Najpiękniejsza

“Najpiękniejsza jest moja ojczyzna” to tytuł jednej z piosenek zespołu No To Co, którego założycielem był Piotr Janczerski. Jemu dedykujemy Internetowy Festyn Piosenki Ludowej (IFPL) ponieważ Janczerski jest prawdopodobnie najwybitniejszym promotorem piosenek młodzieżowych w stylu pop-bit, opartych na polskim folklorze. Z wykształcenia był scenarzystą, reżyserem ale także autorem tekstów i wokalistą. Był artystą wszechstronnym, zajmował się także kompozycją, pisał scenariusze programów dla dzieci, organizował widowiska i koncerty. Założył kilka zespołów muzycznych w tzw. stylu folk, na czele z legendarnym NoToCo.

“Folklor to sposób na życie” – Piotr Janczerski

Rozpoczynamy zatem piosenką wymienioną w tytule “Najpiękniejsza jest moja ojczyzna” – (3:30) https://www.youtube.com/watch?v=39uAhxUaCFI . Słowa napisał Piotr Janczerski, muzykę skomponował Aleksander Kawecki.

.

Zima białe sukienki zakłada, Gwiazdy śniegu w podarku przynosi, Gałęziami na wietrze się kłania, Jakby chciała na spacer zaprosić. Gdzie piękniejsze są lasy i góry, Gdzie skowronek na polach tak śpiewa? Gdzie na niebie jaśniejsze są chmury, Gdzie pszenica tak złotem dojrzewa, dojrzewa? Najpiękniejsza jest nasza ojczyzna, Kiedy rankiem się budzi ze snu. Śpiewem ptaków jej dzień się zaczyna I zapachem jaśminu i bzu.

.

Ojczyzna, kraj lat dziecięcych wiosną – czy może być coś piękniejszego? Już w szkole podstawowej uczyliśmy się na pamięć inwokacji z narodowej epopei Mickiewicza “… Kraj lat dziecinnych, on zawsze zostanie piękny i czysty – jak pierwsze kochanie“. A więc nasz festyn (IFPL)- będzie się odbywał w każdą wiosnę, Otwarty jest dla wszystkich rodaków – rozrzuconych po całym świecie jak i dla tych, którzy mieszkają w Polsce. Od każdego z nas zależy jak daleko on dotrze – ponad ganicami obcych krajów, mórz i kontynentów.

Wracamy do bohatera naszego festynu. Piotr Janczerski urodził się w Łodzi, gdzie studiował w Państwowej Szkole Instruktorów Teatralnych. Uprawnienia aktora estradowego uzyskał w 1961 roku, karierę rozpoczął w zespole “Niebiesko-Czarni.” Początkowo był tam konferansjerem w towarzystwie takich gwiazd piosenki jak Helena Majdaniec, Jerzy Kossela, Michaj Burano, Czesław Niemien i nawet Krzysztof Klenczon, który odszedła wcześnie do zespołu Pięciolinie (późniejsze Czerwone Gitary). “Niebiesko-Czarni” mieli także znakomitych instrumentalistów, na czele z Januszm Popławskim a Piotr Janczerski także dołączył wkrótce do śpiewających solistów tego zespołu.

Z tamtego okresu pozostał humorystyczny utwór w stylu ludowym p.t. “Pożar w Kwaśniewicach” ale na szczególną uwagę zasłulguje druga piosenka Janczerskiego “Ballada ratuszowego zegara” – (2:38) https://www.youtube.com/watch?v=wryr6746fOY Melodia prosta i łatwa do nucenia, słowa oddają nastrój pogodnego wieczoru na wąskich uliczkach starego miasta. Refren dedykowany jest wszystkim dziewczynom, chociaż wymienia się tylko parę imion (… Agnieszce, Beacie, Krystynie, Barbarze … ). Od samego początku widać, że Piotr miał duszę poety.

Sprzedaję piosenki, kupujcie za grosze miedziaki, na wieży ratusza rozkładam swój stragan co noc. Dla ciebie piosenka, dla twojej dziewczyny kochanej – za grosik ją kupisz, a ona znów szczęście wam da.

