Rok lasów (Cz. 3a)
W tym odcinku rozdzielamy się Krainę Śląską od Małopolskiej na dwa odcinki (część 3a i część 3b). Zebrało się bardzo dużo materiałów, które w sumie byłyby może za długie na jeden artykul. Tak czy inaczej, po tych dwóch artykułach pozostaną nam jeszcze tylko dwie górskie krainy przyrodniczo-leśne do opracowania (Sudecka i Karpacka). Zamkną się one jako symboliczne pory roku, a publikujemy całość w nawiązaniu do Międzynarodowego Roku Lasów, obchodzonego na świecie przed 10 laty.
.
V. Śląska Kraina Przyrodniczo-Leśna
.
Bory Niemodlińskie
Kraina Śląska zajmuje południowo-zachodnią część Polski, na północ od Sudetów. Położona jest w pasie Nizin Środkowopolskich i jej konfiguracja (ukształtowanie) terenu krainy jest bardzo urozmaicona.. Liczne wzniesienia, w tym najwyższe to: Góra św. Anny – 385 m npm, Ostrzyca -501 m. npm i Ślęza – 718 m npm. W Krainie Śląskiej występuje kilka większych kompleksów leśnyche, chociaż udział lasów jest w niej jest wysoki. Najczęstsze typy siedliskowe to bór świeży, bór mieszany świeży i las mieszany świeży. Miejscami występuje też bór bagienny i las łęgowy. Lasy tej krainy uległy w znacznej mierze przekształceniu pod wpływem silnie rozwiniętej gospodarki przemysłowej. Kraina Śląska dzieli się na 6 dzielnic.
.
1. Dzielnica RÓWNINY DOLNOŚLĄSKIEJ
.
Bory Dolnośląskie
Produkcyjność siedlisk i zasobność drzewostanów bardzo niska, dominują siedliska borowe; przeważają suche gleby piaszczyste. Chociaż lasy zajmują niewielki procent Niziny Śląskiej, to w jej północn-zachodzniej część pokrywają Bory Dolnośląskie, największy zwarty kompleks leśny w Polsce. Lasy tej krainy zawsze należały do wielkich właścicieli ziemskich i niewłaściwa gospodarka spowodowała degradację ich siedlisk. Większe miejscowości leżące w Borach Dolnośląskich (alfabetycznie): Bolesławiec Chocianów, Chojnów, Gozdnica, Gromadka Iłowa, Łęknica, Małomice, Osiecznica Pieńsk, Przemków, Przewóz, Ruszów, Szprotawa, Świętoszów, Trzebień Węgliniec, Wierzbowa, Wymiarki, Zgorzelec, Żagań i Żary,
.
1 Bory Dolnośląskie – raj grzybiarzy; 2. Wzgórza Dalkowskie.
Bory Dolnośląskie są okrążone od pólnocy przez Dalkowskie Wzgórza. W obrębie tych wzgórz znajdują się: Rudna, Polkowice, Grębocice, Przedmoście, Nowe Miasteczko, Jakubów, Gaiki, Gaworzyce, Jerzmanowa, Obiszów, Gwizdanów, Dalków, Kłobuczyn, Bytom Odrzański, Kożuchów, Niegosławice, Brzeźnica, Głogów, Nowa Sól, Lubin, Zimna Brzeźnica.
.
1 Dolina Bobru; 2. Równinę Legnicką przecina Kaczawa.
Rzeka Bóbr płynie przez Bory Dolnoślaskie; to największy dopływ lewobrzeżnej Odry o długości 272 km. Z tej samej strony wpływa Kaczawa, 98-kilometrowa rzeka, od której nazwę wzięły Góry Kaczawskie (płn-zach. częśc Sudetów). W tamtym regionie znajduje się Obniżenie Ścinawawskie, w którym dominuje krajobraz roślinny łęgów jesionowo-wiązowych, ciągnących się wzdłuż Odry.
.
2. Dzielnica WROCŁAWSKA
.
1 Pradolina Odry; 2. Równina Wrocławska.
Rozpościera się pomiędzy Pradoliną Wrocławską a Przedgórzem Sudeckim. Od południowego wschodu ogranicza ją Dolina Nysy Kłodzkiej. Lesistość dzielnicy ogólnie niska; zasobność drzewostanów wysoka, Jest to w przeważającej części urodzajna kraina rolnicza powstała na żyznych glebach próchnicznych. Z tego względu lasy pokrywają tylko 4% jej powierzchni, zwyjątkiem Pradoliny Wrocławskiej (ciągnie się przez 100 kilometrów, szeroka na 10-12 km). Na niedużych powierzchniach zaznaczają się tam zalewowe krajobrazy dolin, porastane przez łęgi jesionowo-wiązowe. Wzdłuż pradolin Odry większe miejscowości: Grodków, Brzeg, Kąty Wrocławskie, Strzelin, Środa Śląska, Wiązów, północna strona Wrocławia, Oława, Opole, Brzeg Dolny, Prochowice.
