pojawia się tam również wielu indywidualnych miłośników tego sportu.

.

I-22 Równina Warmińska (313.56)

1. Osada Rogowo k. Pasłęka; 2. Pochylnia Buczyniec na Kanale Elbląsko-Ostródzkim.

Region tej równiny znajduje się na wschodnim krańcu Bałtyckiej krainy przyrodniczo-leśnej. Przeważają krajobrazy równinne i faliste z dolinami. Lasy zajmują 24% a głównym gatunkiem panującym w drzewostanach jest dąb, który zajmuje 29% powierzchni; pozostałe gatunki to brzoza, świerk, sosna i olasza.

.

10 Dekanat DZIERZGOŃ / 8 parafii: HRB

Dzierzgoń – panorama

Miasto leży na pograniczu Pojezierza Iławskiego, niedaleko Żuław Wiślanych – chociaż geograficznie jest częścią Powiśla. A dekanat Dzierzgoń sąsiaduje także z Równiną Warmińską. Przez miasto płynie 57-kilometrowej długości rzeka Dzierzgoń wpadająca do jeziora Drużno koło Elbląga. A miejski Ośrodek Pomocy Społecznej zaprosił wszystkich seniorów do korzystania z bezpłatnej kawiarenki. Zaproszenie wystosowano do wszystkich dzierzgońskich seniorów w wieku powyżej 60 lat.

Herb Dzierzgonia przedstawia na złotej tarczy św. Katarzynę Aleksandryjską (łac. Catharina Alexandrina; zm. ok. 307–312). Jest to chrześcijańska męczennica , jedna z Czternastu Świętych Wspomożycieli, święta Kościoła katolickiego i prawosławnego. Jedna z najpopularniejszych świętych katolickich.

.

1. Dzierzgoń, parafia Trójcy Przenajświętszej; 2. Zespół “Cantate Domino”.

W Dzierzgoniu działa zespół Cantate Domino (Śpiewajcie Panu), który zajmuje się oprawą muzyczną niedzielnych Mszy dziecięco-młodzieżowych. Pomaga również przy organizacji różnych wydarzeń i uroczystości jak np. peregrynacja Symboli Światowego Dnia Młodzieży. Zespół co roku wyjeżdża do Pasłęka na warsztaty muzyczne, aby podszkolić swój warsztat.

1-2. Bągart: wnętrze kościoła i ołtarz; 3. Myślice.

Parafie dekanatu: Bągart (św. Jana Chrzciciela); Dzierzgoń (pw. Trójcy Przenajświętszej); Krasna Łąka (św. Anny); Kwietniewo (pw. Podwyższenia Krzyża Świętego); Myślice (pw. Wniebowzięcia NMP); Stary Dzierzgoń (pw. Wniebowstąpienia Pańskiego); Waplewo Wielkie (św. Maksymiliana Marii Kolbe); Zalewo (św. Jana Apostoła).

.

ŚWIĘTY GAJ znajduje się w gminie Rychliki, ok. 18 km na południe od Elbląga i należy do dekanatu dzierzgońskiego (parafia Kwietniewo). W tej okolicy pozostały zarośnięte kamienie dawnego grodziska. Przypuszczalnie w pobliżu tego grodziska biskup Wojciech poniósł męczeńską śmierć 23 kwietnia 997-ym roku. W pobliskiej wsi o takiej samej nazwie ustanowiono diecezjalne sanktuarium w kościele filialnym, gdzie przechowuje się relikwie świętego.

.

1. Kwietniewo; 2. Krasna Łąka – Biesiada u św. Anny; 3. Parafia w Zalewie.

.

STARY DZIERZGOŃ – w nabożeństwie Drogi Światła kolejne stacje nabożeństwa przypominają nam, komu Pan Jezus objawił się po zmartwychwstaniu. Wierni wyruszyli z kościoła pw. Wniebowstąpienia Pańskiego w Starym Dzierzgoniu i podczas modlitwy wsłuchiwali się w rozważania nawiązujące do nauczania św. Jana Pawła II.

1 Stary Dzierzgoń, nabożeństwo Drogi Światła; 2-3. Waplewo – pałac i kościół parafialny.

WAPLEWO WIELKIE – osada w powiecie sztumskim, siedziba rodu SIERAKOWSKICH. W XIX-tym wieku pałac Sierakowskich był centrum życia kulturalnego i społecznego na Pomorzu. Gościli w nim m.in. Fryderyk Chopin, Jan Matejko, Józef Ignacy Kraszewski, Jan Kasprowicz, Oskar Kolberg i Stefan Żeromski. Ostatnim właścicielem majątku był Stanisław Sierakowski (1881-1939), zamordowany przez Niemców w czasie II wojny światowej. Pałac w listopadzie 2006 przeszedł w posiadanie Muzeum Narodowego w Gdańsku, które utworzyło tam Muzeum Tradycji Szlacheckiej. Mieści się tam też Pomorski Ośrodek Kontaktów z Polonią. We wsi znajduje się także ośrodek wypoczynkowy „Gałęziaki” który ma pod swoją opieką kilka jezior połowowych, kąpielisk, hotelik oraz pole namiotowe i kempingowe. Na terenie miejscowości działa ciepłownia na biomasę o mocy 3 MW, która dostarcza ciepło dla mieszkańców Waplewa Wielkiego.