“Niebiesko-Czarni” odnosili coraz to więcej sukcesów, zdobyli główną nagrodę na festiwalu w Rennes, wystąpili w Radio Luxembourg. Janczerski miał jednak swoją wizję i po czterech latach współplracy postanowił założyć własny zespół, którego repertuar nie naśladowałby zachodnich wzorów ale miał nawiązywać do rodzimego folkloru.

.

1. Dziecięcy zespół z Oraw; 2. Stroje ludowe z Warmii.

Pod koniec roku 1967 telewizja w Łodzi zaprezentowała “Grupę Skifflową Piotra Janczerskiego” i już pierwsza ich piosenka stała się wielkim przebojem, ku zaskoczeniu samych wykonawców. Była to”Gwiazdka z nieba” – (3:07) https://www.youtube.com/watch?v=Y6vU8DbleRY .

Muzykę skomponował B. Klimczuk (autor m.in. przeboju Cóż wiemy o miłości z repertuaru “Trubadurów”) autorem tekstu jest T. Urgacz (jego utwór Jest bałałajka na festiwalu w Sopocie śpiewała ognista Conchita Bautista z Hiszpanii). Trzeba przypominać te nazwiska, bo autorzy piosenek są często zapomnieni w cieniu wykonawców. A napisanie dobrej piosenki nie jest łatwą sztuką.

Tak czy inaczej, Gwiazdka z nieba natychmiast podbiła serca publiczności, a dla “No To Co” szturmem otworzyła drzwi na estrady w całej Polsce i wkrótce poza jej granicami. Łódź stała się “zagłębiem” polskie piosenki, przecież śpiewali tam już “Trubadurzy” nazywani fabryczką przebojów. Tradycje muzyczne są w tym mieście bogate. Zaraz po wojnie przy tamtejszej rozgłośni Polskiego Radia powstała Łódzka Orkiestra Mandolinistów pod dyrekcją Edwarda Ciukszy. Warto też wspomnieć legendarny Zespół Gitar Hawajskich Jana Ławrusiewicza, który był też kompozytorem i piewszym po wojnie muzykiem grającym na gitarze elektrycznej. A z Łodzią przez dziesiątki lat było związanych jeszcze wielu innych artystów. Wracając do zespołu NoToCo: sukcesy tej grupy Piotra Janczerskiego już w roku następnym przeszły wszelkie oczekiwania. Z pierwszego okresu pochodzi też taka niby-dziecięca piosenka /protest song “Gdy chciałem być żołnierzem” – (1:35) https://www.youtube.com/watch?v=H04vlP7Bk9g . Czy, w kontekście wzrastającego niebezpieczeństwa wojny, jest ona dzisiaj tylko marzeniem?

Chłopcy z Łodzi (Piotr Janczerski, Jerzy Krzemiński, Bogdan Borkowski, Jerzy Rybiński, Jan Stefanek i Aleksander Kawecki) debiutowali z tą piosenką w programie Młodzieżowy Klub Piosenki – “Po szóstej”. Telewidzowie na drodze konkursu podsunęli chwytliwą nazwę “No To Co” a pełna nazwa brzmiała później Grupa Skifflowa No To Co i Piotr Janczerski. Muzykiem spoza Łodzi był tylko Jerzy Grunwald. No dobrze – spytacie – ale czemu to grupa skifflowa?

SKIFFLE oznaczają radosną muzykę uprawianą nie tylko na tradycyjnych instrumentach, ale za pomocą różnych przedmiotów (dzban, pusta butelka, grzebień, kociołek, a nawet piła do drzewa, tarki do prania…). (Kontra-)bas mógł być zrobiony z balii, kija od szczotki i sznurka. Dają one brzmienie na tyle specyficzne, by odbiegało od wszystkiego co nam się kojarzy z muzyką. Ten styl powstał na marginesie jazzu i wywodzi się z Nowego Orleanu. Poźniej trafił do Europy i nawet Beatlesi czasami włączali go do swoich piosenek. W No To Co uprawiał go multiinstrumentalista Jan Stefanek i Bogan Borkowski (banjo /bandżo i harmonijka ustna).

