Tak w Polskę iść (Cz. 2c)
Dolna Wisła płynie na odcinku Toruń-Nizina Żuławska. Po obu stronach rzeki ciągnie się dolina długości 120 km i szerokości od 3 w pobliżu Fordonu do 18 kilometrów koło Grudziądza. Zbliża się “Rok Kopernika – 2023” i z okazji 550-tej rocznicy urodzin wielkiego astronoma poświęcamy więcej miejsca jego rodzinnemu miastu, Toruniowi.
Kotlina Grudziądzka
Kotlina Grudziądzka, zwana jest także Basenem Grudziądzkim gdyż stanowi wyraźne rozszerzenie doliny Wisły o długości 24 km i szerokości 18 km. Występują tu tarasy rzeczne i starorzecza. Stanowi ona centralną część doliny Dolnej Wisły i jest przedłużeniem Fordońskiej Doliny Wisły. Rzeźba terenu jest dosyć złożona i urozmaicona. Lesistość jest mała i wynosi 15%. Panującym krajobrazem roślinnym są łęgi jesionowo-wiązowe.
.
Diecezja Toruńska
Diecezja Toruńska składa się z 24 dekanatów i 149 parafii. Jej obszar administracyjny znajduje się na prawym brzegu Dolnej Wisły, pomiędzy Toruniem i Grudziądzem. W kierunku wschodnim granice diecezji zbliżają się do Wzniesienia Mławskiego a na południu opierają się na dolinie Drwęcy. Sąsiadują z nią m.in. z Archidiecezja Gnieźnieńska, Diecezje Pelplińska i Elbląska (na pólnocy) i Płocka (na południu). Biuro diecezji opracowało przejrzyste mapki dla każdego dekanatu. Chętnie tu je wykorzystujemy, na użytek czytelników zamieszkujących poszczególnye gminy i parafie.
1. Główną świątynią diecezji jest katedra świętych Janów (Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty); 2. W herbie Toruńskiej Diecezji symolem ich jest Baranek Wielkanocny i Biały Orzeł; 3. Dolna części herbu zawiera literę “M” – Matki Bożej Nieustającej Pomocy, która jest główną Patronką tej diecezji.
.
Dekanat GRUDZIĄDZ – (2 dekanaty) 14 parafii (6+8)
Historycznie Grudziądz – miasto spichrzów jest położony na Pomorzu Nadwiślańskim. Już w średniowieczu odgrywał ważną rolę łącząc Wybrzeże z Mazowszem, a Pomorze z Warmią i Mazurami. Był to ważny szlak handlowy gdy na zachodzie Europy rósł popyt na polskie zboże, transportowane do Gdańska. Towary przewożone trzeba było gdzieś przechowywać i dlatego wybudowano słynne zabytkowe spichlerze, które do dziś istnieją w Sandomierzu i kilku innych miastach położonych nad Wisłą.
.
1. Grudziądz – centrum i bazylika św. Mikołaja; 2. Marsz pokoju w rocznicę napaści Niemiec na Polskę; 3. Święto Bożego Ciała w parafii św. Ducha.
Parafie dekanatu: Grudziądz (10 parafii); Mokre (Wniebowzięcia NMP); Pieńki Królewskie (św. Andrzeja Boboli); Szynych (św. Mikołaja); Turznice (św. Józefa).
.
1. Parafia dzieciom (przy kościele św. Maksymiliana); 2. Kościół pw. Wniebowzięcia NMP; 3. Obraz w kościele św. Jóżefa.
.
W 1938 r. w Grudziądzu przystąpiono do budowy szkoły powszechnej, której główny blok dokończono latem 1939. Jedna nauczyciele i dziecie nie rozpoczęli roku szkolnego, gdyż nastąpił wybuch wojny. 4 września do miasta wkroczyli Niemcy i dla mieszkańców miasta nastał czas terroru. Szkołę zamienili na siedzibę gestapo, klasy zostały podzielone ścianami, niektóre okna zamurowano lub zaopatrzono w żelazne kraty. Piwnice zamieniono na cele więzienne, Oprócz celi znajdował się tam karcer, czyli ciemne i małe pomieszczenie (dł. 3,10 m, szer. 2,85 m i wys. 1,30 m). Przetrzymywano tam więźniów do całkowitego wyczerpania fizycznego i psychicznego. Nikt nie wie ilu ludzi zginęło w murach tej szkoły. Niemcy opuszczając miasto zniszczyli dokumenty zbrodni oraz podpalili budynek.
1. Wrzesień 1939 – mniejszość niemiecka w Grudziądzu wita swoje wojsko – czołgi III Rzeszy; 2. Zima 1945 – żołnierze rosyjscy II-go Frontu Białoruskiego forsują Wisłę.
W styczniu 1945 do Grudziądza zbliżyły się oddziały Armii Uderzeniowej II-go Frontu Białoruskiego. Miasto było mocno uzbrojoną twierdzą i komendant garnizonu nimieckiego odrzucił ultimatum skierowane przez gen. Fieduńskiego w celu uniknięcia niepotrzebnego rozlewu krwi i zniszczenia miasta. Pierwsze pułki piechoty II-go Frontu Białoruskiego rozpoczęły 25 stycznia. Zacięte walki trwały kilka tygodni o każdą ulicę, o każde piętro. Niemcy próbowali wysadzić w powietrze elektrownię i zniszczyć sieć wodociągów, ale przeszkodzili im polscy robotnicy tych zakładów. “Festung Graudenz” skapitulowała dopiero 6 marca 1945, gdy większość miasta była już zrujnowana. W bitwie o Grudziądz zginęło ponad 2000 żołnierzy radzieckich. Po stronie niemieckiej straty wynosiły ok. 4000, w tym nie wiadomo ilu było Polaków, przymusowo wcielonych do wehrmachtu.
1. Fontanna flisaka; 2. Fragment starówki; 3. Ułan z dziewczyną na murach obronnych Grudziądza.
Dzisiejszy Grudziądz liczy ponad 90 tys mieszkańców i jest ważnym ośrodkiem kulturalnym z wieloma szkołami, bibltioteką, muzeum i teatrem. Działają chóry amatorskie i kluby sportowe. Jest kilka większych firm zagranicznych i – jak w każdym mieście – liczne supermarkety,, “salony” samochodowe, “galerie” handlowe itp.
.
EKSTREMALNA DROGA KRZYŻOWA
Uczestnicy z Grudziądza przeszli w mroku 26-kilometrową Drogę Krzyżową mijając okoliczne wioski. Dobra to zaprawa dla młodzieży, chociaż biorą w niej udział osoby w różnym wieku. ,Na zdjęciu z prawej strony, niewidoczni w mroku nocy harcerze s Grudziądzkiego Hufca ZHP. Tradycyjnia ekstremalna Droga Krzyżowa dla wytrwałych wymaga przejścia 40 kilometrów w ciemności, chłodzie i milczeniu. Uczestnicy mówią, że to wciąga. Coś w tym jest, bo EDK staje się coraz bardziej popularna także w innych regionach Polski. Potrzeba wytrwałej modlitwy, bo czasy bardzo niepewne.
.
Parafie wiejskie w pobliżu Grudziądza : 1. Pieńki Królewskie; 2. Sznych; 3. Turznice.
.
3 Dekanat ŁASIN / 8 parafii
Miasteczko znajduje się niedaleko Grudziądza, ale geograficnie leży na pograniczu dwóch regionów przyrodniczo-leśnych: Pojezierza Iławskiego i Chełmińskiego. Położona nad jeziorem osada istniała już za czasów Bolesława Chrobrego. Pierwsza historyczna informacja o istnieniu osady o nazwie Łasin pochodzi z 1014.
Boczne ulice Łasina przebiegają praktycznie wzdłuż 190-hektarowego Jeziora Łasińskiego, którego wąski kształt osiąga długość ok. 3 km. Poprzez rzekę Łasinkę jezioro ma połączenie z rzeką Osą. Jezioro administracyjnie leży w granicach miasta Łasina. Jezioro “przecina” most drogowy łączący Łasin z Jakubkowem.