.

11-12 PASŁĘK / 2 dekanaty, 11 parafii (6 + 5):

Herb miasta

Architektura Pasłęka – 1. Kamieniczki w centrum miasta; 2. Kościół błog. Jerzego Matulewicza.

Pasłęk położony jest na północnym skraju Pojezierza Iławskiego, a w szerszym znaczeniu należy również do Powiśla. Przez miasto przepływa rzeka Wąska uchodząca do jeziora Drużno w pobliżu Elbląga.

.

1. Jelonki; 2. Rychliki; 3. Zielonka Pasłęcka, młodzież przy pomniku Jana Pawła II.

.

Parafie dekanatu Pasłęk: Drulity (pw. MB Nieustającej Pomocy); Jelonki (pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa); Młynary (św. Piotra Apostoła); Nowica (pw. MB Częstochowskiej); Osiek (św. Stanisława);

Pasłęk (2 parafie – św. Józefa; bł. Jerzego Matulewicza); Rychliki (pw. Niepokalanego Serca NMP); Słobity (pw. Zmartwychwstania Pańskiego); Wilczęta (pw. Przemienienia Pańskiego); Zielonka Pasłęcka (św. Jana Chrzciciela).

.

1-2. Młynary, kościół i afisz; 3. Drulity.

SŁOBITY– osada położona w gminie Wilczęta. Uczniowie SP w Słobitach chętnie zdobywają wiedzę na temat przeszłości odwiedzając niemiecki KL Stutthof, w rocznicę wyzwolenia obozu. Opiekunki grupowego wyjazdu bardzo dziękują księdzu P. Łataczowi, proboszczowi parafii w Słobitach, za pomoc w zorganizowaniu wyjazdu do Sztutowa na żywą lekcję historii.

1. Wilczęta; 2. Słobity: Młodzież w obozie koncentracyjnym Stutthof słucha wspomnień byłego więźnia obozu, p. S. Lewandowskiego; 3. Kościół parafialny w Słobitach.

.

Zbierając informacje o dekanatach i parafiach Diecezji Elbląskiej, byliśmy pod wielkim wrażeniem działalności duszpasterskiej w Drulitach. Na witrytnie internetowej widzieliśmy ładne serie zdjęć o życu tej parafii, więc dodamy tu jeszcze kilka.

Drulity: 1. Ołtarz przed wigilijną Pasterką; 2. Patronka parafii; 3. Wiosenne porządki, młodzież parafii udziela się aktywnie w różnych akcjach.

.

.

16 Dekanat MORĄG / 10 parafii:

1. Święto polskiej flagi w Morągu; 2. Parafia błog. Michała Kozala, biskupa i męczennika.

MORĄG – miasto i siedziba gminy, położone na równinie między jeziorem Skiertąg a Rozlewiskiem Morąskim z ostoją ptactwa wodnego.

Herb miasta przedstawia pielgrzyma w czarnej szacie na złotym polu, stojącego boso na ziemi. W prawej ręce niesie czerwony kij z butlą wody a w lewej muszlę pielgrzyma – symbol pielgrzymujących do Santiago de Compostela. Morąg został wyzwolony od hitlerowskich wojsk w dniu 23 stycznia 1945, przez 10 korpus pancerny 2 Frontu Białoruskiego, którym dowodził marszałek K. Rokossowski. Po wojnie wybudowano w Morągu zakłady przemysłu spożywczego, drzewnego i fabrykę materiałów budowlanych, powstało kilkadziesiąt bloków mieszkalnych, osiedle domków jednorodzinnych, trzy szkoły podstawowe i stadion sportowy.

.

1-2. Jarnołtowo: widok kościoła w roku 2012 i siedem lat później; 3. Parafia w Chojniku. Obie parafie opublikowały w internecie ciekawe zdjęcia o renowacji swoich kościołów.

Parafie dekanatu: Chojnik (pw. Przemienienia Pańskiego); Jarnołtowo (pw. Chrystusa Króla); Kalnik (pw. MB Szkaplerznej); Małdyty (pw. Podwyższenia Krzyża Świętego); Morąg (3 parafie – bł. Michała Kozala, św. Józefa, i pw. Trójcy Przenajświętszej); Słonecznik (pw. Podwyższenia Krzyża Świętego); Strużyna (pw. MB Miłosierdzia Ostrobamskiej); Wilamowo (pw. MB Częstochowskiej).

