Tak w Polskę iść… (Cz. 3c)

Kraina Węgorapy

Region ten znajduje się na północ od Krainy Wielkich Jezior Mazurskich i ma charakter kotliny o płaskim dnie, okolonej wzgórzami. Nazwa regionu pochodzi od rzeki Węgorapy i jej dopływu, Gołdapy. Na północ do wschodniego biegu Gołdapy są liczne łąki i pastwiska. Kraina Węgorapy odznacza się małą gęstością zaludnienia, brak jest większych miejscowości. Amatorzy-ekolodzy postulują zachowanie (ochronę) powiększającej się tam liczby wilków i bobrów.

Diecezja Ełcka

Patronka diecezji – Najświętsza Maryja Panna, Głowa Kościoła

GŁÓWNE ŚWIĄTYNIE: Katedra św. Wojciecha w Ełku; Konkatedra Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła w Gołdapi; Konkatedra św. Aleksandra w Suwałkach. BISKUPI DIECEZJI: Ordynariusz – bp Jerzy Mazur SVD; Biskup pomocniczy, sufragan – bp Dariusz Zalewski.

.

1. Katedra św. Wojciecha w Ełku; 2. Herb diecezji z dewizą: “Przybądź Duchu Święty“; 3. Ordynariusz, Bp Jerzy Mazur SVD.

,

1. Wnętrze katedry św. Wojciecha; 2. Podział diecezji na dekanaty.

Diecezja ełcka składa się z 22 dekanatów i 152 parafii. Pokrywa obszar od Węgorzewa do Suwałk na północy i od Piszu do Augustowa na południu. Jest jedną z trzech w Archidiecezji Warmińskiej.

1 Dekanat WĘGORZEWO / 9 parafii

Miasto znajduje się na krańcu jeziora Mamry i dlatego mówi się, że Węgorzewo jest bramą do Wielkich Jezior Mazurskich.

Siedziba miejsko-wiejskiej gminy. W roku 1945 poległo 1500 radzieckich żołnierzy podczas wyzwalania miasta. Po wojnie działało tu Państwowe Gospodarstwo Rybackie Węgorzewo.

.

1. Węgorzewo, kościół św. Apostołów Piotra i Pawła; 2. Pozezdrze – sakrament bierzmowania w parafii św. Stanisława Kostki; 3. Kościół parafialny w Budrach.

Parafie dekanatu: Budry (pw. Trójcy Przenajświętszej); Kuty (św. Maksymiliana Marii Kolbe); Olszewo Węgorzewskie (pw. Podwyższenia Krzyża Świętego ); Pozezdrze (św. Stanisława Kostki); Radzieje (pw. Chrystusa Króla); Węgielsztyn (św. Józefa); Węgorzewo (3 parafie: pw. Dobrego Pasterza, pw. MB Fatimskiej oraz św. Apostołów Piotra i Pawła).

1. Olszewo Węgorzewskie; 2. Węgielsztyn, wielkopostna Droga Krzyżowa w parafii św. Józefa; 3. Radzieje, kościół pw. Chrystusa Króla.

.

Wzgórza Szeskie

WZGÓRZA SZESKIE rozciągają się na przestrzeni ok. 30 km, między Oleckiem a Gołdapią.

To najmniejszy i najwyżej wzniesiony mezoregion w tej części Polski. Odznacza się wyraźnym garbem w krajobrazie i stąd też pojawia się czasami druga nazwa: Szeski Garb. Najwyższym wzniesieniem jest Góra Szeska – 309 m npm. trzecie pod względem wysokości wzgórze polskich pojezierzy, po Wieżycy na Kaszubach i Dylewskiej Górze (na Pojezierzu Chełmińsko-Dobrzyńskim).

2 Dekanat GOŁDAP / 7 parafii

Gołdap: 1. Konkatedra NMP Matki Kościoła; 2. Pierwsza Komunia w parafii św. Józefa.

GOŁDAP – miasto uzdrowiskowe i siedziba gminy miejsko-wiejskiej jest także ośrodkiem narciarskim. Na stokach Gołdapskiej Góry zwanej też Piękną Górą, znajdują się trasy zjazdowe i wyciąg krzesełkowy. Na zachodnim brzegu jeziora Gołdap zachowały się pozostałości zbudowanej w 1940 roku głównej kwatery wojennej dowództwa Luftwaffe, współpracującej z kwaterą Hermanna Göringa w Puszczy Rominckiej. W czasie walk o Gołdap poległo około 12 tysięcy żołnierzy radzieckich, a znaczna część miasta została zniszczona.

.

1-2. Parafia w Grabowie; 3. Górne – kościół św. Antoniego.

Parafie dekanatu: Banie Mazurskie (św. Antoniego Padewskiego); Gołdap (3 parafie: pw. NMP Matki Kościoła, św. Józefa Robotnika oraz św. Leona i św. Bonifacego); Górne (św. Antoniego Padewskiego); Grabowo (pw. MB Różańcowej); Żabin (pw. Narodzenia NMP).

1-2. Żabin – panorama wsi i odpust parafialny; 3. Banie Mazurskie.

BANIE MAZURSKIE – wieś gminna położona wzdłuż rzeki Gołdapy. W Baniach mieści się Gminny Ośrodek Kultury i Ośrodek Pomocy Społecznej oraz biblioteka publiczna, W centrum miejscowości od 1970r. znajduje się budka z tradycyjnie wyrabianymi lodami, a w jej pobliżu bar, który oferuje dania kuchni wiejskiej. Na północnej stronie rzeki są tzw. Pagórki Rogalskie osiągające wysokość ponad 150 m npm. W okolicy jest parę małych jezior, a największe z nich to 24-hektarowe Jezioro Czupowskie k/Gryżewa.

.

3-Kraina Wielkich Jezior

Kraina WIELKICH JEZIOR MAZURSKICH – mezoregion obejmujący środkową część Pojezierza Mazurskiego o powierzchni 1732 km², z czego 486 km² zajmują jeziora. W jego granicach są największe jeziora mazurskie: Śniardwy, Niegocin i Mamry. Dominuje krajobraz roślinny grądowy z udziałem borów mieszanych. Lesistość wynosi 23% a lasy tworzą małe i średnie kompleksy; największe z nich występują na południe od Mikołajek, gdzie utworzono Mazurski Park Krajobrazowy. Gatunkiem panującym najczęściej w drzewostanach jest sosna, która zajmuje 51% pow.; brzozy jest 16%, a olszy11%. Głównymi miastami regionu są: Węgorzewo, Giżycko, Mikołajki i Pisz.