1. Kościół w Łasinie; 2. Herb miasta przedstawia głowę św. Jana Chrzciciela w w kielichu mszalnym i dwa młode drzewka dębu; 3. Na płytkich wodach jeziora (maksym. głębokość nie przekracza 5 metrów) uformowały się trzy wyspy.
.
1. Dąbrówka Królewska; 2. Rogoźno.
Parafie dekanatu: Dąbrówka Królewska (św. Jakuba); Huta-Strzelce (MB Fatimskiej); Łasin (św. Katarzyny); Rogóźno (św. Wojciecha); Szczepanki (św. Wawrzyńca); Szembruk a (św. Bartłomiej); Szynwałd (pw. Narodzenia NMP); Święte (św. Barbary).
1. Szembruk; 2. Św. Wojciech – patron kościoła w Rogoźnie; 3. Pomnik poświęcony mieszkańcom Łasina zamordowanym w 1939. Także na parafialnym cmentarzu we wsi Szczepanki znajduje się zbiorowa mogiła 17 mieszkańców wsi rozstrzelanych przez Niemców w czasie II wojny światowej.
1 września 1939, ok. godz. 11-tej miasto zostało zajęte przez wojska niemieckie i wkrótce rozpoczęły się masowe represje wobec ludności Łasina i okolicznych miejscowości. W ramach tzw. “Intellingezaction” członkowie paramilitarnego Selbstschutzu zamordowali wówczas ok. 150 mieszkańców powiatu grudziądzkiego. Łasin został zdobyty 26 stycznia 1945 przez Armię Czerwoną, a zbrodniarze uciekli na Zachód.
.
Pojezierze Chełmińskie
Pojezierze Chełmińskie jest wysoczyzną morenową położoną pomiędzy dolinami trzech rzek: Drwęcy, Osy i Wisły. To największy obszarowo mezoregion na zachodnim łuku Dolnej Wisły – słabo zalesiony z przeważającą obecnością pól uprawnych.. Na Pojezierzu występuje ok. 100 niedużych jezior. Największymi są: Jezioro Chełmżyńskie i Wieczno.
.
4 Dekanat RADZYŃ CHEŁMIŃSKI / 9 parafii
1. Radzyń Chełmiński; 2. Bursztynowo; 3. Linowo.
Parafie: Bursztynowo (św. Andrzeja Boboli); Gruta (pw. Wniebowzięcia NMP); Linowo (św. Michała Archanioła); Lisnowo (pw. Chrystusa Króla); Okonin (św. Kosmy i Damiana); Radzyń Chełmiński (św. Anny); Rywałd (św. Sebastiana i Narodzenia NMP); Słup (św. Anny); Świecie nad Osą (św. Maksymiliana).
1. Lisnowo; 2-3. Gruta – kościół i herb gminy.
W nocy z 25 na 26 września 1953 roku aresztowano kard. Wyszyńskiego i rozpoczęła się walka mocy ciemności * z Kościołem w Polsce.
Rywałd był pierwszym miejscem jego odosobnienia : „Zostałem sam. Na ścianie, nad łóżkiem, wisi obraz z podpisem: Matko Boża Rywałdzka, pociesz strapionych. To był pierwszy głos przyjazny, który wywołał wielką radość.”
.
1. Rywałd – pierwsze miejsce internowania; 2. Portret Prymasa Tysiąclecia; 3. Cela, w której przebywał Prymas Polski.
Największą pamiątką po Prymasie, jaką posiada klasztor, są Stacje Drogi Krzyżowej, które Kardynał wypisał ołówkiem na ścianach celi. “Dziś erygowałem’ sobie Drogę Krzyżową, pisząc na ścianie ołówkiem, nazwy stacji Męki Pańskiej i oznaczając je krzyżykiem. Resztę – Ecclesia suplet (łac.Kościół uzupełnia). 4 października 1953, niedziela.”
| * Warto zauważyć, że Prymasa aresztował UB już po śmierci Stalina. A dzisiaj potomkowie stalinistów nadal pałają nienawiścią do Kościoła. |
.
.
5 Dekanat JABŁONOWO POMORSKIE
Jabłonowo leży w północnej części Ziemi Chełmińskiej, w pobliżu Pojezierzy Brodnickiego oraz Iławskiego. Miasto jest najważniejszym węzłem kolejowym regionu.
Jabłonowo: 1. Kościół Chrystusa Króla; 2. Dzieci w akcji “Pomoc Misjom”.
Parafie dekanatu: Bobrowo (św. Jakuba Apostoła Starszego); Brudzawy (św. Andrzeja Apostoła); Górale (św. Marcina); Grzybno (pw. NSPJ); Jabłonowo Pomorskie – 2 parafie (pw. Chrystusa Króla, św. Wojciecha); Kruszyny (św. Mikołaja); Lembarg (św. Apostołów Piotra i Pawła); Nieżywięć (św. Jana Chrzciciela); Płowęż (św. Małgorzaty).
.
1-2. Bobrowo – kościół i herb gminy; 3. Brudzawy.
.
Grzybno – Liturgia Męki Pańskiej i Rezurekcja w poranek Wielkiej Nocy.
.
6 Dekanat WĄBRZEŹNO / 9 parafii
Miasto leży pomiędzy trzema jeziorami, a pod względem historycznym Wąbrzeźno znajduje się w centralnym punkcie ziemi chełmińskiej.
1. Wąbrzeźno – parafia MB Królowej Polski; 2. Błędowo początek pielgrzymki na Jasną Górę; 3. Osieczek.
Parafie: Błędowo (św. Michała Archanioła); Książki (pw. Świętej Trójcy); Łopatki (św. Marii Magdaleny); Nowa Wieś Królewska (św. Jana Chrzciciela); Osieczek (św. Katarzyny Aleksandryjskiej); Płużnica (św. Małgorzaty); Ryńsk (św. Wawrzyńca); Wąbrzeźno (2 parafie – MB Królowej Polski oraz św. Apostołów Szymona i Judy Tadeusza).
.
1. Msza odpustowa w Ryńsku; 2-3. Herb gminy płużnica i kościół pw. świętej Małgorzaty.
.
1. Łopatki – pomnik ofiraom zbrodni nimieckich; 2-3. Parafia Książki – kościół pw. Świętej Trójcy i Droga Krzyżowa.
ŁOPATKI – jesienią 1939 roku w niedalekiej piaskowni hitlerowskie formacje SS i Gestapo rozstrzelały ponad 2000 osób z powiatu wąbrzeskiego. Na miejscu straceń znajduje się symboliczna mogiła, a na pobliskim wzgórzu – pomnik
.
7 Dekanat CHEŁMNO /9 parafii
Chełmno położone jest między Toruniem a Grudziądzem. Większość miasta, włącznie z historycznym centrum Chełmna, leży na wysokiej skarpie odległej około 1,5 km od Wisły. Chelmno i Toruń to najstarsze miasta w północnej Polsce. Okoliczne gminy to najczęściej użytki rolne, lasy zajmują tylko 4% powierzchni.
Chełmno, panorama miasta; w tle widoczna Dolina Wisły.
W czasie wojny parafie Ziemi Chełmińskiej poniosły największe straty osobowe i materialne. Zmarło 360 kapłanów, co stanowiło około połowy kleru diecezjalnego, nie licząc zakonników i kleryków. Z tej liczby około 300 zostało zamordowanych.
1. Chełmno – parafia Wniebowzięcia NMP; 2. Lisewo, stacje Drogi Krzyżowej.
Sufragan diecezji, biskup Konstanty Dominik (1870-1942) mianowany został rektorem Seminarium Duchownego w Pelplinie. Podlegał szczególnym prześladowaniom, wielogodzinnem śledztwu i w końcu zmarł udręczony w marcu 1942.
