Rok Lasów (Cz. 4a)
Opracowując serię artykułów na 10-lecie Międzynarodowego Roku Lasów, zajmiemy się lasami górskimi, które znajdują się w dwóch krainach przyrodniczo-leśnych: Sudeckiej oraz Karpackiej.
.
.
VII. Sudecka Kraina Przyrodniczo-Leśna
Kraina Sudecka zajmuje stosunkowo niewielki obszar, ograniczony od południa grzbietami gór i granicą państwa, a od północy Przedgórzem Sudeckim. Utworzono tu dwa parki narodowe: Karkonoski PN oraz PN Gór Stołowych. Lesistość krainy wysoka (38%). Sudety należą do gór bardzo starych. Gleby są typowo górskie, o różnej głębokości i na ogół wilgotne, a w miejscach bezodpływowych podmokłe i zabagnione.
Łagodne podejście na Śnieżkę, najwyższą górę w Sudetach (1603 m).
W Sudetach występuje pełna siatka górskich typów siedliskowych lasu. Wśród siedlisk występujących w tej krainie dominuje bór mieszany górski – 32,1%, las mieszany górski -25,9%, las mieszany wyżynny – 16,2%. Krainę Sudecką charakteryzuje gromadne występowanie świerka na terenach górskich, jako najliczniejszego gatunku (71,6%). Obok drzewostanów świerkowych występują jeszcze lasy dębowe, bukowe i sporadycznie jodłowe. Wzdłuż południowej lini krainy przebiega granica państwa. W Krainie Sudeckiej wyróżniono trzy dzielnice przyrodniczo-leśne: Sudetów Zachodnich, Środkowych i Wschodnich.
.
1. Dzielnica SUDETÓW ZACHODNICH
Lesistość tej dzielnicy jest zróżnicowana, od bardzo niskiej w mezoregionie Pogórza Zachodnioizerskiego do bardzo wysokiej w mezoregionie Gór Izerskich i Karkonoszy; potencjalna produkcyjność siedlisk i zasobność drzewostanów wysoka, nieco niższa niż przeciętnie w krainie. Na terenie tej dzielnicy znajduje się Karkonoski Park Narodowy. Do części zachodniej Sudetów należą następujące łańcuchy górskie: Góry Izerskie, Karkonosze, Góry Kaczawskie i Rudawy Janowickie.
.
GÓRY IZERSKIE
Fot. na prawej stronie – izerski las bukowy. Buczyna (Fagion sylvaticae) jest leśnym siedliskiem z dominacją buka w drzewostanie. Dno tych lasów jest silnie zacienione, występują w nim rośliny cieniolubne i takie, które kwitną przed listnieniem drzew. W górach lasy bukowe z występują zwykle z domieszką jodły i świerka,
Pasmo Gór Izerskich zawiera malownicze formy skalne, torfowiska wysokie oraz liczne potoki z wodospadami. Najwyższym wzniesieniem jest Wielki Szyszak (1509 m npm). Lesistość jest bardzo duża, jedna z największych w kraju i wynosi 68%. Przeważającym krajobrazem roślinnym są reglowe buczyny górskie. Jako ciekawostkę można tu wymienić pierwszy na świecie międzynarodowy Izerski Park Ciemnego Nieba, założony w roku 2009. Na niezamieszkałym terenie brak świateł elektrycznych i dlatego widoczność nieba nocą jest nieskazitelna.
Ale jest też i ciemna strona “współpracy” międzynarodowej. Na Podgórze Izerskie ma być przewiezione 40 tysięcy ton odpadów hutniczych z Niemiec. Odpady będą przywożone na 1500 wielkich ciężarówkach przez Zgorzelec, Lubań, gminy Gryfów Śląski i Mirsk, czemu przeciwstawiają się mieszkańcy Lubania i Rębieszowa, gdzie odpady w postaci hutniczych pyłów odlotowych mają być składowane – niedaleko uzdrowiska w Świeradowie-Zdroju. W Niemczech jest zakaz ich składowania, a utylizacja zbyt kosztowna. Lokalne samorządy alarmują, że takich składowisk jest coraz więcej.