.

1-2. Parafia Kalnik: kościół MB Szkaplerznej i kościół filialny w Kwitajnach; 3. Wilamowo.

.

MAŁDYTY – wieś gminna w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie ostródzkim, w gminie Małdyty nad jeziorem Sambród i na trasie linii kolejowej Elbląg-Morąg-Olsztyn. Przez Małdyty przepływa Kanał Ostródzko-Elbląski.

Małdyty: 1. Parafia Podwyższenia Krzyża; 2. Herb gminy symbolizuje żeglowanie “wśród łąk” na kanale Ostródzko-Elbląskim; 3. Afisz o parafialnym festiwalu młodzieży.

.

1. Kościół w Strużynie; 2. Parafia Słonecznik; 3. W Szymanowie k/ Morąga powstał Park Zwierząt, w pobliżu założono Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy. Natomiast Park Zwierząt odwiedzają często starsze osoby z Domu Opieki Społecznej.

.

Dolina Kwidzyńska

1. Spływ kajakowy w Dolinie Wisły; 2. Miasto Gniew na lewym brzegu królowej polskich rzek.

Kwidzyńska Dolina Wisły ciągnie się na prostym odcinku od Grudziądza do Żuław. Jej długość wynosi 40 km a szerokość jest równomierna w granicach 7-9 km. W tym regionie do Wisły wpadają dwie rzeki – na lewym brzegu w mieście Gniew wpływa Wierzyca mające swe źródło na Kaszaubach oraz 118-kilometrowa Liwa która okrąża Kwidzyń i skręca na północ w stronę Białej Góry, gdzie Wisła rozdziela się z Nogatem tworząc nizinna deltę zwaną Żuławami. Krajobrazem roślinnym tego terenu są łęgi jesionowo-wiązowe., a lesistość wynosi 4% i jest jedną z najniższych w kraju.

.

14 Dekanat SZTUM / 11 parafii: HRB

Sztum – widok z lotu ptaka i kościół św. Anny

Sztum położony jest nad dwoma jeziorami: Zajezierskim i Barlewickim. Pod względem etnograficznym należy do Powiśla. W okresie międzywojennym Sztum pozostał silnym ośrodkiem polskości. Była tu siedziba Okręgu Związku Polaków w Niemczech, Polsko-Katolickiego Towarzystwa Szkolnego na Powiślu oraz Towarzystwa Młodzieży Polsko-Katolickiej.

1 Sprzątanie jeziora w Sztumie; 2. Konkurs potraw wielkanocnych; 3.Betlejemskie światło pokoju w parafii św. Andrzeja Boboli.

.

Między Sztumem a Dzierzgoniem swoje majątki i dwory miały dwa rody, zasłużone dla Polski od pokoleń – Donimirscy (w Czerninie) i Sierakowscy (Waplewo). Od 1920 do 1939 znajdował się w niemieckim okręgu Prusy Zachodnie. Wielu działaczy z Ziemi Sztumskiej zostało zamordowanych w obozach koncentracyjnych. 25 stycznia 1945 miasto zdobyła 2 Armia Uderzeniowa 2 Frontu Białoruskiego, którym dowodził marsz. K. Rokossowski. Pierwszym burmistrzem został Franciszek Wojciechowski, przedwojenny działacz ruchu polskiego na Powiślu. W listopadzie została powołania Rada Miejska. Można powiedzieć, że Sztum jest miastem usportowionym, odbywa się tam kilka międzynarodowych imprez imieniem zasłużonych dla regionu trenerów, są to m.in. regaty kajakowe i memoriał lekkoatletyczny.

.

1-2. Benowo: Wielkanoc, straż u grobu Pańskiego; św. Florian – patron strażaków; 3. Czernin.

.

Parafie dekanatu: Benowo (pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa); Czernin (św. Królowej Jadwigi); Gościszewo (św. Józefa); Piekło (pw. Chrystusa Króla ); Postolin (św. Michała Archanioła); Ryjewo (2 parafie – bł. Michała Kozala i pw. Świętej Rodziny); Stary Targ (św. Szymona i św. Judy Tadeusza); Straszewo (św. Katarzyny); Sztum (2 parafie – św. Andrzeja Boboli, św. Anny).

.

1. Ryjewo, obraz w sanktuarium Świętej Rodziny; 2-3. Rezerwat przyrody Las Mątawski i wieś Piekło, której nazwę dali może flisacy ze względu na trudność przepływu i liczne wiry na rzece; teren obniżony często nawiedzały powodzie.