Większość kościołów rergionu okupanci zamknęli, a prawie wszystwkie zostały ograbione z cenniejszych rzeczy. Kilkanaście kościołów zostało zburzonych, a przeszło 20 wypalonych. Niszczenie kaplic, figur, krzyży, cmentarzy, pelenie bibliotek i archiwaliów kościelnych to codzienność okupacji niemieckiej.
Parafie dekanatu: Chełmno -2 parafie (św. Józefa oraz Wniebowzięcia NMP); Górne Wymiary (pw. NSPJ); Lisewo (pw. Podwyższenia Krzyża Świętego); Sarnowo (św. Marcina); Starogród (św. Barbary); Wabcz (św. Bartłomieja i św. Anny); Wielkie Czyste (św. Katarzyny); Wielkie Łunawy (Wniebowzięcia NMP);
1. Górne Wymiary; 2. Wielkie Łunawy – obraz w kościele Wniebowzięcia NMP; 3. Wabcz
Pożyteczną inicjatywę zrealizował proboszcz parafii w Górnych Wymiarach. Pomieszczenia na kluby zostały sprzedane i są zamknięte, więc postanowił, że w salce katechetycznej można otworzyć świetlicę dla dzieci i młodzieży z okolicznych wsi. Parafianie poparli ten pomysł. Działalności rozpoczęły dwie sekcje (plastyczna oraz informatyki) i schola – 24 osobowy chór dzieci i młodzieży. Ks. proboszcz Z. Gański został mianowany diecezjalnym duszpasterzem rolników i schola z jego parafii chętnie bierze udział w świętach plonów. W Górnych Wymiarach działa też parafialne koło Caritas.
.
8 Dekanat UNISŁAW
Parafia dekanatu Unisław
1. Boluminek; 2. Pietà MB z ciałem Chrystusa, rzeźba wzorowana na słynnym arcydziele Michała Anioła (Michaelangelo Buonarroti); 3. Parafia Czarże – wielkanocna straż u grobu Chrystusa.
Parafie dekanatu: Boluminek (św. Wojciecha i św. Katarzyny); Czarże (pw. Narodzenia NMP); Grzybno (św. Michała Archanioła); Kijewo Królewskie (św. Wawrzyńca); Nawra (św. Katarzyny Aleksandryjskiej); Ostromecko (św. Mikołaja, św. Stanisława i św. Jana Chrzciciela); Trzebcz Szlachecki (pw. Wniebowzięcia NMP); Unisław (św. Bartłomieja). Dekanat wykazuje nowe inicjatywy, z których wymieniamy dwie.
Parafia Ostromecko rozpoczęła kurs dla kobiet, które w najtrudniejszych czasach broniły dzielnie swoje rodziny. Natomiast na witrynie parafii w Trzebczu jest wiadomość o powołaniu Bractwa św. Izydora, patrona rolników. Dektretem Ordynariusza Diecezji Toruńskiej, ks. bpa Andrzeja Suskiego, bractwo rozpoczęło działalnośc 13 maja 2021 roku.
Święty Izydor, (hiszp. Isidro Labrador) – oracz z Madrytu.
Celem jest pogłębienie religijnego życia rolników, mieszkańców wsi i członków Bractwa. Członkowie będą okazywać wzajemną pomoc wśród braci rolniczej, prowadzić działalność religijną i społeczną. Będziemy wspomagać rozwoj wspólnot i społeczności lokalnych wsi i małych miast; kultywować tradycje ludowych, narodowych, religijnych; rozwijać współpracę między lokalnymi społecznościami. Główne święto i odpust przypada 15 maja, w dzień św. Izydora z Madrytu – patrona rolników.
1. Nawra; 2. Piknik parafialny w Grzybne; 3. Kapliczka wśród pól – Szymborno, parafia Kijewo Królewskie.
.
9 Dekanat BIERZGŁOWO
1. Bierzgłowo; 2. Spotkanie misjonarzy z Ekwadoru; 3. Parafia Świerczynki.
Parafie dekanatu: Bierzgłowo (pw. Wniebowzięcia NMP); Biskupice (św. Marii Magdaleny); Czarnowo (św. Marcina); Górsk (pw. Podwyższenia Krzyża Świętego); Łążyn (św. Walentego); Przeczno (pw. Podwyższenia Krzyża Świętego); Siemoń (pw. Podwyższenia Krzyża Świętego); Świerczynki (św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty); Zławieś Wielka (św. Stanisława Kostki).
1. Biskupice; 2. Parafialne koło Caritas w Siemoniu; 3. Górsk
.
10 Dekanat CHEŁMŻA
To region bardzo atrakcyjny turystycznie, miasto jest otoczone kilkoma jeziorami o urozmaiconej linii brzegowej. Stanowi cenne tereny rekreacyjne dla poliskiego Torunia.
Jezioro Chełmżyńskie
.
1. Chełmża, kościół św. Mikołaja; 2. Dzień misyjny w Grzegorzu; 3. Kiełbasin – parafia pw. Narodzenia NMP.
Parafie: Chełmża (św. Mikołaja); Dźwierzno (pw. Wniebowzięcia NMP); Gostkowo (pw. Wniebowzięcia NMP); Grzegorz (św. Andrzeja Boboli); Grzywna (św. Katarzyny Aleksandryjskiej); Kiełbasin (pw. Narodzenia NMP); Papowo Biskupie (św. Mikołaja); Papowo Toruńskie (św. Mikołaja).
.
1. Papowo Toruńskie; 2. Gostkowo – bal Wszystkich Świętych w miejsce makabrycznych obchodów z kościotrupami i motywami satanistycznymi jako reklama neopogaństwa.; 3. Parafia w Grzywnej.
.
W Chełmży urodził się Błog. Stefan Frelichowski (1913-1945) podharcmistrz Związku Harcerstwa Polskiego i patron harcerzy polskich. Będąc w czwartej klasie gimnazjalnej, dnia 21 marca 1927 wstąpił do Związku Harcerstwa Polskiego, do 2 Pomorskiej Drużyny Harcerzy im. Zawiszy Czarnego w Chełmży (Hufiec Toruń). Drużynę prowadził do sierpnia 1931. W okresie tym trenował też wioślarstwo w ChTW w Chełmży.
Jesienią tego roku wyjechał do Pelpline, gdzie rozpoczął studia w Seminarium Duchownym. Na wiosnę 1937 przyjął święcenia kapłańskie w katedrze pelplińskiej. Dał się poznać jako wzorowy kapłan, opiekun chorych, przyjaciel dzieci i młodzieży, organizator prasy kościelnej i działacz misyjny. Jednocześnie pełnił funkcje kapelana Pomorskiej Chorągwi Harcerzy ZHP. 11 września 1939 został aresztowany przez Gestapo wraz z wszystkimi księżmi ze swojej parafii i przewieziony do obozu koncentracyjnego w Stutthofie. Po kilku miesiącach Niemcy wywieźli go do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen a następnie do Dachau, które stanowiło główne skupisko duchowieństwa z całej Europy, szczególnie z Polski.
Pomimo ekstremalnych warunków pełnił nadal posługę kapłańską. Organizował wspólne modlitwy, spowiadał, sprawował potajemnie Msze i rozdzielał Komunię. Podczas udzielania dobrowolnej pomocy chorym współwięźniom sam zaraził się tyfusem plamistym i zmarł 23 lutego 1945.
Chełmża – bazylika konkatedralna, w której znajduje się obraz błogosławionego ks. Frelichowskiego, patrona polskich harcerzy (Ilustracja powyże, na prawej stronie).
.
11 Dekanat KOWALEWO POMORSKIE
1. Kowalewo Pomorskie; 2. Gronowo – Grota MB z Lourdes; 3. Orzechowo.
Parafie dekanatu: Chełmonie (św. Bartłomieja); Gronowo (św. Mikołaja); Kowalewo Pomorskie (św. Mikołaja); Orzechowo (św. Marii Magdaleny); Pluskowęsy (św. Jana Chrzciciela i św. Walentego); Rogowo (pw. Podwyższenia Krzyża Świętego); Srebrniki (pw. Matki Bożej Śnieżnej); Wielka Łąka (św. Katarzyny i św. Małgorzaty); Zieleń (św. Apostołów Piotra i Pawła).