Wokół Gór Izerskich położone są: Jakuszyce, Szklarska Poręba, Świeradów-Zdrój, Mirsk. Północnym przedpolem tych gór jest Pogórze Izerskie, które swoim zasięgiem obejmuje duży teren pomiędzy Nysą Łużycką, a rzekami Kamienna i Bóbr. Tutaj średnie i małe kompleksy leśne zajmują niecałe 25% powierzchni ogólnej. Osią Pogórza jest rzeka Kwisa (dopływ Bobru o dług. 127 km), przepływająca przez miasta: Mirsk, Gryfów Śląski, Lubań i Nowogrodziec.
.
Góry Izerskie to także ciekawy terene dla uprawiania turystyki pieszej, rowerowej, konnej i narciarstwa biegowego. Od roku 1976 organizowane są Biegi Piasatów na Polanie Jakuszyckiej (zach. krawędź Karkonoszy, w pobliżu Gór Izerskich).
.
_____________________
Sudety Zachodnie kojarzą się często z KARKONOSZAMI – popularnym i najwyższym pasmem górskim w tej części Polski. Rozciągają się one na obszarze o długości ok. 40 km i szerokości od 8 do 20 km. W roku 1959 powstał Karkonoski Park Narodowy.
.
Na Śnieżce (1603 m npm) znajduje się Wysokogórskie Obserwatorium Meteorologiczne, wybudowane w roku 1974.
Góry te posiadają wyraźnie ukształtowane i zróżnicowane piętra roślinne. Piętro podgórskie (do ok. 500 m npm) to łąki i pola uprawne oraz nieliczne zagajniki mieszane. Nieco wyżej (do ok. 1000 m npm), regiel dolny zajmowały dawniej lasy mieszane, obecnie zastąpione borami świerkowymi. Piętro regla górnego porastają świerki, które na górnej granicy regla przyjmują postać karłowatą, kształtowaną przez wiejące tu wiatry. Towarzyszą im gatunki typowo górskie, na przykład brzoza karpacka, wierzba śląska, czy jarzębina.
.
1. Kosodrzewina (Pinus mugo); 2. Wodospad Szklarki w Karkonoszach.
Na górnej granicy regla mocno się trzyma gruntu kosodrzewina – gatunek sosny górskiej, która podlega ochronie gdyż chroni glebę przed erozją. Zapobiega też osuwaniu się ziemi oraz lawinom. Miejscowości w Karkonoszach i wokół nich: Borowice, Karpacz, Miłków, Przesieka i Szklarska Poręba.
Karkonosze od północnej strony opadają w kierunku Kotliny Jeleniogórskiej, w której rozbudowały się największe miasta regionu: Jelenia Góra, Cieplice Śląskie-Zdrój i Kowary.
Dolinę cechuje silnie rozwinięte osadnictwo i turystytka z wieloma ośrodkami wypoczynkowo-sportowymi. Na miejscu torfowisk oraz podmokłych łąk i pastwisk powstał zespół stawów rybnych oraz Zbiornik Sosnówka.
______________
POGÓRZE KACZAWSKIE to wysunięty najdalej na północ fragment Sudetów Zachodnich. Znaczną część Pogórza Kaczawskiego pokrywają lasy. Ponadto są tu łąki i pola uprawne. Pogórze rozciąga się między miastami: Bolesławiec, Nowogrodziec, Lubań, Jawor i Bolków, a najważniejszymi miejscowościami tego regionu są: Złotoryja, Lwówek Śląski, Wleń i Świerzawa.
.
1. Atrakcją pogórza są wielkie Organy Wielisławskie czyli strome zbocze góry Wielisławka (375 m npm); 2. Góry Kaczawskie, widok z najwyższej góry Okole (725 m npm), .
Od strony południowej regionu ciągną się Góry Kaczawskie, sąsiadujące z Kotliną Jeleniogórską. Na pograniczu obu regionów wznosi się Góra Szybowcowa (561m npm). Góry Kaczawskie są górskim pasmem o długości ponad 30 km, gdzie kilka gór osiąga wysokość około 700 m npm. Zarówno pogórze jak i góry mają podobną lesistość – ok. 38%. Gatunkiem panującym w drzewostanach jest świerk z domieszką dębu i buka.