.

3-4 Dekanat GIŻYCKO / 2 dekanaty, 16 parafii

GIŻYCKO – miasto niewielkie a mimo to nazwane jest stolicą polskiego żeglarstwa. Położone pomiędzy jeziorami Kisajno i Niegocin, ma bezpośredni dostęp do największych jezior i jest jednym z głównych portów regionu. W połowie XIX wieku przeprowadzono wielkie roboty publiczne przy budowie twierdzy im. Ludwiga von Boyena, pruskiego marszałka i ministra wojny. Twierdza Boyen odegała dużą rolę w czasie I wojny światowej, bezskutecznie oblegana przez oddziały rosyjskie.

W czasie plebiscytu w 1920 roku niemal wszyscy mieszkańcy miasta i powiatu głosowali za pozostaniem w Prusach Wschodnich. 1 września 1939 niemieckie jednostki garnizonu Lötzen (tak Niemcy nazywali Giżycko) ruszyły na polskie umocnienia w rejonie Narwi. W latach 1941–1944 miasto było siedzibą dowództwa naczelnego tzw. „Osttruppen”, dowodzonego przez płk. Reinharda Gehlena, twórcy służb wywiadowczych Republiki Federalnej Niemiec.

Wojna przyszła do miasta pod koniec grudnia 1944, a wyzwolenie nastąpiło nieoczekiwanie 26 stycznia 1945. Jednostki 31 armii III Frontu Białoruskiego zaskoczyły wojska hitlerowskie, przeprowadzając atak po lodzie od strony jeziora Niegocin, zmuszając je do natychmiastowego poddania. Na miejscowym cmentarzu pochowano 1715 żołnierzy radzieckich, poległych wówczas w Giżycku.

Z archiwum historii Giżycka, dwie deilady: 1. Przedwojenne koszary i oddział SS w Lötzen; 2. Giżycko 25 lat po wojnie – dzieci z przedszkola przy ul. Kościuszki. 3. Akademia w rocznicę wyzwolenia Giżycka.

4 marca 1946 Komisja Ustalania Nazw Miejscowości ustaliła nazwę miasta na cześć Gustawa Gizewiusza z rodu Giżyckich (1810-1848), który był obrońcą i propagatorem języka i kultury polskiej na Mazurach. Po wojnie utworzono Państwowe Gospodarstwo Rybackie Giżycko i Zakłady Rybne a w gminie powstało Państwowe Gospodarstwo Rolne Giżycko. Po tzw. transformacji zakłady te zamknięto, ale miejskie centrum kultury organizuje cykliczny Festiwal Piosenki Żeglarskiej i Morskiej Szanty. Mówią, że dobre i to.

.

1. Kościół parafialny św. Kazimierza w Giżycku; 2. Procesja parafii Wniebowzięcia NMP w Szymonce.

Parafie dekanatu: Bystry (św. Jadwigi Królowej); Giżycko (5 parafi : św. Anny, św. Brunona Biskupa i Męczennika, pw. Ducha Świętego Pocieszyciela, św. Kazimierza Królewicza, św. Maksymiliana Kolbego). Kamionki (św. Jana Kantego); Kruklanki (pw. Wniebowzięcia NMP); Orłowo (św. Kazimierza Królewicza); Rydzewo (św. Andrzeja Boboli); Ryn (pw. Niepokalanego Poczęcia NMP); Sterławki Wielkie (pw. Opatrzności Bożej); Szymonka (pw. Wniebowzięcia NMP); Wilkasy (św. Rafała Kalinowskiego); Wydminy (pw. Chrystusa Zbawiciela); Zelki (pw. MB Gietrzwałdzkiej ).

1. Wydminy; 2. Droga Krzyżowa w Kruklankach; 3. Bystre, kościół św. Jadwigi Królowej.

KRUKLANKI – położone są we wschodniej części krainy Wielkich Jezior Mazurskich, nad jeziorem Gołdapiwo i rzeką Sapiną. We wsi jest siedziba nadleśnictwa Borki. Podczas II wojny światowej w okolicy Kruklanek powstał system umocnień zbudowany z bunkrów żelbetowych i rowów, wchodzący w skład Giżyckiego Rejonu Umocnionego – GRU (niem: Befestigunsraum Lötzen). Dzisiaj we wsi znajduje się szkoła podstawowa im.K. I. Gałczyńskiego. Kruklanki są gminą o rozwiniętej infrastrukturze turystycznej. Istnieją tu restauracje, kawiarnie i punkt informacji turystycznej, wypożyczalnie sprzętu turystycznego i stadion sportowy.

.

1. Wilkasy; 2. Dożynki w Sterławkach 3. Ryn, kościół parafialny.

RYN to miasteczko między dwoma jeziorami: Ryńskim i Ołów. Nad jeziorem Ryńskim znajduje się promenada wraz z przystanią dla łodzi i żaglowek, a wokój jeziora Ołów prowadzi długa ścieżka rekreacyjna, jest tam też plaża. Historia Rynu jest bardzo pouczająca demograficznie. Do wieku XVIII większości mieszkańców to byli Polacy, a nabożeństwa w Rynie odprawiano wyłącznie w języku polskim. Sto lat później te proporcje zaczęły ulegać istotnej zmianie ze względu na rozrost niemieckiej administracji i szkolnictwa, a także procesy gospodarcze. Państwo pruskie, a potem niemieckie zaczęło rozwijać politykę germanizacyjną, spychając gwarę mazurską do zamkniętych środowisk wiejskich. W rezultacie jedna trzecia mieszkańców posługiwała się już niemieckim językiem, a podczas plebiscytu w roku 1920 za Polską nie padł ani jeden głos, wszyscy chcieli być pod pruskim zaborem. I tak już pozostało do roku 1945.

27 stycznia 1945 do Rynu wkroczyły wojska radzieckie i powróciła część zasiedziałych tu Mazurów. Przybyli też ze swoimi rodzinami robotnicy przymusowi III Rzeszy oraz byli więźniowie, których hitlerowcy nie zdążyli wymordować. W lipcu tamtego roku 1945 ustanowiono stałą władzę polską. Wznowiona została nauka w szkole, zaczęła działać polska poczta i nadleśnictwo. Powstały liczne placówki handlowe i usługowe, zaczęła działać biblioteka miejska. Powstała też Spółdzielnia Pracy Inwalidów „Zorza”. Utworzony zostały ośrodek zdrowia z izbą porodową, apteka, ośrodek weterynaryjny. Wyremontowano przystań dla statków i utworzono kąpieliska.