.
1 Wzgórza Trzebnickie; 2. Las łęgowy w pobliżu Oławy.
Północną część Krainy Ślaskiej zamykają Wzgórza Trzebnicko-Ostrzeszowskie, faliste i w kilku miejscach wzgórzowe o lesistości 35%. W części centralnej występują borów sosnowe i mieszane. Spotyka się też krajobrazy grądów i buczyn pomorskich oraz dąbrów świetlistych. Wołów i Oborniki Śląskie to dwa główne miasta wśród tych wzniesień. Na płn-wschód od Wrocławia rozciąga się Równina Oleśnincka na obszarze ponad 2700 km2. Nad brzegami niewielkich rzek tej równiny rosną grądy i łęgi jesionowo-olszowe i olsy. Większe miasta: Oleśnica, Bierutów, Jelcz-Laskowice i Namysłów.
.
3. Dzielnica PRZEDGÓRZA SUDECKIEGO
.
i PŁASKOWYŻU GŁUBCZYCKIEGO
.
Przedgórze Sudeckie – obszar /makroregion o powierzchni ponad 2 tys. km2, położony na północ od właściwych Sudetów. Lesistość tej dzielnicy jest bardzo niska, zasobność drzewostanów wysoka. Na obszarze Przedgórza znajduje się kilka mniejszych regionów przyrodniczo-leśnych. Pofałdowana równina – najwyższe wzniesienie: Ślęża 718 m npm. Lesistość jest bardzo mała i wynosi 7%. Lasy tworzą małe i średnie kompleksy; Głównymi krajobrazami roślinnymi są: krajobraz grądów i ubogich dąbrów podgórskich. Największe zbiorniki wodne (sztuczne): Jezioro Otmuchowskie, Jezioro Mietkowskie i Zalew Paczkowski. Główne miejscowości: Świdnica, Dzierżoniów i Bielawa, Świebodzice, Strzegom, Ząbkowice Śląskie, Strzelin, Pieszyce, Ziębice, Paczków, Sobótka, Żarów, Piława Górna, Jaworzyna Śląska, Otmuchów, Niemcza, Złoty Stok i Bardo .
Najdalszy kąt przedgórza zajmuje Kotlina Turoszowska położona Obniżenia Żytawsko-Zgorzeleckim. Wyrobiska odkrywkowe węgla brunatnego zajmują ponad połowę powierzchni kotliny. Dominują krajobrazy naturalne wyżyn i niskich gór. Lasy tworzą małe i średnie kompleksy. W południowo-wschodniej części kotliny znajduje się Bogatynia oraz kilka wsi.
.
1 Bogatynia. Większość mieszkańców tego regionu utrzymuje rodziny pracując w elektrowni Turów; 2. Kamieniołomy w Strzegomiu.
Unikalną częścią tej dzielnicy są Wzgórza Strzegomskie. Region niewielki (140 km2) i zaludniony, zagospodarowany polami uprawnymi i łąkami. Jest słabo porośnięty lasami mieszanymi, głównie na wzgórzach. Wzdłuż koryt rzecznych ciągną się pasy zieleni z drzew liściastych, liczny jest również starodrzew w formie przydomowych nasadzeń. Charakterystyczną cechą południowej części, są liczne kamieniołomy, W czasie II wojny światowej, więźniowie niemieckiego obozu koncentracyjnego “Gross Rosen” i jego filii byli wykorzystywani do katorżniczej pracy w tutejszych kopalniach granitu ciągnących się od Strzegomia do Jawora.
Masyw Ślęży
Jeszcze mniejszy obszar (106 km2) zajmuje Ślęża (“ż” z kropką, w odróznieniu od rzeki o nazwie Ślęza) – najwyższa góra w tym regionie. Wznoszący się do 718 metrów masyw Ślęży pokrywają lasy w ok. 45%. W Południowej części dzielnicy znajdują się Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie, podzielane szerokimi obniżeniami, które wyraźnie wyodrębniają się w terenie. W 1998 roku Oddział PTTK Ziemi Strzelińskiej w Strzelinie ustanowił cykliczną Regionalną Odznakę Turystyczno-Krajoznawczą „Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie”. Można ją zdobywać w turystyce pieszej, rowerowej, na zawodach na orientację oraz za zwiedzanie miejscowości.