.
.
1. Wojcieszów; 2. Bór świeży w Górach Kaczawskich.
Miejscowości położone w Górach Kaczawskich: Czernica, Dobków, Dziwiszów, Kaczorów, Komarno, Lipa, Lubiechowa, Mysłów, Podgórki, Radomierz, Wojcieszów.
___________
2. Dzielnica SUDETÓW ŚRODKOWYCH
Dzielnica Sudetów Środkowych – lesistość zróżnicowana, od niskiej w Kotlinie Kłodzkiej do bardzo wysokiej w Górach Stołowych i Bystrzyckich. Potencjalna produkcyjność siedlisk jest wysoka, najwyższa w krainie, a zasobność drzewostanów wysoka, nieco niższa niż przeciętnie w krainie. Na terenie dzielnicy położone są Góry Wałbrzyskie, Góry Kamienne, Góry Sowie, Góry Stołowe, Góry Bystrzyckie i Góry Orlickie.
.
POGÓRZE i GÓRY WAŁBRZYSKIE
1. Kolorowe jeziorka w Rudawach Janowickich; 2. Widok na Pogórze Wałbrzyskie.
Pogórze Wałbrzyskie jest najbardziej na północ wysuniętym fragmentem Sudetów Środkowych. Obszerny pofalowany teren rozciąga się na długości ok. 30 km i szerokości ok. 6 km. Krajobraz przedstawia obszar wyżyn i niskich gór poprzecinanych korytami rzek. Jest to teren mocno zurbanizowany, słabo porośnięty lasem. Większość obszaru zajmują pola uprawne i łąki. Charakterystyczną formacją roślinną pogórza są lasy liściaste i mieszane. Gatunkiem panującym jest najczęściej świerk, w niektórych miejscach z dodatkiem dębu i buka. MIEJSCOWOŚCI: Wałbrzych, Bolków, Świebodzice, Szczawno-Zdrój, Dobromierz, Stare Bogaczowice.
Trójgarb – wzniesienie z trzema wierzchołkami o wysokości 778, 757 i 738 m npm.
Od zachodniej strony pogórze przylega do GÓR WAŁBRZYSKICH, które rozciągają się wzdłuż granicy państwowej na płn-zachód. Borowa (853 m npm) to najwyższy szczyt w 35-kilometrowym paśmie tych gór. Główne miejscowości to: Boguszów-Gorce, Szczawno-Zdrój i Jedlina-Zdrój oraz wiele wsi, m.in. Stare Bogaczowice i Czarny Bór.
.
GÓRY KAMIENNE
1. Ścieżka turystyczna; 2. Góry Suche są wschodnim członem Gór Kamiennych.
Na południe od Gór Wałbrzyskich i wzdłuż granicy państwowej znajdują się Góry Kamienne, których wysokość dochodzi do 900 m npm. Wzniesienia Gór Kamiennych mają wygląd stożków o stromych zboczach i wąskich grzbietach. Panuje krajobraz roślinny grądów i buczyn górskich. Lesistość jest średnia i wynosi 37%. Głównym miastem regionu jest Kamienna Góra; inne miejscowości na terenie i wokół gór: Błażkowa, Chełmsko Śląskie, Czarny Bór, Grzędy Górne, Janiszów, Krzeszów, Lubawka, Mieroszów, Okrzeszyn, Uniemyśl.
___________
.
3. Dzielnica SUDETÓW WSCHODNICH
Kopalnia melafiru (wylewna skała magmowa) w Górach Sowich.
Sudety Wschodnie cechuje bardzo wysoka lesistość i wysoka zasobność drzewostanów. Na terenie Polski znajduje się mniejsza ich część : Góry Złote, Góry Śnieżne (Masyw Śnieżnka) i Góry Opawskie.
.
GÓRY SOWIE
Góry Sowie tworzą potężny, wyraźnie wypiętrzony masyw oraz kilka mniejszych pasm pooddzielanych przełęczami. Rozciągają się na długości ok.30 km i są bardzo zróżnicowane pod względem wysokości. W okolicach szczytowych (najwyższy z nich to Wielka Sowa – 1015 m npm) porasta całkowicie (z wyjątkiem polan) bór świerkowy. Lesistość jest bardzo duża i wynosi 61%. tworząC rozległe kompleksy. Miejscami porastają buczyny górskie, grądy i ubogie dąbrowy. Na przedgórzu uprawiane są pola i łąki.