.

1. Straszewo; 2. Gościszewo; 3. Stary Targ.

STRASZEWO – wieś, w której urodził się ksiądz Władysław Demski (1884-1940), ofiara nazistowskich Niemiec, beatyfikowany w 1999. 2 listopada 1939 r. ks. Władysław Demski został aresztowany przez władze niemieckie i osadzony w więzieniu w Inowrocławiu. 8 lutego 1940 r. trafił do niemieckiego obozu koncentracyjnego w Stutthofie. 10 kwietnia 1940 r. został przewieziony do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen, gdzie został zamordowany 28 maja 1940 r. za to, że nie chciał podeptać różańca.

.

15-16 KWIDZYN (2 dekanaty, 14 prafii)

Kwidzyn – centrum miasta, zamek i konkatedra św. Jana Ewangelisty

KWIDZYN – miasto położone na Powiślu, nad rzeką Liwą prawym dopływem Nogatu. Mimo narastających od 1933 nastrojów antypolskich w 1937 powstało polskie gimnazjum, już wcześniej działał Polski Bank Ludowy.

Herb powiatu kwidzyńskiego. Złoty orzeł symbolizuje św. Jana Ewangelistę, patrona konkatedry.

Wybuch II wojny światowej poprzedziły szykany oraz jawne represje wobec Polaków. 30 stycznia 1945 roku miasto wyzwoliły oddziały 2 Armii Uderzeniowej 2 Frontu Białoruskiego a podczas walki zginęło 540 radzieckich żołnierzy. Po zajęciu przez Armię Czerwoną w Kwidzynie powstał wielki ośrodek szpitalnictwa wojskowego 2 Frontu Białoruskiego. W mieście istniało co najmniej 18 szpitali dla ok. 20 tysięcy chorych i rannych żołnierzy. Po wojnie rozwinął się w mieście przemysł spożywczy, ceramiczny i budowlany, utworzono Warmińskie Zakłady Przemysłu Owocowo-Warzywnego „Kwidzyn”, powstał Młodzieżowy Dom Kultury i Powiatowe Muzeum Regionalne. W 1973 rozpoczęto budowę Kwidzyńskich Zakładów Celulozowo-Papierniczych. Budowa zakładów papierniczych Celuloza przyczyniła się do dynamicznego rozwoju miasta. Dzisiaj na terenie miasta działają dwa targowiska i liczne supermarkety, nie wiedzieć czemu nazywane galeriami.

.

Na terenie kwidzyńskiej konkatedry znajduje się cela, w której na własne życzenie została prawdopodobnie zamurowana błogosławiona Dorota z Mątowów. Chciała oderwać się od świata aby poświęcić się modlitwie i rozmyślaniom o Bogu. Tam też została pochowana i miejsce to jest ważnym sanktuarium oraz celem wielu pielgrzymek. Bł. Dorota jest główną patronką diecezji elbląskiej oraz trudnych małżenstw.

Błogosławiona Dorota jest patronką trudnych małżeństw; małżeństw, które przeżywają czas kryzysu. Jest patronką wdów, ale też matek, gdyż urodziła dziewięcioro dzieci. Jest patronką matek, które cierpią gdy przedwcześnie utraciły dziecko lub dzieci. Ośmioro dzieci bł. Doroty w ciągu kilku lat zabrała epidemia trwająca w Gdańsku. (Z homilii bp. Jezierskiego, ordynariusza diecezji).

Grupa z parafii św. Alberta w Kwidzynie podczas Światowych Dni Młodzieży

.

1-2. Nowy Dwór Kwidzyński: kościół i festyn gminny; 3. Gardeja.

Parafie dekanatu: Cygany (pw. Wniebowstąpienia Pana Jezusa); Czarne Dolne (pw. MB Różańcowej); Gardeja (pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa); Janowo (św. Jana Chrzciciela); Kwidzyn (5 parafii – św. Brata Alberta Chmielowskiego, św. Jana Ewangelisty i pw. Świętej Trójcy, pw. Miłosierdzia Bożego, św. Wojciecha); Nebrowo Wielkie (pw. MB Królowej Korony Polskiej); Nowy Dwór (pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa); Rakowiec (św. Antoniego); Sadlinki (pw. Podwyższenia Krzyża Świętego); Tychnowy (św. Jerzego i Opatrzności Bożej).

1. Wieś Cygany, kościół parafialny; 2. Nebrowo Wielkie; 3. Rakowiec.

.

1. Tychnowy, dożynki; 2. Czarne Dolne; 3. Sadlinki, święconki wielkanocne.

.