.
1 Płaskowyż Głubczycki; 2. Jarnołtówek.
Południowo–wschodnią część Niziny Śląskiej zajmuje Płaskowyż Głubczycki. Jest to równina lessowa o znikomej lesistości z miastami: Głubczyce, Prudnik, Biała, Baborów, Kietrz, Racibórz i Głogówek. Bliżej granicy państwowej są górzyste i pokryte lasami tereny wokół malowniczo położonego miasteczka Jarnołtówek.
.
4. Dzielnica RÓWNINY NIEMODLIŃSKO-GRODKOWSKIEJ
.
1 Równina Grodkowska; 2. Stawy Niemodlińskie.
Równina Grodkowska jest wysoczyzną morenową, która obejmuje obszar między rzeką Oławą, Odrą a Nysą Kłodzką (182 km długości, lewy dopływ Odry). Urodzajne gleby równiny są zagospodarowane przez rolnictwo. Lesistość dzielnicy bardzo niska, zasobność drzewostanów wysoka. Dominuje krajobraz roślinny grądow, a wzdłuż Nysy Kłodzkiej ciągnie się pas łęgów jesionowo-wiązowych. Miasta: Brzeg, Grodków, Lewin Brzeski, Strzelin i Wiązów.
Bory Niemodlińskie
Po sąsiedzku, od południowej strony rozciąga się nieco większa Równina Niemodlińska z licznymi dolinami rzek. Przeważają w niej krajobrazy grądowe i – wzdłuż Nysy Kłodzkiej – łęgi jesionowo-wiązowe. Główne miejscowości: Niemodlin. Lewin Brzeski, Lewobrzeżna część Opola, Krapkowice.
W miasteczku Tułowice, w pobliżu Ścinawy Niemodlińskiej (prawy dopływ Nysy Kłodzkiej o dług. 59 km) i obok Borów Niemodlińskich, znajduje się Technikum Leśne, tworzące w tych czasach – rezem z Liceum Ogólnokształcącym o nachyleniu (odchyleniu?) wojskowym – Zespół Szkół, który nie podlega Ministerstwu Środowiska i Dyrekcji Lasów Państwowych. Tam kilka lat po wojnie odbywały się kursy dla drwali pozyskujących drewno przy użyciu siekier i pił ręcznych a następnie dla operatorów pił motorniczych /pilarek. W roku 1952 powstał Leśny Ośrodek Szkoleniowy w Tułowicach, gdzie w latach 1957-1959 prowadzono dwuletni kurs leśniczych dla byłych oficerów Wojska Polskiego.
.
Gdy kurs się zakończył, ośrodek zamknięto i powstała Leśna Szkoła Techniczna dla absolwentów liceów ogólnokształcących. Dyrektorem został inż. Kazimierz Kolber, oddelegowany z T.L. w Białowieży. Od roku 1965 Technikum Leśne w Tułowicach umożliwiło eksternistyczną naukę dla pracowników OZLP w Katowicach. Obecnie w szkole działają m.in. koła przyrodnicze, dendrologiczne, strzelectwa i sygnalistów myśliwskich. (Dyrekcji szkoły w Tułowicach dziękujemy za przesłanie tekstu o historii tamtejszego Technikum Leśnego).
.
5. Dzielnica RÓWNINY OPOLSKIEJ
.
Lesistość dzielnicy wysoka – 56% a nawiększy jej kompleks leśny – Bory Stobrawskie zajmuje powierzchnię ok. 420 km2. Przeważa krajobraz roślinny borów, borów mieszanych i grądów – wzdłuż rzeki Stobrawy (prawy dopływ Odry o dług. 80 km). Od tej nazwy utworzono Stobrawski Park Krajobrazowy, usytuowany na wschodnim brzegu Odry i otoczony miastami: Ozimek, Dobrodzień, Olesno, Kluczbork, Wołczyn. Na południe od Opola, pomiędzy Gogolinem i Strzelcami Opolskimi, równiny przechodzą w teren falisty, na którym w średnich kompleksach leśnych rosną grądy i buczyny. Duży obszar zajmują też Lasy Lublinieckie (zdjęcie poniżej), usytuowane na odcinku Tarnowskie Góry – Lubliniec.
.