.

Lista piosenek NoToCo, zespołu Piotra Janczerskiego

A ja lubię defilady Ballada grudniowa Ballada o drwalu Ballada o kataryniarzu Beczkowóz Burza Czas jak złodziej Defilady Dokąd jedziecie panie Michale Dom nad doliną Drewniane świątki Dyskoteka babci Dźwięki walca kołyszą spomnienia Dzwonki leśne Franio lodziarz Gdy chciałem być żołnierzem Gdy się żenił wiatr z chmurami

Hej widział ja zbójników Hosanna śpiewajmy Imieniny u sąsiadki Inne kwiaty Kalendarz o tym wie Kasia i słońce Kłaniają się Tatry Kocham swoje miasto Kole mej chałupy Kolej warszawsko-wiedeńska Kolorowe szkiełko Krowi dzwonek Kwiaciarka Lili Mamy to kochanie Market-place rooster Miasto, którego nie ma Miłość jak wiersz Mój przyjaciel cień Mój stary dom

Moja Santa Maria Moja wiara Na podwórku przy trzepaku Najpiękniejsza jest moja ojczyzna Nasz pokłon Nie byłem nigdy w San Francisco Niech wam życie płynie wesoło Nikifor O czym śpiewa wiatr O ile nie pamiętacie, posłuchajcie Obrazki sielskie Pożar w Kwaśniewicach Ptaki, pola, lasy Skończyły się wakacje Szkolne kochanie Te opolskie dziouchy Z tamtej strony lądu

.

W roku 1968 jedną z głównych nagród na festiwalu w Opolu przyznano piosence “Po ten kwiat czerwony” ale największą popularność zdobyla druga piosenka zespołu “No To Co”. Wszyscy wiedzieli, że chodzi o “Te opolskie dziołchy”. Tego samego roku powstała pierwsza długogrająca płyta zespołu, zatytułowana “Nikifor” a na niej dwie wspomniane tu piosenki oraz adoptowane ludowe śpiewki: Zielony mosteczek, Krowi dzwonek, Z tamtej strony lądu i Świeci się Warszawa. Można przypuszczać, że Janczerski był zakochany w polskim folklorze. Charakterystyczne, na tej płycie pojawił się też utwór “Nigdy nie byłem w San Francisco” –

Nie byłem nigdy w San Francisco, nie wiem, czy będę kiedykolwiek tam, nie trzeba być w San Francisco, by spotkać młodych ludzi i kwiaty, by spotkać młodych ludzi i kwiaty. Daleko gdzieś San Francisco, nie musisz wcale jechać tam, nie tylko przecież w San Francisco wiosną zmienia się świat, wiosną zmienia się świat. Wiosną wszędzie ujrzysz kwiaty we włosach dziewczyny, nie tylko przecież w San Francisco ludzie kochają słońce i kwiaty. Nie tylko w San Francisco.

.

.

Była to w pewnym sensie reakcja na piosenkę “San Francisco” którą śpiewał Scott McKenzie z Kaliforni, zachwalając tak modny wtedy ruch hippisów, dzieci-kwiaty z długimi włosami w kwiaciastych spodniach lub bez, ćpanie narkotyków na różnych woodstokach itp. W poszukiwaniu atrakcji, naiwna młodzież różnych krajów próbowała ich nasladować w cielęcym zachwycie. Piosenka śpiewana przez No To Co sprowadza ich na ziemie, bo tutaj też przecież są piękne wiosny, dużo młodych ludzi i śliczne dziewczyny z kwiatami we włosach. Większość piosenek na tej płycie stworzyli w duecie Piotr Janczerski (teksty) i Jerzy Krzemiński (muzyka). Także i tę – Kocham swoje miasto (3:01) https://www.youtube.com/watch?v=YAMDzhvammM . Śpiewają z pewnością o swojej rodzinnej Łodzi, zwanej (nie bez powodu) Zagłębiem polskiej piosenki.

.

.