.
1. Pluskowęsy; 2. Parafianie z Rgogowa w pielgrzymce do Gostkowa; 3. Kościół pw. MB Śnieżnej w Srebrnikach;
.
WIELKA ŁAKA w maju 2022 już po raz XVI wyruszył z Torunia rajd rowerowy, któremu patronuje bł. ks. Stefan Frelichowski. Od początku celem rajdu jest przybliżenie postaci Błogosławionego. Wzięło w nim udział 41 uczestników w bardzo zróżnicowanym wieku (12-lenia Amelka i 81-letni p. Ignacy!) Trasa rajdu liczyła, jak zawsze, ok. 67 km i wiodła przez kilka miejscowości.
W drodze powrotnej, rowerzyści zatrzymali się przy pomniku pamięci pomordowanych harcerzy w lasach osady w Olku. Po złożeniu zniczy udali się na plac przy leśniczówce, gdzie rajd zakończył się wspólnym posiłkiem.
.
12 Dekanat GOLUB
Dwójmiasto Golub-Dobrzyń oddziela Drwęca. Na wzgórzu sylwetka zamku w Golubiu.
Golub znajduje się na prawym brzegu Drwęcy i, jako dekanat z 9 parafiami, należy do Diecezji Toruńskiej. Od roku 1951 tworzy administracyjnie jedno miasto Golub-Dobrzyń, ale ta druga (południowa) część znajduje się na przeciwnym brzegu Drwęcy. Tam już jest dekanat należący do diecezji płockiej.
.
1. Mapka turystyczna Dwójmiasta Golub-Dobrzyń, zbudowanego na przeciwległych brzegach Drwęcy; 2. Urokliwe zakola tej rzeki.
Pierwsze wzmianki o Golubi sięgają XIII-go wieku, kilkaset lat wcześniej zanim powstał Dobrzyń. Gdy zajęli go krzyżacy, do Polski wrócił Golub dopiero w pamiętnym roku 1410-tym, gdy na polach Grunwaldu wojska króla Jagiełły pokonały wroga.
.
1. Ostrowite; 2-3. Łobdowo – spotkanie wigilijne i koncert kolęd orkiestry OSP Raciążek.
.
Oto parafie Dekanatu Golub: Dębowa Łąka (św. Apostołów Piotra i Pawła); Golub (św. Katarzyny); Kurkocin (św. Bartłomieja); Lipnica (św. Michała Archanioła); Łobdowo (św. Małgorzaty); Niedźwiedź (św. Jerzego); Ostrowite (św. Marii Magdaleny); Wielkie Radowiska (św. Jakuba Apostoła); Wrocki (św. Marcina).
.
1. Kurkocin – poslska huzaria podczas procesji Bożego Ciała; 2. Niedźwiedź – parafia św. Jerzego.
DĘBOWA ŁĄKA jest gminną wsią, w której znajduje się pałac wybudowany w połowie XIX wieku. został w 1849 r. przez Karola i Fryderyka Hennigów. W 1892 roku majątek wykupiła od nich Pruska Komisja Kolonizacyjna. Od 1895 r. w pałacu miał swoją siedzibę zakon oraz seminarium duchowne Ojców Ewangelistów. Ojcowie wybudowali w 1901 roku na północnym skraju parku kościół w stylu neogotyckim na potrzeby licznej gminy ewangelickiej. Jest to okres wzmożonego osadnictwa niemieckiego. Wówczas to zmieniono nazwę miejscowości na Wittenburg in Prussen.
1-2. Wielkie Radowiska – kościół i drużyna harcerska; 3. Wrocki – kościół św. Marcina.
DĘBOWA ŁĄKA jest gminną wsią, w której znajduje się pałac wybudowany w połowie XIX wieku. Skomplikowane są dzieje ogromnego budynku. W roku 1892 cały majątek wykupiła Pruska Komisja Kolonizacyjna* i w pobliskim parku zbudowano kościół ewangelicki na potrzeby rosnącej gminy. Był to okres wzmożonego osadnictwa niemieckiego.
Polski wtedy nie było na mapie Europy, gdyż od 100 lat znajdowała się pod zaborami. Nazwę Dębowej Łąki zamieniono na Wittenburg in Prussen. Gdy Polska odzyskała niepodległość, budynek pałacu zamieniono na ośrodek wychowawczy dla dziewcząt, a od roku 1924 na szkołę dla chłopców. Następnie w pałacu mieściła się średnia Szkoła Rolnicza. Po wojnie założono tam Państwowy Dom Dziecka. A tutaj młodzież śpiewa Pieśń o Sprawiedliwości (4:23) https://www.youtube.com/watch?v=Vvxt2QgC2vY .
* KOMISJA KOLONIZACYJNA (niem. Königlich Preußische Ansiedlungskommission) – instytucja założona z inicjatywy Otto von Bismarcka. Dysponując dużymi funduszami przekazywanymi przez rząd, starała się wykupić ziemię od polskiej szlachty i chłopów na terenie Pomorza i Wielkopolski., a następnie osadzić przybyszów z Cesarstwa Niemieckiego, wypierając Polaków tam mieszkających.
1. Dębowa Łąka – parafia św. Apostołów Piotra i Pawła; 2. “Ave Maria” – recital pieśni w Golubiu; 3. Lipnica.
.
Na wzgórzu zamkowym w Golubiu, od roku 1977 organizowane są międzynarodowe TURNIEJE RYCERSKIE. Ich pomyslodawcą i wieloletnim organizatorem był Zygmunt Kwiatkowski (1933-2005), absolwent wydziału historii Uniwersytetu Toruńskiego, pasjonat i działacz społeczny. Co rok w lipcu rozbrzmiewa tu pieśń „Bogurodzica”, a zbrojni konkurują w prestiżowej grze sportowej nawiązującej do najlepszych rycerskich tradycji.
Rycerze konni przyjeżdżają tu z róznych zakątków Europy aby się pojedynkować się w czterech rodzajach walk: rzut włócznią do tarczy w pełnym galopie z odległości 10 metrów, atak kopią na pierścień, zbieranie mieczem 5 pierścieni ustawionych pionowo na ziemi oraz indywidualne popisy zręcznościowe,
Zamek jest w użytkowaniu wieczystym Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, którego działacze robią wszystko, aby zapobiec prywatyzacji cennego zabytku. W tym celu powstają różne pomysły na organizowanie imprez towarzyszących jak np. Rycerska Szkoła Jazdy dla młodzieży, zawody w strzelaniu z kuszy, jesienny “Hubertus” czyli konna pogoń za lisem, wystawa psów rasowych czy wspólpraca z komitetem “Miss Polonia”. Powodzenie tych pomysłów zależy z jednej strony od możliwości ich realizacji ale również i od tego, czy uda się wzbudzić zainteresowanie wśród licznej publiczności.
.
Pojezierze Brodnickie
Pojezierze Brodnickie to wyjątkowo atrakcyjny region geograficzny, który rozciąga się w dorzeczu Wisły i jej prawobrzeżnych dopływów: Skrwy, Drwęcy i Osy. Turystycznie jest jeszcze słabo zagospodarowany. Osią hydrograficzną obszaru jest Drwęca – najdłuższy, prawobrzeżny dopływ dolnej Wisły o długości 207 km. Pojezierze Brodnickie to ponad sto jezior o powierzchni ponad 1 ha. Dominują tutaj jeziora rynnowe, a wiele z nich połączonych jest ciekami wodnymi. Największy zbiornik wody to jezioro Wielkie Partęczyny o powierzchni 324 ha.
Brodnicki Park Krajobrazowy
.
13 Dekanat BRODNICA (10 parafii)
1-2. Brodnica – Kościół farny św. Katarzyny, Sakrament bierzmowania w parafii pw. Jezusa Miłosiernego; 3. Pokrzydłowo.