1. Oprócz dominującego świerka, rosną tam również górskie buczyny; 2. Na przełęczy Srebrna Góra znajduje się największa górska twierdza w Europie, którą w XVIII-tym wieku budowało ponad 4 tys robotników przez 12 lat. Koszty budowy musieli pokryć Ślązacy jako “dar” dla pruskiego króla Fryderyka.
MIEJSCOWOŚCI u podnóża Gór Sowich. Miasta: Bielawa, Dzierżoniów, Głuszyca, Nowa Ruda, Pieszyce, Jedlina-Zdrój; wioski: Jugów, Przygórze, Rzeczka, Sierpnica, Sokolec, Walim, Wolibórz.
.
KOTLINA KŁODZKA
Spływ pontonowy Nysą Kłodzką
W granicach sudeckiej krainy przyrodniczo-leśnej, Kotlina Kłodzka zajmuje rozległy obszar o pofałdowanej powierzchni. Przez środek Kotliny przepływa Nysa Kłodzka – lewobrzeżny dopływ Odry o długości 182 km. Lasy zajmują zaledwie 11% regionu.
.
1. Panorama Doliny Kłodzkiej; 2. Las grądowy.
Dominuje krajobraz roślinny grądowy w wariancie podgórskim. Znacznie mniejsze powierzchnie zajmuje krajobraz grądów i buczyn górskich. Głównym gatunkiem w drzewostanach jest świerk. Główne miejscowości: Kłodzko, Bystrzyca Kłodzka, Długopole, Domaszków, Roztoki, Międzylesie, Boboszów.
Okolice Międzylesia
.
GÓRY STOŁOWE
Góry Stołowe są jednymi z nielicznych w Europie gór płytowych z piaskowców ciosowych, które ułożone są poziomo – stąd nazwa gór, płaskich jak stół. W 1993 na terenie Gór Stołowych utworzono Park Narodowy Gór Stołowych.
.
`1. Punkt widokowy na płaskiej skale; 2. Symbol Parku Narodowego; 3. Gorzechów – rezerwat przyrodniczy “Głazy Krasnoludków.”
Góry Stołowe odwadniane są przez cztery rzeki: Ścinawka, Bystrzyca Dusznicka (dopływy Odry) a po czeskiej stronie rzeka Metuje i Kudowski Potok. Góry zbudowane są z warstw porowatych, łatwo wchłaniających wodę piaskowców, co sprzyja występowaniu wód mineralnych. W okolicy istnieje wiele znanych uzdrowisk, jak n.p. Duszniki-Zdrój, Polanica-Zdrój i Kudowa-Zdrój.
.
1. Szczeliniec Wielki, najwyższe wzniesienie w Górach Stołowych (919 m npm). Niedaleko Szczelińca znajduje się labirynt przyrody nazwany “Błędne Skały”; 2. Torfowisko wysokie.
Lesistość jest bardzo duża i wynosi 57%. Najważniejszcym gatunkiem panującym w drzewostanach jest świerk, który zajmuje 86%. krajobrazem roślinnym są reglowe buczyny górskie. Występują tu także duże powierzchnie górskich torfowisk wysokich.
.
GÓRY BYSTRZYCKIE
1. Późne lato w Górach Bystrzyckich; 2. Staw pstrągowy na potoku Rogoziniec.
Góry Bystrzyckie – rozległy, słabo zróżnicowany masyw górski wyróżniający się dużą lesistością. Równolegle, na granicy Czech i Polski, położone jest pasmo Gór Orlickich. Teren jest bardzo słabo zaludniony i ciągle wyludniający się w wyniku procesu zanikania wsi. Małe urozmaicenie rzeźby terenu, znaczne zalesienie i słaba baza noclegowa powodują, że Góry Bystrzyckie nie są popularnym regionem turystycznym. Na terenie Gór Bystrzyckich dominują siedliska kwaśnej buczyny górskiej, w dolinach potoków występują zbiorowiska lasów łęgowych (podgórski łęg jesionowy). MIEJSCOWOŚCI: Zieleniec, Lasówka, Długopole-Zdrój, Poręba.
