Jesienne spotkania z balladą

Minęła już połowa kalendarzowej jesieni, ale jeszcze mamy czas by zainaugurować SPOTKANIA z BALLADĄ – otwarte dla wszystkich. Wprawdzie nie uczestniczymy w nich na żywo, ale za to można je wysłuchać w każdej porze dnia i niezależnie od miejsca, w którym nam przyszło zamieszkać. A jesienny nastrój szczególnie pasuje do takiej muzyki. Piosenkom będzie towarzyszyć mini-wystawa p.t. “Jesień w malarstwie i w fotografii “. Artykuł ma charakter rozwojowy, czyli będzie przez jakiś czas uzupełniany – więc zaglądajcie tu, aby na bieżąco posłuchać ballady ciągle się pojawiające.

.

Ballady śpiewa wielu polskich piosenkarzy, ale wśród nich najpopularniejszym jest prawdopodobnie Tadeusz WOŹNIAK. Od niego więc rozpoczynamy. Woźniak nagrał dużo pięknych i znanych piosenek, a dużą ich część stanowią pogodne ballady. Aby nie wrzucać tu za dużo naraz, dzisiaj podajemy tylko parę. Jeśli Wam się podobają, teksty możecie łatwo znależć w internecie.

Początki kariery to lata 1960-te, jak mawiano: “słodka dekada” (sweet 60s). Młodość, poezja i gitara…

.

Z dobrych przeczuć (2:06) https://www.youtube.com/watch?v=AjG6HbaOsZg

Z DOBRYCH PRZECZUĆ A co nas czeka jutro / A co się zdarzy potem / Jasne dni za krótkie / A długie od kłopotów. A sensu dookoła / Jest nigdy nie za dużo / A noc po nocy woła / Za wysokie sny. A niebo z chmur się przetrze / Po największej burzy / A wszystko co najlepsze / Może się powtórzyć.

.

Julian Fałat – Mój ogród (Jesień w Bystrej)

.

Ballada dla Potęgowej (3:44) https://www.youtube.com/watch?v=dj2EtoOauQo (Muzykę skomponował Adam Sławiński do wiersza Edwarda Stachury).

BALLADA DLA POTĘGOWEJ Gdzie nas powiedzie skrajem dróg Gzygzakowaty życia sznur Do wsi Zagubin na Kujawy białe Gdzie ziemia licha piachy niebywałe Kozy, dziewanna, sosny i rozstaje I Potęgowa samotna jak palec. U Potęgowej zatem zagościlim Kwaterę tam czasowo ustalilim W polu robilim, z boru drwa nosilim Jak stara matka i dwóch synów żylim.

.

A bodaj to (2:52) https://www.youtube.com/watch?v=DQKZe1W6Vrs

*

Ballada jest formą wiersza, często opartą na muzyce. Wywodzi się ona ze średniowiecznej francuskiej ballady lub ballady chanson, które pierwotnie były „pieśniami tanecznymi”. Ballady były szczególnie charakterystyczne w popularnej poezji oraz w ludowych /żeglaskich piosenkach Wielkiej Brytanii i Irlandii – od późnego średniowiecza aż do XIX wieku. Cenione postacie literackie w kulturze ballady to Robert Burns i Walter Scott ze Szkocji. Deklamowano je i śpiewano bardzo szeroko w całej Europie, a później w Ameryce Północnej oraz innych kontynentach.

Romanse i ballady śpiewano przy LUTNI – zanim estrady podbiła gitara.

Przed ok. 200 laty ukazał się zbiór ballad Adama Mickiewicza i był to początek rozwoju ballady w polskiej literaturze. Ten rodzaj poezji wieszcz osadził w realiach historycznych, w pobliżu jeziora Świteź i okolicznych wiosek na dawnych Kresach. Szczególną popularność zdobyła Romantyczność, w której Mickiewicz oświeconemu racjonalizmowi przeciwstawia serce i wiarę dziewczyny w świat pozamaterialny, niemożliwy do objęcia przez rozum.

*

.