Niedalego Tarnowskich Gór znajduje się Technikum Leśne w Brynku, dzięki dyrekcji którego możemy uzupełnić tę część Śląskiej Krainy Przyrodniczo-Leśnej. Dowiedzieliśmy się, że szkołę założył zaraz po wojnie inż. Stanisław Morawski, patron tej szkoły. Już od września 1945 rozpoczęły się zajęcia w Gimnazjum Leśnym i rok później uznany dendrolog inż. Henryk Eder organizował przy szkole ogród botaniczny.
.
1. Ogród botaniczny w Brynku; 2. Jego twórca inż. Henryk Eder ; 3. On też z dużym zapałem modernizował Arboretum SGGW w Rogowie – fot. na prawej stronie. (Niestety nie dysponujemy fotografią założyciela szkoły, p. Stanisława Morawskiego).
Na terenie ogrodu botanicznego w Brynku znajdują się między innymi: alpinarium, torfowisko z florą bagienną, dział roślin leczniczych oraz trzy stawy ukazujące różnorodność wodnych ekosystemów. Nauka zawodu w realizowana jest we współpracy z Nadleśnictwem Brynek i obejmuje praktykę w obsługiwaniu pilarki spalinowej i żurawia przeładunkowego. W szkole działa m.in. Koło PCK, sekcje sportowe i Zespół Sygnalistów Myśliwskich. Co ciekawe, szkoła sugeruje podjęcie pracy nie tylko w Lasach Państwowych czy parkach narodowych i krajobrazowych ale także w zakładach usług leśnych a nawet zachęca do podjęcia własnej działalności gospodarczej.
.
Patron szkoły, Stanisław MORAWSKI (1901-1983) urodził sięw Wilnie i był uczniem elitarnej szkoły w Petersburgu a następne Państwowej Szkoły Rolniczo-Leśnej w Żyrowicach, w pobliżu Grodna. Został kierownikiem wydziału leśnego tejże szkoły po ukończeniu studiów leśnych i ekonomii na Uniwersytecie Poznańskim. Był działaczem Polskiego Towarzystwa Leśnego. Jako znakomity wykładowca siedliskoznawstwa leśnego, hodowli i urządzania lasu, wyszkolił kilkuset leśników gruntownie przygotowanych do zawodu. Podczas wojny podjął pracę w nadleśnictwie powiatu Końskie, a w roku 1945 zamieszkał w Brynku, gdzie założył Gimnazjum Leśne. Napisał wiele artykułów na tematy leśne i przyrodnicze. Miał dużą wiedzę w dziedzinie uproduktywniania nieużytków poprzemysłowych i był współtwórcą metody rekultywacji hałd węglowych. Po przejściu na emeryturę zamieszkał w Katowicach i kontynuował pracę w Zakładzie Badań Naukowych PAN w Zabrzu, publikował artykuły z dziedziny rewitalizacji gruntów i ochrony środowiska.
.
6. Dzielnica KĘDZIERZYŃSKO-RYBNICKA
.
W Lasach Raciborskich pojawiły sie bażanty
Największy kompleks leśny dzielnicy to Lasy Raciborskie w centralnych obszarach Górnego Śląska. Większość jego powierzchni jest chroniona jako Park Krajobrazowy Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich. Niewielkie powierzchnie krajobrazu grądów i buczyn pomorskich występują w części północnej.
.
To jest też region górnej Odry z jej prawym dopływem, 52-kilometrową Rudą, której malownicze zakola zachęcają do spływów kajakowych.
Płaskowyż Rybnicki stanowi zachodnią część Wyżyny Śląskiej. Największym bogactwem tego regionu są złoża węgla kamiennego, soli, siarki i gipsu. Przemysł wydobywczy przyczynił się tam do rozwoju przemysłu ciężkiego. Obszar jest gęsto zaludniony, główne miasta: Jastrzębie-Zdrój, Rybnik, Wodzisław Śląski, Żory.
________________
.
1. Plakat Międzynarodowego Roku Lasów 2. Międzynarodowa grupa leśnów opracowała wielojęzyczny słownik z dziedziny leśnictwa.
.
Dołączamy kolejne znaczki, wydane z okazji Międzynarodowego Roku Lasów. Tym razem pochodzą one z południowej Europy, wydane przez poczty Portugalii, Hispanii i Włoch.
.
.
Z nastaniem jesieni posłuchajmy muzyki połączonej z szumem opadających liści – (5:43) https://www.youtube.com/watch?v=g5APwXfa9L8 . To jest z jednej płytki CD, nagranej przez słynnego łowcę dźwięków Dana Gibsona.
.
____________