.
1. Las łęgowy; 2. Niemojówek – kapliczka leśna z roku 1731; 3. Zawody o Bystrzycki Puchar Jesieni, organizowane przez miejscowe nadleśnictwo.
.
MASYW ŚNIEŻNIKA
1. Międzygórze – panorama; 2. Widok na Śnieżnik i sąsiednie góry tkwiące w jego masywie.
Masyw Śnieżnika po wojnie nazywany był Góry Śnieżne. To jest najwyższe pasmo górskie w tej części polskich Sudetów. Masyw ma postać rozległego rozrogu o rozpiętości ok. 20 km na 30 km i należy do Gór Bialskich. Punktem centralnym jest Śnieżnik (1425 m npm). Od strony północnej w stronę Kłodzka ciągną się 55-kilometrowe pasmo zwane Góry Złote z głównymi miastami Lądek Zdrój i Złoty Stok.
.
1. Las mieszany; 2. W szczelinach skalnych spotkać można świetlika, to jedyny w Polsce świecący mech (Euphrasia L).
Lesistość regionu jest bardzo duża i wynosi 61%. Gatunkiem panującym w drzewostanach jest świerk ale widoczne są też krajobrazy roślinne grądów i buczyn górskich. Wyraźnie zaznaczony jest piętrowy układ roślinności: do 500 m npm. – użytki rolne, zazwyczaj łąki; 500–1000 m npm. – bory świerkowe lub lasy mieszane świerkowo-bukowe; powyżej 1000 m npm – bór świerkowy, w runie występują borówki czernica i brusznica; powyżej 1250 m n.p.m. – łąki górskie. MIEJSCOWOŚCI: Stronie Ślaskie i Międzygórze.
.
Złota polska jesień; i ogród bajek w Międzygórzu.
*
W kilkuczęściowej serii artykułów umieszczamy następne znaczki wydane w różnych krajach z okazji Międzynarodowego Roku Lasów.
.
1. Pomysłowy znaczek z Francjii przedstawia sylwetki drzew za pomocą liści; 2. Na dwuczęściowym znaczku nazwa Finlandi w języku fińskim “Suomi” odbija się w wodzie, ukazując jednocześnie ten sam las w zmieniających się porach roku.
.
Znaczek jako część bloczku z Kanady i seria znaczków wydrukowanych w Japonii.
.
Takie znaczki opublikowały poczty w Szwajcarii, Korei Płd i Korei Północnej
* * *
Już skończył się słynny Konkurs Chopinowski i znamy nazwiska laureatów. Więc na pożegnanie jesieni posłuchajmy Preludium deszczowego Fryderyka Chopina w wykonaniu zwycięzcy XV-go konkursu, Rafała Blechacza z Bydgoszczy – (5:02) https://www.youtube.com/watch?v=aWkwe4yZ0VI .
.
Jeszcze raz muzyka i dźwięki przyrody z bogatej kolekcji Dana Gibsona. Tytuł płyty – “Sny się spełniają” /Dreams come true – (6:25) https://www.youtube.com/watch?v=9UjZIXvtzfk . Na okładce płyty widać gęsty las osiki, której drzewa zachowały jeszcze ostatnie liście przy dolnej części pnia.
W roku przyszłym minie 100-lecie urodzin tego niezwykłego miłośnika przyrody. Jak wiecie z poprzednich odcinków, Gibson (1922-1991) podróżował po świecie i przez dziesiątki lat nagrywał głosy zwierząt, ptaków i nawet delfinów, a także dźwięki wiatru, strumieni, burzy, deszczu, fal morskich. W tym celu docierał do najbardziej różnorodnych środowisk przyrodniczych, aby utrwalić bogactwo dźwięków: w lasach, na jeziorach, na pustyni i wśród śniegów Arktyki.
.
1. Zorza polarna jest ilustracją do płyty z odgłosami Dalekiej Północy; 2. Kołysanki z podkładem dźwięków nagranych w ogrodach i w parku; 3. Śpiewy ptaków przed wschodem słońca.
___________