1. Studencki rajd, w drodze na Przegląd Piosenki Turystycznej; 2. Afisz “Bazuny” z 1972 roku, gdy konkurs wygrał utwór ‘Lato z ptakami odchodzi ‘ stając się najlepszą piosenką turystyczną roku; 3. Ryszard Krasowski, wykonawca tej piosenki.

Ballady kojarzą się często ze słuchaniem przy kominku, a jeszcze bardziej przy ognisku – na rajdach turystycznych. “Lato z ptakami odchodzi ” / znana też pod tytułem “Idę w góry cieszyć się życiem” – (5:52)

to piosenka w stylu ballady, którą śpiewał Ryszard KRASOWSKI na Ogólnopolskim Studenckim Przeglądzie Piosenki Turystycznej /OTPPS – „Bazuna”. Jest to cykliczna, impreza odbywająca się od roku 1971 w różnych miejscowościach na północy Polski takich – Gdańsk, Elbląg, Gniew, Malbork, Kwidzyn, Sopot i Przywidz. Przegląd jest od początku organizowany przez Studencki Klub Turystyczny Politechniki Gdańskiej.

Lato z ptakami odchodzi, wiatr skręca liście w warkocze, dywanem pokrywa szlaki, szkarłaty wiesza na zboczach. Przyobleka myśli w kolory, w liści złoto, buków purpurę… Palę w ogniu letnie wspomnienia, idę wymachując kosturem. Ref: Idę w góry cieszyć się życiem, oddać dłoniom halnego włosy, w szelest liści wsłuchać się pragnę, w odlatujących ptaków głosy. /bis Słony pot czuję w ustach, dzień spracowany ucieka. Anioł zapala gwiazdy, oświetla drogę człowieka. Już niedługo ogień rozpalę na rozległej górskiej polanie, już niedługo szałas zielony wśród dostojnych buków powstanie. Ref: Idę w góry…

Tekst – J. Rutkowski / Muzyka – A. Cichocki

*

.

Z festiwalami piosenek studenckich i turystycznych związana też była Elżbieta ADAMIAK. Łodzianka zdobyła później popularność w nurcie poezji śpiewanej, czasami bardzo bliskiej balladom. Dobrym na to przykładem jest “Szara piosenka” (3:02) https://www.youtube.com/watch?v=IE5AJRTWeRc – oddająca nastrój pochmurnych, jesiennych dni.

Adamiak w Łodzi uczyła się gry na fortepianie w Podstawowej Szkoły Muzycznej, a następnie w Państwowym Liceum Muzycznym im. Henryka Wieniawskiego (klasa gitary klasycznej). Rozpoczęła studia sociologii biorąc jednocześnie bardzo aktywny udział w studenckim życiu kulturalnym. Uczestniczyła w kilku festiwalach i przeglądach studenckiej piosenki (Kraków, Olsztyn, Świnoujście). Zdobywając nagrody w tych imprezach, wycofała się ze studiów aby poświęcić cały czas na śpiewanie. W następnych latach jeździła po całej Polsce z koncertami, występowała też zagranicą (Czechosłowacja, Węgry, Jugosławia i kilka państw zachodnich) . Coś weselszego – (2:38) https://www.youtube.com/watch?v=nU-m64YHfs8 [“Czas twojego życia“].

Od 43 lat jest żoną Andrzeja Poniedzielskiego i razem występują. Doczekali się dwojga dzieci oraz kilkoro wnucząt. Pani Elżbieta miała jeszcze kilka pomysłów i materiał na dwie płyty, ale wyznaje, że ma coraz mniej siły i pieniędzy, by realizować swe muzyczne marzenia. Na koncerty też już się rzadziej wyjeżdża. “A poza tym – dodaje – mam wrażenie, że worek z talentem od Pana Boga się wyczerpał.”