1. Centrum Rynu; 2. Ścieżka spacerowa wokół jeziora.

Niby to peryferyjne miasteczko, ale aktywne kulturowo. Spośród różnych imprez cykicznych wymieńmy parę: Festyn Rodzinny, Palotti Day, Bezpiecznie na Wodzie (akcja promująca bezpieczeństwo rzekach i jeziorach), wojewódzki Dzień Pszczelarza i coś oryginalnego w nazwie: Ryńskie Smalcowanie z Ogórczeniem. Dla każdego turysty pajda chleba posmarowana smalcem wytopionym na boczku i z ogórkiem małosolnym to prawdziwy rarytas. Jeśli mało tych atrakcji, to jeszcze coś nowego. Od dziesięciu lat Ryn jest członkiem Międzynarodowego Stowarzyszenia Miast – Cittàslow czyli powolne miasta (albo raczej: Miasta bez Pośpiechu).

CITTÀSLOW powstały w 1999 roku we Włoszech. Jest to ruch, którego celem jest oparcie się globalizacji i homogenizacji miast poprzez popieranie różnorodności kulturalnej, ochronę środowiska naturalnego, promocję tradycyjnych lokalnych produktów oraz dążenie do poprawy jakości życia. Członkostwo w Cittàslow dostępne jest tylko dla miast o populacji poniżej 50 tys. mieszkańców, które popierają i wdrażają cele Cittàslow. Do tej pory w stowarzyszeniu zarejestrowanych jest ok. 100 małych miast na kilku kontynentach, najwięcej w Europie.

.

5 Dekanat MIKOŁAJKI / 7 parafii

1. W Mikołajkach łączą się dwa jeziora – Tały i Jezioro Mikołajskie; 2. Mikołajki, kościół M.B. Różańcowej. Nad ołtarzem scena objawień w Gietrzwałdzie.

MIKOŁAJKI, podobnie jak Giżycko, znajdują się w środkowej części żeglaskiego szlaku Krainy Wielkich Jezior Mazurskich. Miasto położone jest na wysokości od 116 do 150 m npm, a w okolicy znajduje się kilka dużych jezior, m.in. Bełdany a przy północno-wschodniej granicy miasta położone jest także jezioro Łuknajno. W mieście jest przystań Żeglugi Mazurskiej. W środku miasta jest fontanna ze statuą “Króla sielawy” – obecnego także w herbie Mikołajek.

.

1. Baranowo; 2-3. Kosewo, parafia św. Maksymiliana.

BARANOWO, na początku lat 80. XX w. powstał zakład doświadczalny Polskiej Akademii Nauk. Zakład Doświadczalny Agrobiologii wykonuje usługi naukowo–badawczych z zakresu rolnictwa i ochrony środowiska, prowadzenia hodowli lokalnych ras zwierząt gospodarskich, produkcji rolniczej oraz przetwórstwa rolnego.

KADZIDŁOWO w pobliżu Ukty jest bardzo duży Park Dzikich Zwierząt, w którym żyje około 100 gatunków, najczęściej na świeżym powietrzu. Patronem parku jest znany w świecie przyrodnik, Benedykt Dybowski (1833-1930).

1-2. Ukta – kościół; wieś położona jest nad Krutynią, popularnym szlakiem kajakowych spływów; 3. Wnętrze kościoła dawnej gminy protestanciej, obecnie parafia św. Apostołów Piotra i Pawła.

Parafie dekanatu: Baranowo (pw. NMP Matki Kościoła); Kosewo (św. Maksymiliana Marii Kolbe); Mikołajki (2 parafie: pw. MB Różańcowej i św. Mikołaja); ; strona www / strona www / Ukta (pw. Podwyższenia Krzyża Świętego); Użranki (św. Apostołów Piotra i Pawła); Woźnice (św. Maksymiliana Marii Kolbego).

Na prawej stronie: Obraz w kościele św. Maksymiliana (Woźnice) wystawiony z okazji świąt Bożego Narodzenia.

.

Parafia w Woźnicach – kościół i procesja Bożego Ciała

WOŹNICE – wieś na płn-wsch od Mikołajek, niedaleko od szlaku turystycznego (wokół jeziora Łuknajno) prowadzącego do Rezerwatu Czapliniec.

.

Na południe od Mikołajek znajduje się Półwysep Popielniański, który otaczają cztery jeziora: Mikołajskie, Bełany, Śniardwy i Warnołty. Północny cypel półwyspu zajmuje osada Popielno, a w niej ośrodek naukowy PAN i hodowla koników polskich, które pochodzą od wymarłych koni leśnych – tarpanów. Drugą miejscowością na półwyspie jest wieś Wierzba, skąd przez jezioro Bełdany jest połączenie promem linowym z drogą do Mikołajek. To jedyny prom na wodach mazurskich.

.

Niedaleko Mikołajek, nad jeziorem Gardynskim bohaterowie książki “Zatoka żarłocznego szczupaka” spędzają gorące lato. Eugeniusz Paukszta opisuje wakacyjne losy przyjaciół w fikcyjnej wiosce Wyraje, której pierwowzorem mogło być Bobrówko. Miejscowość zamieszkana jest w dużym stopniu przez autochtoniczną ludność mazurską (lata 50-te XX wieku), z której część nie jest przychylna Polsce, nie używa języka polskiego. Młodzi przybysze zakładają obóz w niewielkiej zatoczce, której nadają tytułową nazwę.

Przybysze zakładają obóz przy niewielkiej zatoczce, której nadają tytułową nazwę. Beztroskie początkowo wakacje, upływające na podróżach łodzią lub kajakami na Bełdan lub Śniardwy, łowieniu ryb lub wycieczkach po lesie, przerywa seria dziwnych wydarzeń, związanych z niemiecką propagandą antypolską na terenie Mazur. Wszystko dzieje się w otoczeniu malowniczej przyrody – mazurskich lasów, rzek i jezior. Oprócz jeziora Gardyńskiego sportretowane zostały realistycznie: Malinówko, Bełdany, Śniardwy, rzeka Krutynia i miasto Mrągowo.

.

