Zrób to sam

Najpierw tytuł artykułu miał być “Majsterkować może każdy” (w nawiązaniu do podręcznika prof. M. Wieczystego p.t. “Tańczyć może każdy”). Ponieważ chodzi tu nie o tańce lecz o majsterkowanie, użyliśmy nazwę audycji TV prowadzonej przez p. Adama SŁODOWEGO p.t. “Zrób to sam”. Jego niezwykle pomysłowe programy trwały przez 24 lata i cieszyły się olbrzymim zainteresowaniem.

.

Panorama Czarnkowa, rodzinne strony Adama Słodowego

Entuzjasta i nauczyciel tego pożytecznego hobby urodził się 3 grudnia 1923 r. w Czarnkowie n. Notecią, na północnym skraju Puszczy Noteckiej. Tam uczęszczał do szkoły powszechnej w latach 1930-1937. W dniu gdy Niemcy rozpoczęli II wojnę światową, Adam Słodowy miał niespełna 16 lat. Podczas okupacji został zesłany do niemieckiej fabryki maszyn w Baczkach, 60 km od stolicy.

W 1944 r. zgłosił się na ochotnika do wojska, wojnę ukończył w Szczecinie jako oficer artylerii. W latach 1950–1958 wykładał w Oficerskiej Szkole Artylerii Przeciwlotniczej w Koszalinie, a następnie w Wojskowej Akademii Technicznej. Tam skonstruował m.in. symulator lotu pocisku. Odszedł ze służby w stopniu majora. Po opuszczeniu wojska zajął się popularyzacją majsterkowania. W 1958 na wystawie motoryzacyjnej zorganizowanej przez Wydawnictwa Komunikacyjne zaprezentował własnoręcznie wykonany samochód.

.

Niezależnie od prowadzenia programu w telewizji, Adam Słodowy napisał ponad 10 książek poświęconych samodzielnemu majsterkowaniu, które bywały wznawiane, w tym “Lubię majsterkować,” przeznaczoną dla starszych odbiorców. Książka została przetłumaczona na języki obce, a jej łączny nakład wyniósł ponad 560 000 egzemplarzy. Napisał też inne książki o majsterkowaniu, a łączny ich nakład wynosi 2,5 mln egzemplarzy. Jego artykuły o majsterkowaniu publikowane były w prasie, np. w miesięczniku ‘Horyzonty Techniki dla Dzieci.’

Pismo było podobne w formie i treści do miesięcznika „Młody Technik”. Po kilku latach udało mu się wypracować własny styl. W 1956 zaczęto wydawać „Horyzonty Techniki dla Dzieci”, których tytuł później zmieniono na „Kalejdoskop Techniki”.

Od 1959 roku Adam Słodowy pracował w telewizji polskiej. Śmiano się z niego, że jak na wojskowego przystało, telewizję wziął szturmem. Oglądając program dla majsterkowiczów odczuł nudę i poszedł z taką krytyką do kierownictwa TVP. Zaskoczeni tam szefowie zaproponowali, że jeżeli potrafi zrobić to lepiej, to niech napisze scenariusz do takiego programu. W rezultacie dostał propozycję pracy. Okazało się, że ma niezwykły talent do tworzenia wynalazków z przedmiotów codziennego użytku, a dla samej tylko stacji telewizyjnej wymyślił ponad 60 urządzeń usprawniających pracę.

W ten sposób Adam Słodowy rozpoczął swój autorski program “ZRÓB TO SAM” adresowany do dzieci i młodzieży, więc jego autor skupił się na konstruowaniu prostych zabawek i sprzętów domowych. Twórca nowego programu w przejrzysty sposób wyjaśniał, jak z prostych materiałów samodzielnie wykonać zabawki, a także bardziej skomplikowane urządzenia. Program wyświetlany był początkowo w ramach czwartkowego Ekranu z bratkiem, później zaś wraz z niedzielnym Telerankiem.

Już od pierwszego odcinka krótkie prezentacje przyniosły ich autorowi olbrzymią popularność. Premierowa audycja była poświęconya budowie karmnika dla ptaków i reakcja widzów była zaskakująca, do telewizji przyszło ponad 7 tysięcy listów. Co niedzielę przed telewizorami zasiadały rzesze widzów (nie tylko dzieci), aby zobaczyć, co autor wymyśli. Oglądali niemal wszyscy. Od roku 1961 był już etatowym redaktorem Naczelnej Redakcji Programów Oświatowych i Dziecięcych w telewizji. Teraz budujemy z p. Adamem najprostszy karmnik dla ptaków –

(8:10) https://www.youtube.com/watch?v=A7KKs3YDGQM&t=1s .

Adam Słodowy jako prowadzący nie przypominał estradowego artysty, przeciwnie – był skromnym i cichym człowiekiem. Spokojny, uprzejmy – i za każdym razem potrafi znaleźć rozwiązanie. Propagował solidność i rzetelność, dlatego prawdopodnie program ten oglądały miliony ludzi. Wielu na nich się wychowało i zaraziło pasją do majsterkowania. Programy Słodowego były pod każdym względem dopracowane i dopasowane do mentalności dziecięcej. Ich autor wspominał : “Bywało, że zbudowałem piękną zabawkę; budowałem ją przez trzy dni. Ale pod koniec widziałem, że to jest nietelewizyjne, zbyt szare i może za mało efektowne. Więć zaczynałem od nowa“. Przed programem potrafił zarwać noc, siedzieć nad projektem kilkanaście godzin, aż do świtu – byleby mieć na następny dzień pomysł, który zainteresuje widzów, za który będą mu wdzięczni i zapragną go widzieć ponownie.