Kiedyś udało mi się pojechać na koncert NoToCo i w przerwie podszedłem do p. Piotra. Zapytałem, czy może mi podać polski tekst piosenki “Gdy po latach …” z reperrtuaru Pete Seegera. Wyobraźcie sobie, że w czasie przeznaczonym na krótki odpoczynek on bez najmniejszego oporu wyjął długopis i napisał :

Gdy po latach wrócisz tu (alleluja) Będzie wiele nowych dróg (alleluja) Gdy po latach spotkasz mnie (alleluja) Inny będzie rzeki bieg (alleluja) [2x:] Tam gdzie były zgliszcza miast (alleluja) Wszystkie ślady zatarł czas (alleluja) Do rodzinnych wracaj stron (alleluja) Nowy cię przywita dom (alleluja)

.

.

Napisany przez p. Janczerskiego tekst już gdzieś mi zaginął, ale pozostało wspomnienie o skromnym, życzliwym człowieku. Tu jest wykonanie tej piosenki z oryginalnym tekstem, śpiewa jeden z pionierów muzyki folk, Pete Seeger ‘Michael wiosłuj do brzegu‘ (2:05) https://www.youtube.com/watch?v=AlpCq1DIQXA . Seegerowi poświęcono długi film biograficzny p.t. “Siła pieśni”. Zanim powstanie biografia jednego z najbardziej zasłużonych twórcow polskiej muzyki folk, niech nasz wiosenny Internetowy Festyn Piosenki Ludowej im. Piotra Janczerskiego przypomina ten wycinek naszej wspaniałej kultury. Dlaczego wiosenny – odpowie piosenka ‘Ptaki, pola, lasy‘ (2:19) https://www.youtube.com/watch?v=a_Yg0sIAV4Y .

Tutaj kończymy tegoroczny odcinek poświęcony Piotrowi Janczerskiemu i zespołowi NoToCo – w momencie gdy ich kariera nabierała dopiero rozpędu. Resztę zostawmy na kolejna edycja IFPL, który odbędzie tu się za rok (jak dożyjemy).

Nasz festyn nie ogranicza się do tego tylko zespołu – to jest dopiero początek, a zespołów i pieśniarzy prezentujących utwory związane z polskim folklorem jest bardzo dużo. Okazuje się, że tzw. styl folk ma również charakter uniwersalny, czego przykładem jest piosenka z pierwszych małych płyt NoToCo, zatytułowana “O czym śpiewa wiatr” (3:18) https://www.youtube.com/watch?v=PFbUV7RbicA . Jednak korzenie tej muzyki wyrastają z tradycji ludowego folkloru, który jest oryginalną częścią każdej kultury narodowej. Warto do niej powracać.

*

Gdy mówimy o folklorze, to nie sposób jest pominąć tu wielkiego ambasadora polskiej kultury na świecie – zespołu “MAZOWSZE“. Oto ich popularna piosenka z regionu kurpiowskiego – “Cyt, cyt” – (3:32) https://www.youtube.com/watch?v=I3Y1jF67liM .

.

Państwowy Zespół Ludowy Pieśni i Tańca “Mazowsze” powstał w roku 1948 z inicjatywy Tadeusza Sygietyńskiego, kompozytora i dyrygenta. Ówczesne władze przekazały dla zespołu pałac Karolin we wsi Otrębusy – przystanek WKD (Warszawska Kolej Dojazdowa) w kierunku Grodziska Mazowieckiego – 25 km od stacji PKP Warszawa-Śródmieście .

.

Pierwszymi ochotnikami do zespołu byli chłopcy i dziewczęta w wieku poniżej 16 lat, którzy zjeżdżali się do Karolina z okolicznych wiosek i miasteczek. Wiązanka łowicka (3:13) https://www.youtube.com/watch?v=c9ct2iqBN04 . Po dwóch latach nauki, prób i ćwiczeń odbyła się premiera zespołu “Mazowsze” na deskach Teatru Polskiego w Warszawie.