Parafie Dekanatu: Brodnica (4 parafie – pw. Jezusa Miłosiernego, MB Fatimskiej, pw. Niepokalanego Poczęcia NMP oraz św. Katarzyny Aleksandryjskiej); Brzozie (pw. Wszystkich Świętych); Ciche (św. Stanisława BM); Mszano (św. Bartłomieja); Pokrzydowo (pw.Niepokalanego Poczęcia NMP); Sumowo (MB Różańcowej); Żmijewo (św. Jakuba Apostoła).
1. Mszano 2. Długoletni proboszcz parafii Żmijewo, zasłużony dla regionu ks. kanonik Wierzbicki; 3. Sumowo – przygotowanie do wyjścia na terenową Drogę Krzyżową.
BRODNICA jest największym miastem regionu. W pierwszych dniach września 1939 znalazła się pod okupacją niemiecką i w latach 1939–1945 Niemcy zamordowali ok. 650 do 1000 mieszkańców powiatu brodnickiego. Najwięcej ofiar pochłonęła tzw. akcja politycznego oczyszczania terytorium przeprowadzona jesienią 1939. Niemcy aresztowali wówczas ok. 450–500 mieszkańców Brodnicy i okolicznych miejscowości. Większość z nich została następnie rozstrzelana w lesie koło majątku Birkenek (Brzezinki) w gminie Zbiczno. Okupację niemiecką zakończyła ofensywa Armii Czerwonej, której oddziały zajęły Brodnicę w dniu 23 stycznia 1945. Obecnie w Brodnicy działa kilka dużych przedsiębiorstw przemysłu spożywczego, żelatyny i czekolad ale również fabryka tłumików i filtrów samochodowych oraz przemysł odzieżowy, którego twórcą był oficer z II-giej wojny świat – Henryk Strzelecki.
.
14 Dekanat KURZĘTNIK (8 parafii)
Drwęca w Kurzętniku
Osadnictwo ludności słowiańskiej w Kurzętniku pojawiło się przed prawie 800 laty. Tam na stromym wzgórzu wielki krzyżacki mistrz planował wciągnąć 11 lipca 1410 do walki wojska króla Jagiełły. Była to niebezpieczna pułapka: na szczycie stała umocniona fortyfikacja, a w pobliżu trzeba jeszcze było dokonać przeprawę prze rzekę. Te zmiary przewidział krół polski i ominął krzyżacką twierdzę. Bitwa się odbyła kilka dni później na polach Grunwaldu, korzystniejszych dla wojsk polskich. Kurzętnik został przyłączony w granicach Polski i stał się ważnym ośrodkiem targowym.
.
1. Na szczyt wzgórza prowadzi Droga Krzyżowa; 2. Ruiny dawnego zamku w Kurzętniku.
W roku 1659, w czasie potopu szwedzkiego, miasteczko zostało spalone przez Szwedów, a ludność opuściła miasto. Po pięciu latach (po roku 1664) miasto zaczęło się powoli odbudowywać, ale już nie powróciło do swej świetności.
Po I rozbiorze Polski we wrześniu 1772 roku zostało wcielone do Prus i rozpoczął się okres powolnej germanizacji. Tuż po wybuchu II wojny światowej aresztowano miejscowego proboszcza, a plebanię zamieniono na tymczasowe koszary. Na terenie parafii (Krzemieniewo) mieścił się podobóz niemieckiego obozu koncentracyjnego Stutthof.
.
1. Łąkorz ; 2. Herb gminy Kurzętnik; 3. Jasełka Bożonarodzeniowe w Krotoszynie.
Parafie diakonatu – Brzozie Lubawskie (św. Jana Chrzcieciela); Krotoszyny (pw. Trójcy Świętej); Kurzętnik (św. Marii Magdaleny); Lipinki (św. Apostołów Piotra i Pawła); Łąkorz (św. Mikołaja); Ostrowite (św. Jakuba Apostoła); Szwarcenowo (św. Mikołaja); Tereszewo (św. Antoniego).
1. Krotoszyn; 2. Wielkanocne święto Pasyjne i Kalwaria Kurzętnicka; 3. Szwarcenowo.
.
15 Dekanat NOWE MIASTO LUBAWSKIE (8 parafii)
Panorama Nowego Miasta Lubawskiego. Z lewej strony widoczny jest ratusz i kościół św. Tomasza Apostoła (siedziba dekanatu).
Miasto i okolice położone jest w ziemi lubawskiej, na pograniczu dwóch regionów przyrodniczo-leśnych (Pojezierza Brodnickiego oraz Iławskiego). Prawa miejskie otrzymało już w połowie XIII-go wieku. Nowe Miasto Lubawskie stanowi regionalny ośrodek usługowy na potrzeby rolnictwa.
1-2. Parafia w Bratianie, ognisko harcerskie; 3. Radomno.
Parafie dekanatu: Bratian (św. Brata Alberta Chmielowskiego); Gwiździny (św. Jana Bosko); Jamielnik (św. Siostry Faustyny Kowalskiej); Mikołajki (św. Jakuba Apostoła); Nowe Miasto Lubawskie (św. Tomasza Apostoła); Radomno (pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa); Skarlin (św. Bartłomieja Apostoła); Tylice (św. Michała Archanioła).
1. Jamielnik; 2. Patron strażaków, św. Florian na sztandarze OSP w Gwiździnach; 3. Chór dziecięcy przy parafii w Mikołajkach.
.
Dolina Drwęcy
Dolina Drwęcy stanowi środkowo-północną część Pojezierza Chełmińsko-Dobrzyńskiego. Przy południowych dzielnicach Torunia Drwęca wpływa do Wisły, która bierze tam ostry zakręt w kierunku zachodnim.
Po przepłynięciu ok. 50 km, królowa polskich rzek zbliża się do przedmieść Bydgoszczy, skąd ponownie płynie na pólnoc, w stronę Grudziądza i dalej – na Gdańsk. Dolina Drwęcy ma wąski kształt i długość ok. 100 km. Gdy spojrzeć na nią z góry, to na tym odcinku rzeka swoimi zakrętami przypomina sylwetkę lecącego ptaka (zob. ilustrację na prawej stronie). Lasy zajmują ok. 52% powierzchni tego regionu, dominują bory mieszane i grądy z udziałem łęgów jesionowo-olszowych i olsów. W pobliżu ujścia do Wisły występuje system tarasów z jeziorami i bezodpływowymi nieckami.
MIASTA – Nowe Miasto Lubawskie, Brodnica i Golub-Dobrzyń, ponadto wsie Mszanowo, Kurzętnik, Bartniczka, Ciechocin i Lubicz Dolny.
.
TORUŃ – miasto (4 dekanaty, 30 parafii)
To jedno z najstarszych miast Polski a także ważny ośrodek akademicki, naukowy i kulturalny. Zespół Staromiejski Torunia jest jednym z najcenniejszych zespołów zabytkowych w Polsce. W 1997 roku został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.
Herb Torunia przedstawia anioła, który strzeże miasta i w ręku trzyma klucze do bramy.
Przez ponad 200 lat był pod panowaniem krzyżackim, dopiero pokój toruński z roku 1466 przywrócił Królestwu Polskiemu te ziemie, razam z Pomorzem Gdańskim, Warmię i Powiśle z Żuławami. Po przegranej Napoleona w roku 1815 miasto znowu przejęły Prusy i dopiero po zakończeniu I-wszej wojny światowej Toruń ponownie został przyznany Polsce na mocy traktatu wersalskiego.
I. Dekanat TORUŃ – Śródmieście
1 Bazylika katedralna; 2. Parafia pw. Bożego Ciała w Toruniu
Parafie dekanatu: Bazylika katedralna św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty; oraz 6 parafii (Chrystusa Króla, NMP Częstochowskiej, MB Królowej Polski, pw. Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa, św. Jakuba Apostoła, Wniebowzięcia NMP).