Wyniesienie Oleckie i jeziora (poj. Zach-Suw)

Wieś Szarejki na Wyniesieniach Oleckich

WYNIESIENIA OLECKIE – to pagórkowate krajobrazy między Oleckiem i Suwałkami. Znajduje się tu kilka jezior, a na wschodzie przepływa rzeka Rospuda. Od północy na południe graniczą one z Szeskimi Wzgórzami i Pojezierzem Ełckim (według oficjalnego podziału Krainy Mazursko-Podlaskiej są one częścią tego pojezierza). Na zachodzie opierają o ścianę Puszczy Boreckiej, natomiast w kierunku wschodnim ropościera się zachodnia część Pojezierza Suwalskiego. Obszar jest pagórkowaty – wzniesienia sięgają od 121 m npm. w południowej części gminy do 220 m npm. w części północno-wschodniej. Okolice Olecka przecina sieć strumieni łączących jeziora. Od północnego zachodu otaczają gminę obszary leśne Puszczy Boreckiej, która kryje w sobie rzadkie okazy roślin i zwierząt.

.

6-7 OLECKO / 2 dekanaty, 13 parafii

W Olecku znajduje się największy w Polsce rynek. Miasto rozbudowało się na brzegu Jeziora Olecko Wielkie.

OLECKO położone jest na wschodnich krańcach Pojezierza Mazurskiego, na szlaku łączącym Krainę Wielkich Jezior Mazurskich z Pojezierzem Suwalsko-Augustowskim.

.

Olecko: 1-2. Parafia pw. Świętej Rodziny, święcenie pokarmów w Sobotę Wielkanocną; 3. Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego.

Miasto i okolice były miejscem krwawych walk niemiecko-rosyjskich w latach 1914–1915. Plebiscyt w powiecie oleckim w 1920 roku zakończył się przytłaczającym sukcesem Niemiec i dopiero 23 stycznia 1945 roku miasto zdobyli żołnierze Armii Czerwonej, a 3 czerwca komendant radziecki przekazał miasto administracji polskiej.

Olecko, kilka zdjęć z witryny internetowej, którą prowadzi parafia MB Królowej Polski: 1. Pielgrzymka do Gruzji; 2-3. Marsz dla Życia.

Po wojnie usunięto i częściowo odbudowano zniszczenia, rozwinął się przemysł rolno-spożywczy i tekstylny oraz fabryka domów dla rolnictwa. Rozwinęło się także podmiejskie budownictwo mieszkaniowe, powstały nowe szkoły i obiekty użyteczności publicznej. W latach 1992-2013 była w Olecku pierwsza niepaństwowa uczelnia wyższa w północno-wschodniej Polsce – Wszechnica Mazurska. Prowadziła następujące kierunki kształcenia: pedagogika, zarządzanie, ochrona środowiska, filologia, administracja i wychowanie fizyczne. W swojej kategorii należała do najlepszych wyższych szkół w Polsce.

.

1. Cimochy; 2. Herb gminy Kowale Oleckie, które były stacją kolejową na trasie Goldap -Olecko – Ełk – Białystok; 3. Judziki.

Parafie dekanatu: Cichy (pw. MB Częstochowskiej ); Cimochy (pw. MB Królowej Świata); Gąski (pw. św. Antoniego Padewskiego); Judziki (św. Apostołów Piotra i Pawła); Kowale Oleckie (św. Jana Chrzciciela); Olecko (4 parafie: pw. NMP Królowej Polski, pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, pw. Świętej Rodziny i pw. Wniebowzięcia NMP); Szarejki (pw. MB Różańcowej); Szczecinki (św. Stanisława Biskupa i Męczennika); Świętajno (pw. MB Szkaplerznej); Wieliczki (pw. Narodzenia NMP).

Świętajno, dożynki gminne i panorama wsi nad jeziorem.

ŚWIĘTAJNO – gminna wieś w Polsce położona nad brzegami jeziora Świętajno i Jeziora Mulistego. W Świętajnie mieści się siedziba władz samorządowych i innych instytucji jak np. bank spółdzielczy, ośrodek zdrowia, lecznica dla zwierząt, urząd pocztowy, posterunek policji, oraz Gminny Ośrodek Kultury.

1. Kościół w Cichym; 2. Charakterystyczne wnętrze świątyni ewangelickiej, obecnie kościół parafialny pw. Narodzenia NMP; 3. Gąski – parafia św. Antoniego.

CICHY – we wsi po II wojnie światowej powstał PGR, który upadł na początku lat 90-tych i w Cichym panowało duże bezrobocie. Przez wioskę płynie mała rzeczka o nazwie Cicha Struga. W odległości ok. 1,5 km od Cichego znajduje się młyn wodny. Nowy właściciel spiętrzył przed nim wodę, tworząc małe rozlewisko, w samym zaś młynie stworzył regulowaną śluzę i zamontował prądnicę, która napędzana jest wodą przepływającą przez śluzę. Wytworzony prąd odsprzedaje elektrowni.

.

Region Puszczy Boreckiej

PUSZCZA BORECKA zajmuje 230 km² i jest największym kompleksem leśnym pomiędzy regionem Wielkich Jezior a Pojezierzem Suwalskim (dokładniej, między jeziorem Mamry a Wzniesieniem Oleckim). Wiele wzniesień Puszczy Boreckiej osiąga wysokość 200 m npm. Jednak teren bywa trudno dostępny, gdyż pagórki pooddzielane są siecią bezodpływowych, zabagnionych obniżeń. W tych obniżeniach można spotkać wysokie i przejściowe torfowiska. W dolinach między pagórkami płyną również okresowe i całoroczne strumyki. Oprócz tych niewielkich zbiorników wodnych na terenie Puszczy zgrupowane są też liczne jeziora.

Lasy tworzą zwarte kompleksy, a gatunkiem panującym w drzewostanach jest świerk, który zajmuje 38% powierzchni, inne gatunki to dąb, olsza i brzoza. Puszczę Borecką zamieszkuje liczna populacja zwierzyny łownej: głównie jeleni, saren i dzików. Występują tu także łosie, żubry, wydry, bobry i wilki.

Wśród mniejszych drapieżnikow zamieszkujących ten region można wyliczyć lisy, jenoty (gatunek inwazyjny), borsuki, kuny leśne, tchórze i piżmaki. Rysie występują tu bardzo nielicznie (w ilości około 2 sztuk) ze względu na wzrastającą ilość wilków, które stanowią dla nich konkurencję i zagrożenie (szczególnie dla młodych). W ramach modnego “zrównoważonego rozwoju” (cokolwiek to miałoby znaczyć), nadmierny rozrost ilościowy niektórych gatunków powinien być regulowany przez prawo łowieckie. W uzupełnieniu do ilustracji na prawej stronie: jenot może być niebezpieczny dla ludzi – gdy jest zakażony, staje się roznosicielem choroby.