W 1951 rozpoczęły się wyjazdy zagraniczne, najpierw do ZSRR i Francji a później do wielu innych krajów. Rok 1955 przyniósł wielki kryzys z powodu śmierci założyciela “Mazowsza” – prof. Sygietyńskiego. Miał 61 lat i wielu myślało, że to już będzie koniec zespołu. Gęś wodą (2:10) https://www.youtube.com/watch?v=dpDLZhaZM0g . Stery przejęła żona, Mira Zimińska-Sygietyńska i kierowała schedą przez ponad 40 lat. Dzięki niej rozszerzono program przyśpiewek i strojów do 39 regionów etnograficznych, opracowano wiele pieśni religijnych i patriotycznych. O dzięki ci Przeszlości (2:56) https://www.youtube.com/watch?v=RkdrbPTunXc

O DZIĘKI CI PRZESZŁOŚCI W przeszłości śpiew jak echo brzmi w melodii młodej pieśni; w jutrzejszy czas, majowe dni, co żywe w nim ponieśmy. On mówi nam jak dalej iść. Jak życie rzeźbić piękniej, on ogniem serc, on karmi myśl, I za to wciąż mu dzięki. Za Twoją krew i za Twój trud, za wielki dar wolności, za naszych lat codziennych cud – o dzięki ci, Przeszłości. Za Mazowiecki hardy ton, dźwięczący w naszej mowie. Za pieśń i baśń, za mądrość ksiąg o dzięki Wam ojcowie.

Muzyka: T. Sygietyński, Słowa: St. Dobrowolski

.

.

Obecnie w skład Zespołu wchodzą balet, chór i orkiestra symfoniczna. W sumie to jest ponad sto artystów a także instruktorzy, pracownicy techniczni oraz administracja – w całości współpraca obejmuje ponad 160 osób. Praca w Mazowszu to zajęcie na pełen etat; 8-godzinny tryb pracy to minimum, a często artyści dają z siebie dużo więcej. Aby utrzymać wymaganą formę, muszą, podobnie jak zawodowi sportowcy, trenować każdego dnia. Zdarzają się więc i kontuzje, z którymi trzeba sobie poradzić przed kolejnym występem. Utrzymując indywidualną dyscyplinę, “mazowszanie” muszą ponadto tworzyć jedność zarówno w chóralnym śpiewie jak i w tańcach zespołowych. Tu coś zupełnie innego – Gala sylwestrowa 2022/2023 – z “Mazowszem” ! (3:15) –

.

Każdego roku Mazowsze wystawia ok. 180 koncertów w Polsce, do tego dochodzą liczne występy zagraniczne. Z okazji jubileuszu 75-lecia podsumowano dorobek : ponad 6 tysięcy koncertów w 168 miejscowościach Polski i 213 tournée zagranicznych w ok. 50 krajach. Podróżująć, dołączają zwykle ludową piosenkę kraju, w którym aktualnie występują. Tak było we francuskojęzycznym Quebeku (Kanada), po arabsku w Jordanii ale i w egzotycznej Japonii – wyobraźcie sobie reakcję tamtejszej widowni… Budzi to wzruszenie widzów ale i sympatię dla Polski, którą Zespół Mazowsze reprezentuje. Przepióreczka (2:46)

.

Garderoby zawierają 1500 kostiumów z 43 regionów Polski. W połączeniu z rekwizytami i różnymi akcesoriami ważą one kilka ton! Najcięższy jest kostium łowicki – ok. 16 kg czyli ponad 10-krotnie więcej niż przeciętny ubiór sportowy. Podczas koncertu każdy z występujących przebiera się średnio 7 razy i ma na zmianę kostiumu tylko 2-3 minut. Wyobraźmy sobie jak wielki to wysiłek organizacyjny – przygotować wszystko w szczegółach na wielodniowe tournée w dalekich krajach. A kiedy artyści “Mazowsza” wrócają z długiej podróży, najlepszy wypoczynek czeka ich w rodzinnych stronach. W zielonym gaju (2:12) https://www.youtube.com/watch?v=sZMJlhrtNiE .

1. Pan Tadeusz, w scenie z polonezem wzięły udział tancerki z baletu “Mazowsza”; 2. Radosny chór mazowszanek w łowickich pasiakach.