.
II. Dekanat TORUŃ Zachodni
1-2. Przysiek: parafia i przedstawienie dla dzieci; 3. Toruń, parafia św. Antoniego.
Przysiek (MB Królowej Męczenników Polskich); 2-7 Toruń Zachodni (6 parafii: MB Zwycięskiej, pw. Miłosierdzia Bożego i św. Faustyny Kowalskiej, św. Antoniego, św. Józefa, św. Michała Archanioła i bł. ks. Bronisława Markiewicza, św. Andrzeja Apostoła).
.
1. Toruń jesienią 1939 – egzekucja Polaków w lesie na Barbarce; 2. Toruń-Barbarka 1946, ekshumacja ofiar zbrodni.
7 września 1939 roku do miasta wkroczyły oddziały niemieckie i rozpoczęły się akcje bezwzglednego wyniszczania ludności polskiej. Jesienią tego roku zamordowano ponad 600 Polaków i prześladowania się wzmogły. Liczba ludności polskiej spadła do ok. 15 tys. (w roku 1938 ok. 78 tys.) W listopadzie 1940 roku założono obóz przesiedleńczy Szmalcówka, przez który przeszło ok. 20 tys. osób, a zginęło ok. 3000 (w tym ok. 400 dzieci). W ostatnią noc stycznia 1945 miasto wyzwoliły wojska 2-go Frontu Białoruskiego i podczas walk zginęło prawie 2200 radzieckich żołnierzy.
Toruń stare miasto, na prawej stronie widoczny pomnik Kopernika
W tym samym roku powołano Uniwersytet Mikołaja Kopernika, który należy obecnie do najlepszych polskich uczelni. Powojenna intensywna industrializacja kraju sprawiła, że Toruń stał się ośrodkiem przemysłu chemicznego, elektronicznego, metalowego i włókienniczego. Szczególną okazją do rozbudowy nowych dzielnic i obiektów naukowo-edukacyjnych był rok 1966 (500-tna rocznica pokoju toruńskiego i 1000-lecie państwa polskiego) a także 1973: 500-lecie urodzin naszego wielkiego astronoma. W czerwcu 1975 Toruń stał się stolicą nowego województwa.
.
AKSM w Toruniu: 1. Inauguracja roku akademickiego; 2. Amfiteatr nad Wisłą; 3. Zaproszenie na konferencję.
Miastu Kopernika przybyła też nowa uczelnia ufundowana z prywatnych ofiar Polaków. To Akademia Kultury Społecznej i Medialnej (AKSM), której dewizą jest „Fides, Ratio et Patria” (Wiara, rozum i ojczyzna). Poświęcimy jej kilka zdań, gdyż jest systematycznie deprecjonowana w “polskich” środkach masowego przekazu. Zajęcia na kilkunastu kierunkach AKSM prowadzą profesorowie pracujący na różnych uniwersytetach w Polsce i wykładowcy zagraniczni oraz wybitni specjaliści z określonych dziedzin. Jednym z nich był ś.p. prof. dr. inż leśnictwa Jan Szyszko (1944-2019), nielubiany przez eko-terrorystów wspieranych propagandowo przez niektóre polskojęzyczne media. Akademia prowadzi cykliczne konferencje i sympozja popularnonaukowe a także coroczne Forum Polonijne. W pobliżu uczelnii znajduje się amfiteatr, gdzie odbywają się koncerty pod tytułem “Dziękczynienie w rodzinie”.
.
Dekanat III TORUŃ płd-wsch
1. Lubicz Dolny; 2. Złotoria – szopka Bożonarodzeniowa; 3. Grębocin.
Parafie: Grębocin (św. Teresy od Dzieciątka Jezus); 2 Lubicz Dolny (św. Stanisława); Toruń (4 parafie: bł. Matki Marii Karłowskiej, św. Maksymiliana Kolbego, MB Nieustającej Pomocy i pw. Podwyższenia Krzyża Świętego); Złotoria (św. Wojciecha).
.
Dekanat IV TORUŃ (dzielnice na lewym brzegu Wisły)
1-2. Cierpice, ekstremalna Droga Krzyżowa; 3. Otłoczyn.
Cierpice (NMP) Królowej Polski; Grabie (św. Wacława); Mała Nieszawka (pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa); Kościół pomenonicki we wsi Mała Nieszawka (Clerk) 4 Otłoczyn (pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa); 5-8 Toruń (bł. Stefana Wincentego Frelichowskiego, MB Łaskawej, Niepokalanego Poczęcia NMP, pw Opatrzności Bożej, św. Apostołów Piotra i Pawła);
1. Grabie; 2. Toruń-Podgórz; 3. Mała Nieszanka.
.
Kultura w Toruniu
Toruń jest miastem niezwykle aktywnym na polu kultury: muzea, teatry, festiwale itp. Oprócz tradycyjnych instytucji oraz imprez, wymieniamy te bardziej oryginalne chociaż mniej znane. Od 1963 roku istnieje Galeria i Ośrodek Plastyczny Twórczości Dziecka, jedyna tego rodzaju placówka w Polsce. Najmłodsi chętnie odwiedzają Muzeum Rycerzy i Żołnierzyków. W listopadzie odbywa się Toruński Festiwal Książki. W latach 1970-tych Muzeum Etnograficzne organizowało Międzynarodowy Festiwal Zespołów Ludowych (późniejsza nazwa – “Spotkania Kapel Ludowych”) używając w swych kontaktach język esperanto. Przez ponad 30 lat wystąpiło w nim ok. 250 zespołów, w tym 117 zagranicznych z 27 krajów.
Gdy myślimy o Toruniu, jakże tu zapomnieć o słynnych piernikach? A więc obchodzi się tam doroczne Święto Piernika, istnieje żywe Muzeum Piernika raz Piernikowa Aleja Gwiazd. Nasza córka Magdalenka jest tłumaczem i sprytnie połączyła dwa motywy w jeden wyraz: “KOPIERNIKI” – oryginaln określenie na pierniki z grodu Kopernika. Zapisujemy to jak patent na wynalazek lingwistyczny.
Eksponaty z “Domu PRL-u” 1. Niezapomniana meblościanka, na ksiązki, kryształy i pamiątki; 2. Takie były połączenia telefoniczne zanim nastała epoka internetu i komórek; 3. Jacek i Agatka, bohaterowie telewizyjnej “dobranocki” dla dzieci.
Dla gości lubiących wspominać przeszłość, przed paru laty otworzono prywatne muzeum pod nazwą “Dom PRL-u“. Można w nim obejrzeć m.in.: meblościanki, sprzęty gospodarstwa domowego, kosmetyki, aparaty telefoniczne, telewizory, prasę, gramofon, płyty przybory szkolne (drewniane piórniki i kałamarze), pocztówki. Wszystkiego można dotknąć, szafki otworzyć, a książki lub czasopisma przejrzeć na wygodnym fotelu.
.
.
Garb Lubawski
Garb Lubawski jest rozciąga się w północnej części Pojezierza Chełmińsko-Dobrzyńskiego i stanowi łuk wzniesień, z nawyższą w całym regionie Górą Dylewską (312 m npm). Wzgórza pokrywają bujne mieszane lasy, zajmujące w sumie niewielką część regionu (16% ogólnej powierzchni). Dominują żyzne siedliska lasów i borów mieszanych, gdzie poza sosną głównym udziałemsą okazałe drzewostany buka, dębu i grądów. Pośród licznych wzniesień, w regionie znajduje się kilka niewielkich jezior, a główne MIASTA to Nidzica, Nowe Miasto Lubawskie, Lubawa i Lidzbark. W tym regione znajduje się pole bitwy Grunwald.
.