Pojezierze Iławskie

Widok na Jeziorak od strony wsi Siemiany

Jest to obszar z licznymi wzgórzami i jeziorami, zajmuje tereny między Wisłą, Osą, Drwęcą i Pasłęką. Pośród licznych jezior, najdłuższym w Polsce jest Jeziorak. Lesistość wynosi 20%. Lasy tworzą małe i średnie kompleksy. Największe z nich znajdują się na północny wschód od Ornety. Najczęściej panującymi gatunkami w drzewostanach oprócz sosny są buk – 16% i dąb – 13% ogólnej powierzchni. Pojezierze Iławskie zajmuje duży obszar, który można podzielić na 3 mniejsze regiony: Pojezierze Dzierzgońsko-Morąskie, Pojezierze Łasińskie i Równinę Iławską. Główne MIASTA w obrębie i na granicy regionu: Iława, Morąg, Susz, Zalewo, Miłomłyn, Prabuty, Dzierzgoń, Sztum i Łasin.

.

17 Dekanat PRABUTY / 6 parafii:

Konkatedra św. Wojciecha w Prabutach

Prabuty położone są na południowej krawędzi Pojezierza Dzierzgońsko-Morąskiego. Wybuch II wojny światowej przepowiadały gromadzące się w okolicy oddziały Wehrmachtu. Jesienią 1939 w Prabutach powstał obóz jeniecki, którego pierwszymi więźniami byli m.in. obrońcy Westerplatte. Niemcy opuścili miasto dopiero 23 styczniu 1945, gdy ruszyła już gwałtowna ofensywa II-go Frontu Białoruskiego na Prusy Wschodnie. Oddziały nacierające poniosły duże straty (szczególnie w rejonie Kwidzynia, Sztumu i Malborka). Na szlaku bojowym pochowano tysiące radzieckich żołnierzy, a Prabuty zamieniły się w miasto-szpital. Latem uruchomiono połączenie kolejowe i na zdobytych terenach tworzyła się polska administracja.

Honorowym obywatelem Prabut jest o. Czesław Klimuszko (1905-1980), który był pierwszym powojennym proboszczem parafii św. Andrzeja Apostoła w tym mieście. Zadaniem o. Czesława było zorganizowanie życia oraz roztoczenie opieki nad ludźmi, którzy przybyli zza Buga w celu osiedlenia się na nowym terenie. Nie było prawie w Polsce rodziny, która nie utraciłaby kogoś z najbliższych. I ciągle padało pytanie: gdzie dana osoba się podziewa i czy jeszcze żyje. Radio i gazety podawały ciągle komunikaty Czerwonego Krzyża, ale często bez rezultatu. Wtedy zgłaszali się do franciszkanina z Prabut, zaczęło się od kilku listów i o. Czesław pomagał odnaleźć poszukiwanego człowieka lub jego zwłoki jeżeli został zabity – na podstawie krótkiego opisu tej osoby, fotografii albo przedmiotu do niej należącego. Z czasem liczba osób szukających kontaktu z kimś zagubionym wzrastała, a listów też przybywało coraz więcej. Do Prabut zjeżdżało się tłumy i biedny zakonnik nie był już w stanie sobie z tym poradzić. Na dodatek jego popularność wzbudziła podejrzenia ze strony UB i mógł być aresztowany w każdej chwili.

Jesienią 2017 roku w Prabutach wmurowano tablicę pamiątkową poświęconą o. Klimuszce.

Aby uchronić życie o. Klimuszki, przełożeniu pomogli mu potajemnie wyjechać z Prabut i przez kilka lat ukrywać się w różnych miejscowościa. Ujawinił się dopiero po kilku latach i udał się do Elbląga i tam w małym franciszkańskim klasztorze zamieszkał już do końca życia. Jego dalsze losy są ukazane krótko powyżej, w paragrafie poświęconym Dekanatowi Elbląga.

.

1. Nowa Wioska; 2. Trumiejki – Dzień Chorego i kościół parafialny.

Po wojnie w Prabutach powstały różne zakłady przemysłowe i spółdzielnie, zbudowano nowe osiedla mieszkaniowe i drogi. Rok 1989 przynósł zmiany gospodarcze, które doprowadziły do kryzysu a nawet upadku niektórych zakładów. Wtedy zaczęły powstawać małe firmy rodzinne a ile z nich przetrwało to już inne zagadnienie.

Parfie dekanatu: Mikołajki Pomorskie (św. Antoniego Padewskiego); Nowa Wioska (pw. Zwiastowania Pańskiego); Obrzynowo (pw. MB Anielskiej); Prabuty (św. Wojciecha); Rodowo (św. Stanisława Kostki); Trumiejki (pw. Trójcy Przenajświętszej).

1-2. Mikołajki Pomorskie – kościół i dziecięcy Bal Wszystkich Świętych; 3. Obrzynowo, kościół w zimowy wieczór.