Przez 75 lat istnienia Zespołu, w jego szeregach zawiązało się ok. 100 małżeństw, a dzieci niektórych par poszły już w ślady swoich rodziców. Możemy więc i tutaj mówić o sztafecie pokoleń. Jako ciekawostkę, można przypomnieć, że Zespół wystąpił w filmach “Żona dla Australijczyka” z roku 1962 i w “Panu Tadeuszu” (1999 r.) tańcząc poloneza w scenie z 12 księgi. Przypomnijmy tu piosenkę, z której tak chętnie pokpiwają obce agentury. Do wiersza wielkiego poety, K. Gałczyńskiego muzykę skomponował T. Sygietyński – Ukochany kraj (2:55) https://www.youtube.com/watch?v=YC4qMXZs0Lk .

.

Grecja, w tle widoczny Akropol – skarb architektury.

Podróżując po różnych zakątkach kraju, tak samo jak po całym świecie – zespół „Mazowsze” ugruntował swoją pozycję jako jeden z największych i najbardziej znanych zespołów artystycznych, które sięgają do bogactwa narodowych tańców, piosenek, przyśpiewek i obyczajów. Zebrało się tego już setki, a tutaj posłuchamy zaledwie kilka. Oto ‘Polka tramblanka‘ (1:59)

.

“Laura i Filon” to sielanka poetycka Franciszka Karpińskiego (1741-1825), którą muzycznie opracował Tadeusz Sygietyński, założyciel Zespołu “Mazowsze” – (3:53) https://www.youtube.com/watch?v=8bSJtAmJp8Q&t=1s . Utwór wszedł do repertuaru pieśni ludowych, stał się również inspiracją dla Adama Mickiewicza (m.in. w Balladach i romansach). Jedną z melodii, do której wykonywano tekst, wykorzystał Fryderyk Chopin w Fantazji na tematy polskie. Do tych wielkich tradycyji nawiązuje dyrektor “Mazowsza” p. Jacek Boniecki, wzbogacając repertuar zespołu o interesujące pomysły i niezwykły rozmach. Może dlatego atakowany jest przez obce środowiska, które najwyraźniej mają przeciwne koncepcje odnośnie polskiej kultury?

.

Niespodzianka na Dworcu Centralnym w Warszawie. Nadjeżdżały pociągi z różnych stron, a wysiadający pasażerowie na peronach i w głównym holu spotkali śpiewające “Mazowsze” z dziecięcą grupą (też w strojach ludowych). Tego wieczoru w niebywałej scenerii przedstawiono fragment sztuki L. Rydla z roku 1904, p.t. Betlejem polskie (13:50) https://www.youtube.com/watch?v=gkGbspMfsBQ . Ślub Lucjana Rydla z Jadwigą Mikołajczykówną (1883–1936), córką gospodarza z podkrakowskich Bronowic, odbył się 20 listopada 1900 i stał się tematem Wesela, słynnego dramatu autorstwa Stanisława Wyspiańskiego.

Gdziekolwiek Polacy żyją, tam z entuzjamem gromadzą się na koncertach “Mazowsza”. Zobaczmy, jak przyjęty był Zespół na dalekiej Syberii – (24:31) https://www.youtube.com/watch?v=lrfjnQ5Q0NE .

Uczestnicy koncertów “Mazowsza” podczas wycieczki nad Bajkałem

.

Zespoły takie jak “Mazowsze” czy “Śląsk” to profesjonaliści wysokiego lotu. Trzeba jednak pamiętać, że w Polsce istnieje bardzo dużo ludowych grup amatorskich. Są to zespoły regionalne, młodzieżowe i nawet dziecięce. Powstają w gminach, przy zakładach pracy, szkołach i na wyższych uczelniach Gdańska, Poznania, Krakowa, Lublina oraz innych miast. Oni też prezentują dużo ludowych piosenek, których może nigdy nie słyszeliśmy do tej pory. Nie można było tego umieścić w jednym artykule, a więc do usłyszenia w następnym Internetowym Festynie Piosenki Ludowej (IFPL).

___________________