20 Dekanat LUBAWA / 8 parafii
Herb Lubawy przedstawia na czerwonej tarczy biskupa Christiana (1180-1245), misjonarza zakonu cystersów, zwalczanego przez krzyżaków. Początki miasta sięgają do XIII-go wieku. W długiej historii miasta, szczególnym okrucieństwem zapisała się II-ga wojna światowa. W pierwszych miasiącach okupacji Niemcy zamordowali 181 mieszkańców powiatu. Większość ofiar przed straceniem była bita i upodlana. Do tortur i przesłuchań dochodziło w piwnicach siedziby Selbstschutzu.
Lubawa – pielgrzymka i uroczystość I-wszej Komunii w parafii św. Jana Chrzciciela.
Przez cały okres okupacji istniał w Lubawie Tajny Obóz Karny dla Młodocianych, w którym dochodziło do przerażających scen, tortur i mordów na polskich dzieciach. Komendant obozu Otto Kluge zarejestrował w obozowych kartotekach ok. 10 tysięcy polskich więźniów w wieku od 10 do 17 lat. Przymuszani do całodziennej, wycieńczającej pracy dzieci dostawały na śniadanie kromkę chleba i kubek czarnej niesłodzonej kawy a na “obiad miskę “zupy” najczęściej w postaci wywaru z buraków.
Panorama Lubawy i kościół farny pw. Nawiedzenia NMP, siedziba dekanatu.
21 stycznia miasto wyzwoliły wojska II Frontu Białoruskiego, którego dowódca marszałek Rokossowski przybył do Lubawy i mianował polskiego komendanta miasta.
.
1. Samplawa, kościół parafialny; 2. Ogłoszenie o pielgrzymce na Jasną Górę.
W czasach PRL w Lubawie powstały Lubawskie Zakłady Konfekcji Technicznej, Zakłady Aparatury Elektrotechnicznej, mleczarnia, betoniarnia, zakłady przetwórstwa owocowo-warzywnego, zakład meblarski, tartak i młyn. Obecnie działa tam kilka firm zagranicznych, wśród największa fabryka mebli – IKEA. Lubawa ma bogate tradycje kulturalne i szczęście do poetów, wśród których najbardziej znanym jest chyba ks. prof. Janusz Pasierb (1929-1993).
.
1-2. Kościół w Prątnicy oraz zabytkowa chrzcielnica; 3. Kazanice.
Parafie dekanatu: Grabowo (pw. Wniebowzięcia NMP); Kazanice (św. Jakuba Apostoła); Lubawa (2 parafie – pw. Nawiedzenia NMP i św. Anny oraz św. Jana Chrzciciela i Michała Archanioła); Prątnica (św. Katarzyny); Rożental (św. Wawrzyńca); Sampława (św. Bartłomieja Apostoła); Złotowo (św. Barbary).
1. Grabowo; 2. Orszak Trzech Króli w Złotowie; 3. Rożental.
.
.
21 Dekanat RYBNO / 8 parafii
Gmina Rybno – widok z lotu ptaka
Wiodącą funkcją gospodarki gminy Rybno jest rolnictwo. Dzięki istnieniu licznych walorów krajobrazowych i przyrodniczych, takich jak jeziora, Welski Park Krajobrazowy i rezerwaty przyrody, dużą rolę w rozwoju gminy odgrywa turystyka. Jednak panuje tam dosyć duże bezrobocie, a ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie prawie 20% ludności.
.
1. Boleszyn; 2. Jasełka w parafii Hartowiec; 3. Rybno – dekanat i wnętrze kościoła.
Parafie Dekanatu Rybno: Boleszyn (św. Marcina); Grodziczno (św. Apostołów Piotra i Pawła); Hartowiec (pw. Podwyższenia Krzyża Świętego); Koszelewy (pw. Podwyższenia Krzyża Świętego); Mroczno (pw.Najświętszego Serca Pana Jezusa); Rumian (św. Barbary); Rybno (pw.Najświętszego Serca Pana Jezusa); Zwiniarz (św. Mikołaja).
1. Kościół w Mrocznie; 2. Rumian; 3. Grodziczno.
RUMIAN – to duża wieś (ponad 1000 ha gruntów), położona na północnym skraju Welskiego Parku Krajobrazowego, w pobliżu Jeziora Rumian.
1. Zwiniarz; 2. Klub sportowy Mroczno w swojej odznace umieścił symbol swojej parafii; 3. Kosze.
ZWINIARZ leży nieco na uboczu głównych tras komunikacyjnych i szlaków turystycznych. W XII wieku – jak się przypuszcza z inicjatywy Bolesława Krzywoustego – powstał tu gród mający zabezpieczać granicę przed plemionami pruskimi. Jak pisze jeden z blogerów, jest to urokliwe miejsce z kilkoma turystycznymi walorami.
.
Równina Urszulewska
Równina zajmuje wschodnią część Pojezierza Chełmińsko-Dobrzyńskiego. Na jej obszarze znajdują się jeziora, z których największym jest Jezioro Urszulewskie (293 ha). Na północno-wschodnich obrzeżach regionu przepływa Wkra, malownicza, wijąca się wśród łąk, pól i lasów rzeka (249-kilometrowy dopływ Narwi). Znaczna część regionu jest zalesiona (Lasy Lidzbarskie, Lasy Skrwileńskie). Znajduje się tu Górznieńsko-Lidzbarski Park Krajobrazowy. Jedyny to chyba region, którego nazwa pochodzi od małej wioski Urszulewo, położonej nad jeziorem o takiej też nazwie – jez.Urszulewskie.
.
22 Dekanat GÓRZNO / 7 parafii
Górzno to najmniejsze miasto województwa, liczące mniej niż 1400 mieszkańców. Nazwa tego miasteczka nawiązuje wielu wzgórz i głębokich dolin przypominających górskie okolice. Jak widać, na samej górze znajduje się kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętago a na patronkę Górzna wybrano św. Teresą z Lisieux, znaną z powiedzenia: “Nie dbam o rzeczy wielkie ani o to, co przerasta me siły“. Na tym polega siła jej wiary w Opatrzność Bożą. Wiele cierpiała w swym krótkim życiu, a podczas Światowych Dni Młodzieży w Paryżu została ogłoszona Doktorem Kościoła.
Górzno wyróżnia się nie tylko atrakcyjnym położeniem wśród wzgórz, ale także grupą malowniczych jezior i lasów. Dlatego utworzono w tej okolicy Górznieńsko-Lidzbarski Park Krajobrazowy. W centrum miasteczka znajduje się rynek, gdzie stał maszt, na którym powiewała polska flaga. Tam się odbywały defilady i rózne uroczystości a ludzie sobie gawędzili na ławkach. Do dzisiaj mieszkańcy i turyści wspominają kawiarnię “Jagienka” (nawiązującą do bohaterski słynnej powieści “Krzyżacy”). W czasach złego PRL-u istniała też Gminna Spółdzielnia z salą dancingową i restauracją, która wydawała do 2 tys. obiadów dziennie. Teraz nie ma tam żadnej kawiarni, nie mówiąc już o restauracji.
1. Parafia w Cielętach; 2. Gorczenica, korowód dożynkowy; 3. Radoszki.
Parafie dekanatu: Cielęta (parafia św. Mikołaja); Gorczenica (pw. Podwyższenia Krzyża Świętego); Górzno (pw. Podwyższenia Krzyża Świętego); Grążawy (św. Marcina); Jastrzębie (pw. Nawiedzenia NMP i błog. ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego); Radoszki (św. Wawrzyńca i św. Mikołaja); Szczuka (św. Fabiana i św. Sebastiana).
.
1-2. Grążawy – kościół i stajenka betlejemska; 3. Jastrzębie.
JASTRZĘBIE. W czasie II wojny światowej terror okupanta niemieckiego w stosunku do Polaków przejawiał się najtragiczniej jesienią 1939 r. Członkowie Selbstschutzu aresztowali wtedy 12 osób. Spośród nich zginęli trzej bracia Sowińscy, właściciele ziemscy z Gortatowa. Nauczyciel z Jastrzębia, Antoni Szymański zmarł w obozie Mauthausen-Gusen. Urna z jego prochami złożona na cmentarzu parafialnym w Jastrzębiu, a pamięć utrwalona tablicą pamiątkową w miejscowym gimnazjum. Ale może nie wypada o tym pisać bo Niemcy dzisiaj są naszym strategicznym sojusznikiem, a ponadto na terenie Jastrzębia działają 2 duże firmy o kapitale niemieckim. Jastrzębie to jednak wieś typowo rolnicza, większość okolicznych mieszkańców zajmuje się uprawą pól oraz hodowlą zwierząt – trzody chlewnej i krów mlecznych.