Przystanek kolejowy w MIKOŁAJKACH znajduje się na ekspresowej trasie Gdynia-Warszawa i stąd jest połączenie kolejowe także w kilku innych kierunkach. Podczas II wojny światowej wielu mieszkańców wsi aresztowano lub wywieziono do więzień bądź obozów lub wcielono do Wehrmachtu.

.

1. Kościół w Rodowie; 2-3. Pole Sztuk – wystawa obrazów i naturalne rzeźby w parku.

RODOWO – na świeżym powietrzu i w budynku szkolnym organizowany jest Międzynarodowy Plener Rzeźbiarsko-Malarski nazwany „Polem Sztuk’’. To cykliczny projekt, pod patronatem Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku, Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych i Stowarzyszenia Rozwoju Wsi Rodowo. Tu powstały m.in. rzeźby prof. Adama Loreta dla Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych w Warszawie oraz Kazimierza Wielkiego dla Bydgoszczy, a także Kapliczka Maryjna z ptakami.

.

18 Dekanat SUSZ / 8 parafii = HRB x2 (+ Kisielice)

Herb miasta przedstawia św. Rozalię, która jest patronką Susza i tamtejszej parafii.

Miasto położone jest nad Jeziorem Suskim o długości ponad 2 km. Wokół jeziora urządzono aleję spacerowo-rowerową z ławkami i oświetleniem.

SUSZ, miasto na trasie linii kolejowej Warszawa Wschodnia – Gdańsk Główny. Wydarzeniem na skalę krajową są zawody w triathlonie, w Suszu mające już ponad 30-letnią tradycję. Ze względu na długie doświadczenie i dobrą organizację, Susz ma opinię stolicy tego sportu w Polsce. Dla miłośników języka polskiego, zamiast obcej nazwy może ten sport się nazywać trójbój terenowy. Jest on połączeniem 3 następujących bezpośrednio po sobie konkurencji: pływania, wyścigu kolarskiego i biegu długodystansowego.

.

1-2. Susz – kościół św. Antoniego i odpust w parafii św. Róży; 3. Niedziela Palmowa w Białoszycach.

Parafie dekanatu: Bałoszyce (pw. Świętej Rodziny); Goryń (pw. Wniebowzięcia NMP); Kamieniec (pw. MB Królowej Świata); Kisielice (pw. MB Królowej Świata); Łęgowo (pw. Niepokalanego Poczęcia NMP); Redaki (pw. MB Częstochowskiej); Susz (2 parafie – św. Antoniego Padewskiego, św. Rozalii).

Gmina SUSZ jest gminą miejsko-wiejską o charakterze rolniczym i glebach średniej bonitacji. Przeważają duże gospodarstwa (15 do 50 ha), na których uprawia się najczęsciej zboża, rzepak, kukurydzę i ziemniaki. A hodowla opiera się głównie na trzodzie chlewnej oraz bydlo mleczne i opasowe. Podczas II wojny światowej istniał w Suszu podobóz obozu koncentracyjnego Stutthof.

.

1-2. Kisielice – Rezurekcja w niedzielę Wielkanocy i panorama okolic; 3. Dożynki w Redakach. Parafia zorganizowała uroczyste pożegnanie proboszcza po 28 latach duszpasterskiej posługi.

KISIELICE – położone są nad Gardęgą, w pobliżu kilku małych jezior. Niemcy zaliczali je do tzw. Prus Górnych. Miasto powróciło do Polski 23 stycznia 1945, kiedy odddziały II Frontu Białoruskiego złąmały niemiecką linię oporu. Podczas walk dużo zabudowań zostało uszkodzonych. Obecnie Kisielice należą do stowarzyszenia “Łączy nas Kanał Elbląski” i Związku Gmin Jeziorak. Niedaleko miasta położone jest jezioro Rakowe, które jest kąpieliskiem mieszkańców.

1. Łęgowo; 2-3. Goryń – mali parafianie przygotowali palmy wielkanocne i specjalne listy pisankowe.

.

19 Dekanat MIŁOMŁYN / 6 parafii

Miłomłyn – Kościół św. Bartłomieja i otwarcie Izby Pamięci.

Miłomłyn to miasteczko mniejsze niż niejedna wioska, ale położony jest atrakcyjnie bo tam się znajduje jedna ze śluz Elbląskiego Kanału. Z tego powodu turystyka jest, obok rolnictwa, jednym z głównych kierunków rozwoju tej gminy. Parę sołectw uzyskało nawet status obszaru ochrony uzdrowiskowej.

.