.

8 Dekanat FILIPÓW / 6 parafii

1. Dożynki w Filipowie; 2. Herb gminy; 3. Filipów jest miejscem gdzie rzeka Rospuda łączy się z jeziorem o takiej samej nazwie.

Filipów znajduje się na styku z Oleckimi Wznieniesniami, chociaż według podziału geoprzyrodniczego należy do Pojezierza Suwalskiego. Wieś ulokowana jest na wzgórzach prawego brzegu rzeki Rospudy, a w okolicy są także jeziora rynnowe. Herb Filipowa został nadany miejscowości w roku 1570 przez króla Zygmunta Augusta. Dekanat obejmuje teren większy niż gmina: od Puszczy Romnickiej na północy do jeziora Sumowo Bakałarzewskie, przez które płynie Rospuda.

.

1. Filipów, kościół i siedziba dekanatu; 2-3. Dubeninki – sakrament bierzmowania w parafii i kościół św. Andrzeja Boboli.

Parafie dekanatu: Bakałarzewo (św. Jakuba Apostoła); Dubeninki (św. Andrzeja Boboli); Filipów (pw. Wniebowzięcia NMP); Nowa Pawłówka (pw. Trójcy Przenajświętszej); Przerośl (pw. Narodzenia NMP); Żytkiejmy (św. Michała Archanioła).

1-2. Bakałarzewo – kościół i herb gminy; 3. Jezioro Sumowo Bakałarzewskie.

Gmina Bakałarzewo (15 km na wsch od Olecka, 20 km na zach od Suwałk) wyróżnia się bogactwem przyrody. Istnieje tu wiele jezior i przepływa rzeka Rospuda. Cechą charakterystyczną jest pagórkowaty krajobraz. Teren sołectwa obejmuje fragment mikroregionu określanego jako Wyniesienie Oleckie.

.

1-2. Przerośl, kościół i pielgrzymka parafialna do Częstochowy; 3. Nowa Pawłówka, fragment ołtarza w kościele pw. Przeajświętszej Trójcy.

Puszcza Romnicka

1. Porośnięty mchem bór świerkowy; 2. Tamy z powalonych przez bobry drzew powodują często zatapianie lasu.

Dekanat Filipów graniczy na północy z PUSZCZĄ ROMNICKĄ, która zajmuje zwarty kompleks leśny o powierzchni ok. 355 km² a po stronie polskiej jest prawie 40 procent jej obszaru.

Na terenie puszczy powstał park krajobrazowy z licznymi wzgórzami, które rozdzielane są przez doliny rzek, miejscami przypominając tajgę. Surowe warunki klimatyczne tego regionu powodują, że szata roślinna jest specyficzna, fragmentami typowa dla strefy pólnocnej, którą charakteryzuje las świerkowy – mroczny i wilgotny. Poza dużymi obniżeniami terenu i mokradłami torfowisk, dominuje sosna , buk i dąb w lesie grądowym. Oprócz wielu ptasich gatunków, zamieszkują tu łosie, jelenie, sarny, dziki oraz wilki, a w rzekach i mokradłach – wydry i bobry.

.

I jeszcze coś w tym temacie. Rolnicy z gminy Filipów wysuwają zarzuty pod adresem lokalnego koła łowieckiego za bierność wobec dzików, które podchodzą coraz bliżej ludzkich osad. Może myśliwi boją się, że jakaś “polska” gazeta nazwie ich mordercami? Dziki chodzą stadami w biały dzień i niszczą uprawy. W niektórych miastach pojawiają się już nawet na ulicach… Tutaj nikt nie wspomina o zakaźnej wirusowej chorobie świn. Tyle straszono wirusową epidemią (afrykański pomór świn), a teraz cisza. Kto ma wypłacać milionowe odszkodowania za szkody poniesione w rolnictwie? Czy nie nawiedzeni ekolodzy-amatorzy, którzy tak zaciekle kochają wszystkie zwierzątka i protestują przy byle (i bez) okazji? A tym bardziej gazety nawołujące do konfliktów i nie liczące się ze zdaniem lokalnej społeczności.

.

1-2. Żytkiejmy, parafia i wnętrze kościoła; 3. Festyn “Dzień sękacza”.

ŻYTKIEJMY wieś położona 2 km od granicy z obwodem kaliningradzkim. Latem organizowany tam jest festyn pod nazwą „Dzień sękacza” – Jest to wypiek cukierniczy, pieczony nad otwartym ogniem na obracającym się rożnie w kształcie drewnianego wałka, który jest podobny do ściętego pnia drzewa z sękami.

Ponury epizod z historii tej ziemi. Przed 1939 r. w Żytkiejmach działał ośrodek szkolenia dywersantów i agentów hitlerowskich – ukierunkowany był na inwigilację Białostocczyzny i Suwalszczyzny. Przerzucano tu agentów, broń, środki wybuchowe, radiostacje i materiały propagandowe. Dzisiaj są już lepsze, bardziej zaawansowane metody.

Według chrześcijańskiej tradycji patron kościoła w Żytkiejach, Michał Archanioł stoi na czele hufców anielskich i przybywa z pomocą tym, którzy go wzywają. Służy im w walce z pokusami. Jest on też nadzieją na czasy ostateczne kiedy szatan i jego słudzy zostaną już na zawsze strąceni do czeluści piekielnych . Historia podaje, że ukazywał się on wielu świętym (św. Joannie d’Arc, św. naszej świętej siostrze Faustynie, a św. Ojciec Pio pod jego wpływem ułożył modlitwę do św. Michała, (pomocną w przypadku kłótni rodzinnych). Najbardziej znaną interwencją Archanioła jest udzielenie stygmatów świętemu Franciszkowi z Asyżu.

Ale jest jeszcze coś niezwyle trudnego do wytłumaczenia jako przypadkowy zbieg okoliczności. To prosta linia, na długości ok 4 tys. kilometrów (!) która łączy miejsca gdzie św. Archanioł się objawił i gdzie zbudowano sanktuaria jemu poświęcone. Są to, po kolei: Skellin Michael (płd-zachodni cypel Irlandii), St. Michael Mount (Anglia), wyspa Mont Saint Michel (Francja), skała Sacra di Sant Michel oraz grota Monte Gargano (obie we Włoszech), sanktuarium Panormitis Monastery na wyspie Simi (Grecja, blisko tureckiego brzegu) i klasztor na Górze Karmel (Palestyna / Izrael). Ta niezwykła prosta niektórym ludziom przypomina miecz, którym książę wiernych Panu Bogu aniołów strąci do piekła zbuntowane duchy.