.
23 Dekanat LIDZBARK WELSKI / 7 parafii
Fragment Welskiego Parku Krajobrazowego
Przez Lidzbark płynie rzeka Wel (lewy dopływ Drwęcy o długości 107 km) stąd też w nazwie miasta umieszcza się i rzekę, aby odróżnić je od Lidzbarka Warmińskiego, położonego na północy Warmii. W dolinie tej rzeki znajduje się Welski Park Krajobrazowy, co widać na znaku graficznym tego parku. Lidzbark leży w historycznej ziemi chełmińskiej, na obszarze ziemi lubawskiej. Od 1997 r. patronem miasta jest św. Wojciech, biskup-misjonarz dawnych Prus.
.
1. Kiełpiny; 2-3. Lidzbark – spotkanie i śpiewanie młodzieżowe w parafii św. Wojciecha.
Parafie dekanatu: Kiełpiny (św. Wawrzyńca); Lidzbark (2 parafie – św. Wojciecha i pw. Wniebowzięcia NMP); Płośnica (św. Barbary); Przełęk (pw. Przemienienia Pańskiego); Wąpiersk (pw. Opatrzności Bożej); Wielki Łęck (św. Mikołaja).
.
1-2. Wapiersk – kościół w zimowej szacie i w czerwcu (ołtarz do procesji Bożego Ciała); 3. Płośnica.
W gminie PŁOŚNICA organizowane są jesienna impreza pod nazwą “Seniorada” podczas której spotykają się ludzie wieku dojrzałego czyli seniorzy z całego powiatu. Mogą sobie porozmawiać przy wspólnym posiłku, wymienić doświadczenia i uczestniczyć w części artystycznej. Ciekawa inicjatywa, przyznajcie.
1. Przełęk, grota MB z Lourdes; 2-3. Wielki Łęck – peregrynacja obrazu Świętej Rodziny i kościół parafialny.
WĄPIERSK – witryna tej parafii jest bardzo ładnie opracowana, co warto zaznaczyć. Gdyby zorganizować konkurs w tym zakresie, to miałaby chyba szansę go wygrać. Nie wierzycie? To sami tam zajrzyjcie. Dobrym pomysłem Diecezji Toruńskiej jest opracowanie graficzne mapki dla każdego dekanatu.
.
Wzniesienia Mławskie
Region znajduje się już w obrębie Niziny Mazowieckiej. Jest to bezjeziorna wysoczyzna z najwyższym wzniesiemiem – Dębową Górą (235 m npm). Przeważają obszary rolnicze; lasy występują w kompleksach o niewielkiej powierzchni, największe z nich są w rejonie Chorzel. Krajobrazy roślinne mają układ mozaikowy z większymi kompleksami dąbrów świetlistych i grądów. Głównymi MIASTAMI regionu są: Mława, Działdowo i Przasnysz.
.
Dekanat DZIAŁDOWO
Działdowo : Centrum miasta i kościół św. Wojciecha (siedziba dekanatu)
Powiat działdowski leży na płd-wsch krańcu Mazur. W 1410 król Władysław Jagiełło zdobył miasto i po wojnie trzynastoletniej, od roku 1466 Działdowo było już związane z Królewstwem Polskim. Niecałe 200 lat później Działdowo zostało spustoszone przez Tatarów. W okresie II-giej wojny światowej istniał tam niemiecki obóz koncentracyjny KL Soldau, w którym zamordowano około 3 tysięcy więźniów. 18 stycznia 1945 roku wojska radzieckie 2-go Frontu Białoruskiego wyzwoliły Działdowo oswobadzając także wspomniany obóz koncentracyjny. Obecnie narzucane są inne wersje historii, często podważające polskość terenów dzisiejszej Polski. W 2013 r. w działdowskim ratuszu powstało Interaktywne Muzeum Państwa Krzyżackiego, wybrane jako jeden z siedmiu cudów (?) Polski.
1. Białuty; 2. Burkat – dożynki parafialne; 3. Działdowo, parfia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego.
Parafie dekanatu: Białuty (św. Jakuba Apostoła); Burkat (św. Jana Pawła); Działdowo (3 parafie – św. Wojciecha Biskupa i Męczennika – siedziba dekanatu, pw. Podwyższenia Krzyża Świętego i św. Katarzyny Aleksandryjskiej); Iłowo (MB Królowej Różańca Świętego); Narzym (św. Jana Chrzciciela); Turza Wielka (MB Różańcowej).
Na terenie dekanatu Działdowo znajdują się ponadto następujące wioski : Brodowo, Filice, Janowo, Kisiny Księży Dwór, Kurki i Płośnica. W Narzymie organizowane są co roku Masowe Biegi Przełajowe im. Henryka Szordykowskiego. Polski średniodystansowiec urodził się w Iłowie, brał udział w olimpiadach i zdobył osiem medali (w tym 5 złotych) na mistrzostwach Europy.
.
Niedaleko Narzymia (w Brodowie) urodził się Karol MAŁŁEK (1898-1969) – działacz mazurski, pisarz, folklorysta, publicysta i nauczyciel. Tam uczęszczał do szkoły podstawowej a następnie pracował w gospodarstwie rodziców. Ukończył kilka kursów nauczycielskich i był nauczycielem oraz kierownikiem kilku szkół w Działdowie i okolicach. Od 1921 należał do Towarzystwa Przyjaciół Mazur i w trakcie II wojny światowej ukrywał się pod Warszawą przed gestapo. W 1943 reaktywował Związek Mazurów a po wojnie pełnił urząd starosty w Działdowie. Działął w Radzie Naczelnej Rady Naczelnej Polskiego Związku Zachodniego. Należał do Związku Literatów Polskich i był honorowym członkiem Ośrodka Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego w Olsztynie. Jegoimię nosiły nagrody czasopisma „Warmia i Mazury”.
.
1. Pomnik Karola Małłka w Brodowie (3 km od Narzymia); 2. Narzym, kościół parafialny; 3. Filice – jasełka 2022.
.
IŁOWO – prawie 3-tysięczna osada, o której pierwsze wzmianki pojawiły się w XIV-tym wieku. Druga wojna światowa w Iłowie rozpoczęła się już 2 września 1939 r. wkroczeniem oddziałów niemieckich, kilka dni później przystąpiono do aresztowań wytypowanych wcześniej Polaków (tzw. Operacja Tannenberg). W latach 1941–1945 w Iłowie istniał hitlerowski obóz przejściowy, w którym przebywali robotnicy przymusowi, m.in. Polacy i Rosjanie. Pobyt w obozie trwał kilka dni, po czym osadzone w nim osoby wywożono do pracy na terenie Rzeszy. W obozie był wydzielony jeden barak dla małych dzieci, które odbierano matkom wywożonym na roboty przymusowe.
1-2. Iłowo: 90-lecie parafii oraz herb gminy (kłos to symbol gospodarstw rolnych, drzewo – lasy okoliczne, a w dole – symbol parowozowni); 3. Kościół w Turzy Wielkiej.
Trzy miesiace po wyzwoleniu (21 VIII 1945) utworzono Gimnazjum Mechaniczno Kolejowe w Iłowie. Głównym kierunki rozwoju gospodarczego miejscowości związane były z parowozownią (obsługującą większość pociągów na trasie Warszawa – Gdańsk), paszarnią i pobliskim Nadleśnictwem Dwukoły.
*
Czy ktoś z czytelników odnalazł tu informacje ze swoich rodzinnych stron?
___________________