1. Jasełka w Miłomłynie; 2. O czym śni ten chłopiec z domu w Szymonowie? 3. Boreczno, dożynki parafialne.

Na północy dekanatu, jeden km od wsi SZYMONOWO znajduje się jezioro Ruda Woda na szlaku Kanału Elbląskiego. W Szymonowie istnieje także Dom dla Dzieci.

Parafie dekanatu: Boreczno (pw. Podwyższenia Krzyża Świętego); Dobrzyki (św. Apostołów Piotra i Pawła); Liwa (pw. MB Częstochowskiej); Miłomłyn (św. Bartłomieja); Samborowo (św. Stanisława); Szymonowo (św. Jana Chrzciciela).

SAMBOROWO – wieś nad rzekami: Drwęcą i Poburzanką oraz częściowo nad Jeziorem Drwęckim, przy drodze krajowej nr 16. We wsi znajduje się stacja kolejowa, z której odjeżdżają pociągi w kierunku Olsztyna, Jabłonowa Pomorskiego, Iławy, Gdyni i Torunia.

1. Dobrzyki; 2. Liwa – kościół i panorama wioski; 3. Sambor i wieczorne światla.

Na witrynie parafii Dobrzyki jest informacja https://www.stop-seksualizacji.pl – o kampanii przeciw demoralizacji dzieci w szkołach. Zadziwiające jest jak mało wiemy o programach, które określone grupy chcą wprowadzić do szkół. Wygląda na to, że nauczyciele się temu nie sprzeciwiają ze strachu przed utratą pracy, a kolejne rządy są także bezsilne. Zatem jak najwięcej parafii powinno informować rodziców o tym niebezpieczeństwie. Biada gorszycielom! (Łk 17.1-6)

.

__________

Dawne Prusy Wschodnie w pierwszych latach po II wojnie światowej były terenem niespokojnym i niebezpiecznym. Bezpośrednio po działaniach wojennych dawały o sobie znać dywersyjne grupy hitlerowskiego Werwolfu. Poza tym działały tutaj zbrojne oddziały niepodległościowego podziemia, ale na porządku dziennym zdarzały się także napady szabrowników i grabieże dokonywane prze uzbrojone bandy kryminalne. Po roku 1947 pojawiły się grupy UPA, którym udało się ukryć w transportach akcji “Wisła”. Do likwidacji tych grup wynaczono specjalne oddziały milicji i wojska.

Miłomłyn – grobla prze jezioro

Ziemia ta znajdowała się ponadto na szlaku ucieczek uciekinierów z byłych państw bałtyckich. Jeszcze w maju 1950 r. mieszkańcy wsi Gajdy (na odcinku Dzierzgoń – Miłomłyn) byli świadkami niecodziennego pościgu za zorganizowaną, niewielką grupą uzbrojonych mężczyzn posługujących się nieznanym im językiem. Jak się później okazało byli to Litwini gdyż otrzymano sygnały, że na teren Polski przedarła się uzbrojona grupa oficerów wywiadu i kontrwywiadu z Litwy. Skąd mieli uzbrojenie nawet takie jak karabin maszynowy? Mogły to być resztki formacji wspólpracujących podczas wojny z Niemcami, które podjęły ostatnią próbę przedarcia się na Zachód. Ukrywali się w ostępach leśnych, a pewnego dnia udali się do sklepu Gminnej Spółdzielni w Gajdach, skąd zabrali papierosy, konserwy, chleb, zapałki i gumowe buty. Ruszył za nimi pościg milicji i wezwał uciekających do zawrócenia. W odpowiedzi rozległa się seria z karabinu maszynowego uśmiercając najmłodszego milicjanta.

Kanał Dobrzycki

Tajemnicza grupka mężczyzn starła się z milicją jeszcze raz przy moście na Kanale Dobrzyckim w Dobrzykach. Próbowali przedostać się pomiędzy jeziorami Ewingi i Jeziorak do lasów ostródzkich. Gdy zostali okrążeni, usłyszano dwa po sobie następujące strzały. Popełnili samobójstwo. Wkrótce złapano jednego z uciekinierów w stercie siana w Matytach. Innego natomiast – nad jeziorem koło Jerzwałdu. Ostatniemu z grupy Litwinów udało się uciec z zasadzki i przedarł się on do Susza. W kasie dworcowej zakupił bilet do Szczecina (z czego wynika, że posługiwał się językiem polskim). Na peronie podszedł do niego milicjant, aby go wylegitymować. I wtedy ten uciekinier go zastrzelił. Uciekającego Litwina, ostatniego z grupy uciekinierów, zabił żołnierz KBW. Takie to byly czasy, oglądaliśmy jankeskie westerny o pastuchach i koniokradach, a realne dramaty się wydarzały w Polsce i to kilka lat po zakończeniu wojny.

.

.