Niektóre miasta mają w swym herbie postać Michała Archanioła, którego święto przypada na 29 dzień września. Natomiast Zgromadzenie św. Michała (księża michaelici) prowadzi wiele parafii w Polsce i podobno są nawet kustoszami słynnego sanktuarium Monte Gargano. Wydawali niezwykle pożyteczne pismo “Powświągliwość i Praca“. Tego nam brakuje.

.

Pojezierze Suwalskie / Wigry i Rospuda

1. Okolice Smolnik; 2. Jezioro Wigry.

Region rozciąga się na wschód od Mazur, między Puszczą Romincką a Równiną Augustowską. Dzieli się na dwa pojezierza: Zachodniosuwalskie i Wschodniosuwalskie (Pojezierze Sejneńskie). Przez cały region płynie Rospuda – od Szeskich Wzgórz, przez kilka wąskich jezior – do Augustowa gdzie łączy się z rzeką Nettą. Zachodnia część Pojezierza jest regionem głównie rolniczym, o małej lesistości (12%. ogólnej powierzchni) i bez miast. Natomiast część wschodnia to region turystyczny, urozmaicony wieloma wzniesieniami i jeziorami. W pobliżu Suwałk ustanowiono Wigierski Park Narodowy, a bardziej na wschód znajduje się jedyne miasto, Sejny. Pozostałe MIEJSCOWOŚCI regionu: Wiżajny, Rutka-Tartak, Puńsk, Szypliszki, Krasnopol i Giby.

.

9-11 SUWAŁKI / 3 dekanaty, 21 parafii

Suwałki to miasto, w którym urodziła się MARIA KONOPNICKA. Tam się znajduje muzeum jej poświęcone, a przed budynkiem – ławka ze statuą pisarki. Z prawej strony: Bohaterowie najsłynniejszej bajki “O krasnoludkach i sierotce Marysi.”

.

1. Konkatedra św. Aleksandra w Suwałkach; 2. Herb miasta; 3. Makieta kościoła pw. MB Królowej Męczenników.

Suwałki powstały nad rzeką Czarną Hańczą z osady założonej w XVII w. przez zakon kamedułów z pobliskiego klasztoru w Wigrach. W roku 1940 – Suwałki wcielono do Rzeszy Niemieckiej zmieniając nazwę na Sudauen. Niemcy przeprowadzili masowe aresztowania miejscowej inteligencji a w roku 1941 założyli Stalag I. F-Sudauen, w którym zginęło kilkadziesiąt tysięcy jeńców. Podczas wyzwalania Suwałk poległo ponad 5 tysięcy radzieckich żołnierzy. Miasto jest położone na terenach zasobnych w rudy żelaza, wanadu, ołowiu oraz rzadkiego tytanu. Stąd tak duże zainteresownie obcych ych wywiadów tzw. “korytrzem suwalskim”.

.

1. Gawrych Ruda; 2. Becejły, 100-lecie parafii; 3. Kaletnik.

Parafie 3 dekanatów w Suwałkach: Becejły (pw. MB Częstochowskiej); Gawrych Ruda (św. Maksymiliana Marii Kolbe); Jeleniewo (pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa); Kaletnik (pw. Ducha Świętego); Raczki (pw. Trójcy Przenajświętszej); Rutka-Tartak (pw. MB Królowej Polski); Smolniki (św. Anny); Suwałki (11 parafiI: św. Aleksandra, bł. Anieli Salawy, św. Apostołów Piotra i Pawła, św. Wojciecha, pw. Bożego Ciała, św. Brata Alberta Chmielowskiego, pw. Chrystusa Króla, św. Kazimierza Królewicza, pw. MB Królowej Męczenników, pw. MB Miłosierdzia, pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa); Wigry (pw. Niepokalanego Poczęcia NMP); Wiżajny (św. Teresy); Żyliny (pw. MB Częstochowskiej).

1. Jeleniewo; 2-3. Raczki: Zaproszenie na Bal Wszystkich Świętych i witraż w kościele prafialnym.

.

WIGRY to nie tylko nazwa jeziora i małej osady. Na wąskim półwyspie znajduje się tam kościół i malowniczo usytuowany klasztor zakonu kamedułów. Ufundowany został w1667 roku przez Jana II Kazimierza Wazę z obowiązkiem codziennej modlitwy o oddalenie od kraju wszystkich nieszczęść. W dawnych eremach znajdują się pokoje gościnne i apartamenty, które można odpłatnie wynajmować. Na terenie klasztoru można zwiedzić kaplicę papieską, wieżę zegarową i czytelnię Jana Pawła II, ufundowaną z okazji jego pobytu na terenie w 1999 r.

.

1. Wiżajny; 2. Herb gminy Szypliszki; 3. Rutka Tartak – odpust parafialny.

.

12 Dekanat SEJNY / 7 parafii

1-2. Sejny: Bazylilka pw. Nawiedzenia NMP i herb miasta z głową tura; 3. Karolin.

SEJNY miasto położone nad rzeką Marychą (lewy dopływ Czarnej Hańczy). W Sejnach rozwija się przemysł spożywczy. Największym zakładem pracy jest mleczarnia Sejnmlek z zakładem serowarskim i proszkownią. Ponadto mieści się tu gorzelnia i zakłady drzewne. Tradycje spółdzielczości kontynuuje Bank Spółdzielczy. Oprócz niego w mieście działa oddział PKO.

.

1-2. Smolany: wnętrze kościoła i zaproszenie na majówkę parafialną; 3. Kościoł prafialny w Gibach. W lipcu 1945 radzieckie oddziały NKWD i polskie UB aresztowały podczas tzw. obławy augustowskiej (w okolicach Augustowa i Gib) ok. 2000 osób, spośród których ok. 600 zaginęło.

Parafie dekanatu: Berżniki (pw. Wniebowzięcia NMP); Giby (św. Anny); Karolin (pw. Świętej Rodziny); Krasnopol (pw. Przemienienia Pańskiego); Puńsk (pw. Wniebowzięcia NMP); Sejny (pw. Nawiedzenia NMP); Smolany (św. Izydora).

1. Berżniki; 2. Krasnopol; 3. Herb gminy Puńsk.

.

.