Przez wiele lat mieszkali w Łodzi, z czasem zbudowali pod miastem dom, który stał się spokojną przystanią i azylem, z dala od hałasu i pośpiechu. Polubiła pracę w ogrodzie i nie kryje zadowolenia: “Zawsze marzyłam o domu z ogródkiem i o kwiatach rosnących pod samym oknem. Teraz mam, co chciałam“. Często ich odwiedzają wnuczki chociaż wiedzą, że u babci nie siedzi się przy telefonach komórkowych.

Przybywa czasu w nas (5:06) https://www.youtube.com/watch?v=tWAWT7A9Zt4 . W jednym z wywiadów odpowiedziała czym dla niej jest poezja : “To są różowe okulary, przez które oglądam świat. Czasami zachodzą mgłą, gdy oczy dziwnie łzawią, niekiedy róż zamienia się w szarość… Najczęściej jednak odnajduję w wierszach miłość , wiarę i nadzieję na jutro“.

*

Wolna Grupa Bukowina (WGB)

WGBukowina to już legenda muzyki turystycznej, balladowej i stylu “folk”. RZEKA (4:12) https://www.youtube.com/watch?v=8-1q80-m-yo . A na dodatek – koncertują do dzisiaj, już ponad pół wieku!

Założycielem był licealista Wojciech Bellon w Busku-Zdroju, który do współpracy zaprosił koleżankę z młodszej klasy – Grażynę Kulawik oraz kilku innych uczniów. Na pierwszy występ do Szklarskiej Poręby wędrowali ponad miesiąc – od Kotliny Kłodzkiej po Świeradów i tak znalazła się w Szklarskiej Porębie. Tam zadebiutowali na deskach Ogólnopolskiej Turystycznej Giełdy Piosenki Studenckiej.

I tak już zostało, jako włóczęgi z gitarą jeździli po Polsce z programem “Wyjście z zimy” autorstwa Bellona. Kołysanka dla Jolanty (2:04) https://www.youtube.com/watch?v=b3A6aG-bFOw , którą Wojciech Bellon dedykował swej żonie.

Właściwie byli poza głównym nurtem piosenki, w telewizji praktycznie ich nie pokazywano. Tak było im dobrze, nie musieli zabiegać o względy decydentów i występowali głównie w mniejszych miejscowościach. Dobre wiadomości o zespole krążyły niezależnie od środków masowego przekazu, zadbali o to uczestnicy ich koncertów i miłośnicy spokojnej, nastrojowej ballady. Łabędzi puch (3:56) https://www.youtube.com/watch?v=bxEkVrlzuI0

Po jakimś czasie rozpoczęły się liczne występy w klubach studenckich i na przeglądach piosenkarskich. Zespół występował na Targach Estradowych w Poznaniu, Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu oraz za granicą, m.in. w Taszkencie, Rydze, Kijowie, Belgradzie i Bratysławie. W 1985, po śmierci Wojciecha Belona, Wolna Grupa Bukowina zawiesiła swoją działalność.

Reaktywacja zespołu nastąpiła w 1992 roku i parę lat później wystąpili z koncertem podczas festiwalu w Opolu. W celach promocyjnych swojej najnowszej płyty troje członków ze starego, żelaznego składu (W.Jarosiński, G. Kulawik i W. Juszczyszyn) postanowiło zagrać kilka koncertów, potem kilkanaście, potem kilkadziesiąt, kilkaset i w ten sposób zespół istnieje do dzisiaj, rozpoczynając drugie półwiecze swojej działalności. Sielanka o domu (3:10) https://www.youtube.com/watch?v=0IuUjZd2Uig .

Wolna Grupa Bukowina z powodzeniem koncertuje od 53 lat, zdobywając nowe pokolenia wiernych słuchaczy. “Czas nas nie oszczędza, ale próbujemy się nie dawać” – wyznaje Wacław Juszczyszyn. A Wojtek Jarociński dodaje: “Myślę, że coraz bardziej smakuje nam życie – w sensie przeżywania rzeczywistości, przeczytanych książek.” Będziemy grali, dopóki nam starczy sił.

.

*

.