Narodowe wychowanie techniczne

Adam Słodowy był więc właściwym człowiekiem na odpowiednim miejscu. Po części sam kreował też modę na majsterkowanie. Jego książki poświęcone temu tematowi osiągnęły nakład ponad 2,5 mln egzemplarzy. Nie tylko o majsterkowanie chodziło, ale też o edukację. W swoich programach autor odwoływał się do praw fizyki. Chciał budzić wyobraźnię młodych ludzi, szacunek do dobrej pracy. Ówczesnej władzy było to bardzo na rękę. Liczono na zmianę niskiej kultury technicznej, która odbijała się na jakości pracy. W szkołach dużą wagę przywiązywano do zajęć praktyczno-technicznych, na których młodzież męska budowała karmniki, latawce, lampki nocne z butelki. Dziewczynki uczyły się gotowania i cerowania.

W latach siedemdziesiątych Słodowy pracował też przy produkcji serialu animowanego Pomysłowy Dobromir, który miał charakter edukacyjny.

Pomysłowy Dobromir – dobranockowy serial animowany składał się z 20 krótkich filmów, które nakręcono w warszawskim Studiu Miniatur Filmowych. Akcja toczy się na polskiej wsi, a dzielny Dobromir stara się w każdym odcinku wynaleźć urządzenie, które ułatwi wykonanie trudnej czynności .

Muzyczne popołudnie – (9:28) https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=ulUMGsqMELA .

Adam Słodowy stworzył swoją legendę, ucząc młodych ludzi kreatywnego działania, realizacji marzeń i życiowych celów. Nie było zaskoczeniem, gdy dzieci zgłosiły jego kandydaturę do nagrody zwanej “Orderem Uśmiechu”. Udekorowany został na wiosnę 1976 roku.

Program “Zrób to sam” był nadawany przez 24 lata (od roku 1959 do 1983). Adam Słodowy, w 505 wyemitowanych odcinkach, uczył młodych widzów kreatywności, samodzielności i niestandardowego wykorzystania materiałów. Oprócz prostych modeli proponował też bardziej wymagające projekty, na przykład własne obserwatorium meteorologiczne. Miał wielką wyobraźnię, jeśli chodzi o majsterkowanie i możliwość nowego zastosowania różnych, bardzo prostych rzeczy. Długo przed tym, zanim stało się to popularne, stosował recykling*.

* RECYKLIZACJA, recyrkulacja – proces polegający na przetwarzaniu odpadów i produktów wycofanych z eksploatacji, a następnie przystosowanie ich do ponownego użycia.

.

Czarnków pamięta

Na początek roku szkolnego 2021 r. w Szkole Podstawowej nr 1 w Czarnkowie, do której uczęszczał legendarny majsterkowicz, otwarto Pracownię Techniki im. Adama Słodowego. Zgromadzono w niej narzędzia i pamiątki po konstruktorze. Jest to swego rodzaju izba pamięci, która przypomina o najsłynniejszym polskim instruktorze majsterkowania, prac ręcznych itp.

“Pomysł przyszedł mi do głowy dwa lata temu, już w czasie pogrzebu Adama Słodowego. Był to dzień, w którym spotkałem się z jego najbliższą rodziną” – mówił pomysłodawca pracowni, p. Andrzej Piechota. “Powiedziałem, że musimy go upamiętnić w Czarnkowie, szczególnie, że on tutaj się urodził. To był wyjątkowy człowiek i pamięć o nim powinna trwać. Myślę, że zauważy to każdy, kto odwiedzi tę klasę. Są tutaj jego wynalazki, narzędzia i różne eksponaty.” A dyrektor szkoły ma nadzieję, że w takim otoczeniu uczniowie znowu zaczną majsterkować.

Czy powstaną następne?

Zainspirowani życiem i pracą Adama Słodowego, mieszkancy Łodzi otworzyli w roku 1999 centrum “Opus” by zachęcić ludzi do działania na rzecz innych. Nic tak nie cieszy, jak praca z osobami, które postanowiły zmienić coś na lepsze w otaczającym nas świecie. Centrum ma to im ułatwić.

Być jak Adam Słodowy… Dzieci wprawdzie nie znają tego miłego Pana i nie wiedzą co to majsterkowanie, ale w otwartym centrum spróbują się tego nauczyć – mając do dyspozycji śrubki, gwoździe, deski, piły, młotki itd. W warsztatach mogą brać udział dzieci od 6 do 15 roku życia, wraz z opiekunem.

*

Z pewnością historia Adama Słodowego i jego pracy w telewizji oraz w publikacjach popularno-technicznych nadal żyje w pamięci wielu Polaków, którzy poprzez jego rady uczyli się majsterkowania. Być może tysiące spośród jego młodych widzów zdecydowało się pogłębiać naukę w szkołach technicznych, a wielu stało się później cenionymi inżynierami.

.

1. Statek wycieczkowy “Panna Wodna”; 2. Samolot sportowy z długiej serii RWD (budowanej w okresie międzywojennym przez konstruktorów lotniczych S.Rogalskiego, S.Wigurę i J.Drzewieckiego); 3. Lekki pływający czołg.

Oprócz wspomnianych na początku czasopism, dla dzieci starszych duże zasługi w rozwijaniu zaintersowań technicznych miał miesięcznik “Mały Modelarz” założony w roku 1957, który się rozwijał mniej więcej w tym czasie, gdy p. Słodowy rozpoczynał swoje audycje w telewizji. Do zbudowania modelu składającego się ze stu lub więcej części potrzebna była duża cierpliwość a nierzadko kilkadziesiąt godzin żmudnej pracy. Tą drogą rodziły się talenty, które później wyznaczyły wysoki poziom szkolnictwa zawodowego.

_________________