Pojezierze Ełckie

1. Jezioro Ełk; 2. Pomnik Michała Kajki w Ełku; poeta trzyma w ręku Rodło – symbol walki o polską ziemię. W dolnej części pomnika dwoje dzieci słuchają jego wierszy. a dwoje dzieci . Kajka (1858-1940) urodził się we wsi Ogródek, położonej między Ełkiem i Orzyszem.

POJEZIERZE EŁCKIE (842.86) – część składowa Pojezierza Mazurskiego. Ma powierzchnię około 2630 km². Na północy sąsiaduje z Krainą Węgorapy, na północnym wschodzie ze Wzgórzami Szeskimi i Pojezierzem Zachodniosuwalskim (Wyniesieniem Oleckim), na wschodzie z Równiną Augustowską (Pagórkami Augustowskimi), na południu z Kotliną Biebrzańską i Wysoczyzną Kolneńską, na zachodzie z Równiną Mazurską (Obniżeniem Piskim i Równiną Bemowską) i Krainą Wielkich Jezior Mazurskich (Pojezierzem Orzyskim i Wyniesieniem Pozezdrzańsko-Kożuchowskim). Główne miejscowości regionu to Ełk i Olecko (na granicy z Pojezierzem Zachodniosuwalskim), a także Biała Piska i Rajgród. Przez centrum obszaru przepływa rzeka Ełk – z północnego zachodu na południowy wschód.

.

13 Dekanat ORZYSZ / 6 parafii

1. Główna ulica w Orzyszu; 2. Droga z Orzysza do Mikołajek.

Wojskowa stolica – tak reklamują ORZYSZ – miasto położone nad rzeką Orzyszą i między dwoma jeziorami. W Orzyszu w 1940 umiera poeta mazurski Michał Kajka, mieszkający w pobliskiej miejscowości Ogródek (ok. 15 km od Orzysza).

.

1-2. Orzysz: Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa (ołtarz) i procesja Bożego Ciała w parafii MB Szkaplerznej; 3. Parafia w Okartowie.

OKARTOWO – wieś w gminie Orzysz, leży między dwoma jeziorami. Nad brzegiem jeziora Śniardwy znajduje się Stacja Ratownictwa Wodnego, główna baza Mazurskiej Służby Ratowniczej, założona w 1978 roku.

.

Kościółek Szlachecki : 1-2. Parafia 3. Wiejski cmentarz.

Parafie Dekanatu Orzysz : Okartowo (pw. Niepokalanego Serca NMP); Orzysz (2 parafie: MB Szkaplerznej i pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa); Klusy (pw. MB Wspomożenia Wiernych); Kociołek Szlachecki (pw. MB Gietrzwałdzkiej ); Miłki (pw. MB Królowej Polski).

1. Miłki, fragment kościoła; 2. Klusy; 3. Ogródek – Dom rodzinny i muzeum Michała Kajki.

KLUSY – mała wieś na przesmyku między jeziorem Kraksztyn i Lipińskim. Dwa km na północ od Klus, obok jezior Kraksztyn i Druglin (zwany też Jeziorem Kaleńskim), znajduje się wioska OGRÓDEK, gdzie urodził się, żył i został pochowany Michał Kajka (1859–1940), najwybitniejszy mazurski poeta ludowy, współzałożyciel Mazurskiej Partii Ludowej. W domu, który wybudował w 1883 i w którym mieszkał mieści się obecnie muzeum jego imienia.

Kajka pochodził z rodziny chłopskiej, był najstarszym synem kilkuhektaroowego wyrobnika wiejskiego Frycza i Justyny z Zawadzkich. Od siedemnastego roku życia pisał wiersze w języku polskim. W grudniu ożenił się z Wilhelminą Karaś z Ogródka, gdzie osiadł na stałe. Nadal pisał wiersze, które były publilkowane w tygodniku “Mazur”. Jednocześnie rozpoczął działalność społeczną i polityczną. Od 1890 zajmował się biblioteką Towarzystwa Czytelni Ludowych w Ogródku. Szacuje się, że biblioteka Michała Kajki liczyła kilka tysięcy książek. Był w gronie założycieli Mazurskiej Partii Ludowej. W 1920 r. brał aktywny udział w kampanii po stronie polskiej przed plebiscytem 11 lipca 1920 roku. Na licznych spotkaniach narodowych deklamował swoje wiersze. Za życia doczekał się zbioru Pieśni mazurskie (1927).

Określony przez Niemców mianem „zatwardziałego Polaka”, od lat 30. XX wieku znajdował się pod stałą obserwacją narodowych socjalistów. W ostatnich latach życia Kajka ogłaszał część swoich utworów anonimowo. Władze pruskie uniemożliwiły mu m.in. udział w wycieczce Mazurów do Polski w 1930 roku. Melchior Wańkowicz w 1935 r. odwiedził Ogródek, ale rozmówił się jedynie z żoną Kajki, z poetą spotkał się jedynie na chwilę podczas pracy („Na tropach Smętka”). Utwory Michała Kajki cechuje ogromne umiłowanie ojczystej ziemi, ludu mazurskiego i jego spraw. Poeta dotyka często w tych utworach ważne problemy życia religijnego Mazurów, znajdując i przy tym okazję do upomnienia się o krzywdę ojczystego języka. W roku 1937 zmarła żona Kajki, a on sam trzy lata później. Pochowany został w rodzinnej wsi. Oto fragment wiersza napisanego w czasach młodości :

Kiedy na dworze Z dziećmi biegałem I po ugorze Kwiatki zbierałem. Gdym nieomylnie Młode pacholę Pobierał pilnie Nauki w szkole, Nauczyciele Od mej młodości Uczyli wiele O pobożności. Uczyli cnoty I wiary w Boga Podczas zgryzoty, Gdy przyjdzie trwoga. A lud w pokorze Modły swe głosił I hymn ku górze Wdzięcznie się wznosił. Ja to lubiłem W mojej młodości, Pana chwaliłem Z ludem w przeszłości. Gdzie wskazywali Na wiernych ślady, By wielcy, mali, Strzegli się zwady, Rodziców czcili, A z bliźnim zasię W miłości żyli Choć w przykrym czasie. A wszystko brzmiało W ojczystej mowie I skutkowało Na duszne zdrowie.