Ballady są popularne róznież w innych krajach i wielu artystów je śpiewa. Pośród najbardziej znanych to Georges Brassens i Léo Ferré z Francji a także mieszkający od wielu lat we Francji od lat Georges Moustaki pochodzenia greckiego. A z dalekiej Argentyny – Atahualpa Yupanqui oraz Victor Jara z Chile, Leonard Cohen urodzony w Montrealu czy wreszcie pierwszy piosenkarz nagrodzony medalem Nobla – Bob Dylan, który w swoim repertuarze ma także ballady.

My tu zajmiemy się Bułatem OKUDŻAWĄ, który polubił Polskię, koncertował kilkakrotnie w naszym kraju i miał tu wielu przyjaciół. Polskie Nagrania wydały długogrającą płytę z jego balladami tłumaczonymi na język polski. I to była jedyna w świecie płyta tego rodzaju, gdyż w innych językach nie powstały takie nagrania. A tłumaczenia są doprawdy mistrzowskie, co przecież nie jest łatwą sztuką… Posłuchajmy z tej płyty paru piosenek w wykonaniu wybitnych artystów.

.

1-2. Pierwsza w świecie płyta z nagraniami utworów Okudżawy w tłumaczeniu na obcy język; 3. Tomik jego wierszy w serii “Biblioteka Poetów.” Polska odwdzięczyła mu się za szczerą przyjaźń.

A jednak mi żal – śpiewa Edmund Fetting /przekład W.Dąbrowskiego (4:03) https://www.youtube.com/watch?v=yL9FnYo7jlc .

Oto co na kopercie płyty napisała Agnieszka Osiecka: “Okudżawa wydał dotąd pięć tomików poetyckich i książkę opartą na notatkach wojennych, którą przetłumaczono na wiele języków świata. Po polsku jej tytył brzmi: “Jeszcze pożyjesz“. Według dwóch jego scenariuszy nakręcono filmy. Obecnie pracuje nad książką poświeconą dekabrystom. Temat nie jest przypadkowy: Bułat odczuwa głęboki związek pomiędzy tym co sam pisze, a klasyką i historią rosyjską. Kocha Puszkina i Dostojewskiego. Pół Gruzin, pół Armeńczyk – interesuje się również poezją i pieśnią ludową tych narodów. Przede wszystkim Bułat jest poetą“. (…) Jak chodzi o polską literaturę, to ulubionym poetą Okudżawy był Julian Tuwim.

Balonik – śpiewa S.Przybylska /przekł. A.Osiecka (1:23) https://www.youtube.com/watch?v=QxpJm70gyog

1. W jednym z filmów Okudżawa śpiewał piosenkę “Ostatni trolejbus”; 2. Poeta z Agnieszką Osiecką podczas jednego ze swoich pobytów w Polsce.

Wańka Morozow / przekład i wykonanie W. Młynarski (2:06)

.

” Nasza płyta jest pierwszą na świecie poświęconą przekładom piosenek Bułata Okudżawy. Jej program został opracowany wyłącznie na podstawie oryginalnych nagrań, które Okudżawa dokonał w studio Polskiego Radia w Warszawie oraz przy okazji różnych spotkań i występów podczas trzykrotnego pobytu w Polsce“. (Agnieszka Osiecka)

Ach panie, panowie (6:11) https://www.youtube.com/watch?v=vjSnH6hCpfM śpiewają znani aktorzy – Krystyna Sienkiewicz i Piotr Fronczewski.

Lata mijają, a ballady Bułata Okudżawy ciągle są lubiane. Mówi się, że dają one ludziom nadzieję. On sam, chociaż uważał się za agnostyka, pod koniec życia poprosił o chrzest i wybrał sobie imię Paweł. Z młodszego pokolenia, utwory Okudżawy popularyzuje duet z Żyrardowa – Andrzej Korycki i Dominika Żukowska, podróżując z koncertami po Polsce. Na koniec – ostatni utwór poety, zatytułowany ‘Pożegnanie z Polską‘.

Pożegnanie z Polską (3:29) https://www.youtube.com/watch?v=rntnfF4g29o

________________