20-21 IŁAWA (2 dekanaty) 6 + 6 parafii

1. Alejka nad jeziorem; z Iławy można dopłynąć do Morza Bałtyckiego poprzez jezioro Jeziorak i Kanał Elbląski; 2. Dworzec PKP w Ilawie, stąd jest połączenie kolejowe w pięciu kierunkach.

Miasto leży w okolicach pofałdowanych, nad Jeziorakiem – najdłuższym jeziorem w Polsce. Ze względu na bliskość jezior oraz urozmaicone obszary leśne (na północ od miasta i na zachód od Jezioraku), Iława jest ośrodkiem turystycznym i wypoczynkowymi. W leśnej okolicy organizowane są krajowe i międzynarodowe biegi na orientację. W latach 1970-tych miały tam miejsce ważne zawody (były to zdaje się Mistrzostwa Europy w Biegu na Orientację).

Historia Iławy sięga XIV wieku, gdy powstała tam siedziba urzędnika krzyżackiego podlegającego komturowi w Dzierzgoniu. W 1920 r. odbył się tu plebiscyt mający zadecydować o przynależności Iławy. Za przynależnością do Prus opowiedzieli się prawie wszyscy ówcześni mieszkańcy Deutsch-Eylau (niemiecka nazwa Iławy). W okresie międzywojennym dużą popularność w tym mieście zyskała hitlerowska partia NSDAP. Podczas II wojny światowej w Iławie mieścił się karny obóz pracy. Miasto zostały wyzwolone 22 stycznia 1945 r. przez oddziały 2-go Frontu Białoruskiego. Po wojnie w Iławie powstały zakłady przemysłu ziemniaczanego, fabryka podzespołów samochodowych, tartak, zakłady prefabrykatów trzcinowych, betoniarnia, wytwórnia cegły silikatowej i zakłady młynarskie. Obecnie najwięcej firm działa w sekcji „handel hurtowy i detaliczny.”

Iława: 1-2. Parafia Chrystusa Króla, sakrament Bierzmowania; 3. Parafia Niepokalanego Poczęcia NMP – Gwiaździsta procesja różańcowa.

Parafie dekanatów iławskich : Biskupiec (św. Jana Nepomucena i MB Różańcowej ); Frednowy (Trójcy Przenajświętszej); Iława (5 parafii – pw. Chrystusa Króla Wszechświata, pw. Niepokalanego Poczęcia NMP, pw. Przemienienia Pańskiego, św. Andrzeja Boboli, w. Brata Alberta); Karaś (pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa); Laseczno (pw. MB Częstochowskiej); Piotrowice (pw. Podwyższenia Krzyża Świętego); Rudzienice (pw. MB Królowej Polski); Ząbrowo (pw. Zesłania Ducha Świętego).

1. Kościół św. Brata Alberta w Iławie; 2-3. Herb i kościół w Biskupcu Pomorskim. Herb gminy Biskupiec przedstawia złotego orła, który jest symbolem św. Jana Ewagnelisty.

Ciekawostki. W obrębie administracyjnym Iławy, na południowmym krańcu Jezioraku, znajduje się Wielka Żuławka – największa w Polsce wyspa śródlądowa o powierzchni 82,4 ha. Jest na niej kilka ośrodków wypoczynkowych, a z miastem łączy ją transport promem. W Iławie znajduje się unikalna Papieska Kalwaria Pojezierza Iławskiego (PKPI), której stacje wzdłuż Drogi Krzyżowej są w kształcie kajaków. Zbudowano ją, by upamiętnić dwukrotny pobyt kard. Wojtyły nad Jeziorakiem, po którym przyszły Papież pływał kajakiem z młodzieżą. Kalwaria Iławska wymaga wytrwałości, jej stacje zaczynają się przy kościele pw. Przemienienia Pańskiego i wiodą przez wioski w kierunku płn-wsch po czym powracają brzegiem Jezioraka do punktu wyjścia – po 27 kilometrach.

.

1. Parafia Frednowy; 2. Kościoł pw. Przemienienia Pańskiego, przy którym się zaczyna i kończy Papieska Kalwaria Pojezierza Iławskiego.

.

1. Tablica na szlaku PKPI; 2. Figura Jezusa Chrystusa przy kościele pw. NSPJ w Iławie; 3. Rudzienice.

.

Bogactwo pomysłów i aktywność kościelnych grup bywają niesamowite i użyteczne dla wszystkich mieszkańców. Przy kościele św. Andrzeja Boboli w Iławie powstało parafialne ZOO. Co za radość dla dzieciaków…

.

1. Laseczno; 2. Piotrowice; 3. Ząbrowo.

Tym sportowym akcentem kończymy wędrówkę po Diecezji Elbląskiej.

_____________