Jest też, niestety, ciemniejsza strona tego regionu. W pobliżu Orzysza znajduje się wielki poligon, a w koszarach miejskich istniał oddzial karny dla żołnierzy sprawiających kłopoty jak np. dezercje z macierzystych jednostek, skłonności do agresji, alkoholu itp. Po “odzyskaniu” wolności nazywa się to 7 Oddział Dyscyplinarny. Miasto żyło cały czas w cieniu wojska i kiedy “zimna wojna” zamieniła się – jak narazie – tylko w “ciepłą” to w koszarach stacjonują : 32 Brygada Rakiet Operacyjno-Taktycznych, 4 Brygada Kawalerii Pancernej, Litewsko-Polski Batalion Sił Pokojowych oraz kilka innych. Silni, zwarci, gotowi – jak za nieboszki Sanacji w 1939…

Poligon powstał już pod koniec XIX-go wieku i Orzysz otrzymał wtedy status miasta garnizonowego. Obecnie na powierzchni ponad 160 km² mogą odbywać się ćwiczenia bojowe dla 1500 żołnierzy jednocześnie. Co pewien czas odbywają się tu ćwiczenia bojowe z udziałem Stanów i Brytanii a nawet Rumunii.

Poligon w Orzyszu. Generalowie Manfred Hoffman (na przodzie, drugi od prawej strony) i Leszek Surawski (ten za nim) pdczas przeglądu oddziałów biorących udział w niemiecko-polskich ćwiczeniach.

.

Bogate tradycje “chlubnej ” przeszłości zachowały się w herbie miasta z czarnym pruskim orłem. W październiku 1943 Orzysz odwiedził umiłowany przywódca III-ciej Rzeszy kanclerz Adolf H., a niedawno na poligonie Budeswehra urządziła sobie manewry zimowe. Jesteśmy teraz sojusznikami. Cały kompleks garnizonu i podległych mu okolic posiada duże możliwości logistyczne, jednorazowo zakwateruje i wyżywi wszystkich ćwiczących bez urządzania majdanu (tzn. obozowiska). Na terenie Ośrodka znajduje się m.in. bufet, łaźniai klub garnizonowy. Orzysz też rozkwita ekonomicznie, obce wojska spacerują po ulicach, odwiedzają resturacje a miejscowe kelnerki uczą się na potęgę angielskiego. Próbuje się ożywić turystykę poprzez organizowanie zawodów sportowych na trudnych polach ćwiczeń żołnierskich.

.

14-16 EŁK /3 Dekanaty, 22 parafii

Ełk – 1. Mazurski Zespół Pieśni i Tanca; 2. Panorama miasta od strony jeziora.

EŁK położony jest na Pojezierzu Ełckim, nad dwoma jeziorami i rzeką Ełk, będącą dopływem Biebrzy. Miasto zostalo zdobyte 24 stycznia 1945 przez wojska radzieckie bez większych walk, gdyż Niemcy się wycofali na krótko przed nacierającymi odddziałami II Frontu Białoruskiego. Ełk zasiedlono głównie mieszkańcami z okolicznych powiatów a także z Kresów (z Grodzieńszczyzny i Wileńszczyzny).

Parafie w Elku : 1. Obraz w parafi Bł. Karoliny Kózki; 2. Uroczystość Narodzenie NMP w parafii pw. Świętego Ducha; 3. Kościół pw. Chrystusa Króla;

Po wojnie w mieście zlokalizowane były duże zakłady mięsne, przetwórnia owoców, zakłady elektrotechniczne, drzewne, odzieżowe, węzeł kolejowo-drogowy. Do lat 90. XX wieku przyszłość Ełku upatrywano w intensywnej rozbudowie przemysłu, w szczególności przemysłu przetwórczego, rolno-spożywczego oraz drzewnego. Po przemianach w 1989 zamknięto wiele zakładów pracy, a nowe władze postawiły na turystykę i ekologię. Dużo młodych ludzi wyemigrowało w poszukiwaniu pracy, tam pozakladali rodziny ale czy wrócą?

.

1. Bajtkowo; 2. Grabnik; 3. Chełchy;

Parafie dekanatu: Bajtkowo (pw. MB Różańcowej); Chełchy (św. Brata Alberta Chmielowskiego); Ełk (11 parafii : pw. Chrystusa Sługi, pw. Ducha Świętego, św. Jana Apostoła, św. Jana Pawła II, bł. Karoliny Kózkówny, pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa, pw. NMP Królowej Apostołów, pw. Opatrzności Bożej, św. Rafała Kalinowskiego, św. Tomasza Apostoła, św. Wojciecha);

“ŚWIĘTOŚĆ MA BYĆ RADOSNA” – to dewiza salezjanów z parafii św. Rafała Kalinowskiego.

Grabnik (pw. MB Częstochowskiej); Kalinowo (pw. Wniebowzięcia NMP); , strona www Nowa Wieś Ełcka (św. Józefa Rzemieślnika); Pisanica (pw. MB Królowej Polski); Prawdziska (św. Andrzeja Apostoła); Prostki (św. Antoniego Padewskiego); Regielnica (św. Józefa Oblubieńca NMP); Stare Juchy (pw. Trójcy Przenajświętszej); Straduny (pw. MB Królowej Polski).

1. Kalinowo; 2. Prostki; 3.Regiel.

PROSTKI – gminna wieś nad rzeką Ełk. Miejscowość została założona na obszarze w XV wieku, gdy osiedlili się tu trzej bracia Prostkowie: Jan, Kacper i Mikołaj. W roku 1656 podczas potopu szwedzkiego, rozegrała się tu bitwa pomiędzy sprzymierzonymi wojskami Rzeczypospolitej i Tatarów, a wojskami brandenbursko-szwedzkimi. Od założenia miejscowości do 1941 r. Prostki były niemal bez przerwy pruską miejscowością graniczną z Prusami Hohenzollernow. Te ziemie w całości należą do Polski po zakończeniu działań wojennych, na mocy ustaleń konferencji w Jałcie i Poczdamie.

.

17 Dekanat RAJGRÓD / 5 parafii

RAJGRÓD – to maleńkie (1500 mieszk.), ale bardzo stare miasto. Wykopaliska archeologiczne pokazały, że ludzie w tej okolicy żyli już kilka tysięcy lat temu.

Wokoło są liczne jeziora, z których największe – Rajgrodzkie ma długość maksymalną 12 km a szerokość do 900 metrów. Gmina Rajgród to przede wszystkim prężnie rozwijające się rolnictwo, w szczególności nastawione na produkcję mleka. Mniejsze gospodarstwa coraz częściej przekształcają się w gospodarstwa ekologiczne, które dodatkowo oferują zdrową żywność. Jako ciekawostkę podajemy, że w Rajgrodzie leśniczym był dziadek Henryka Sienkiewicza – Józef a we wsi urodził się Józef Ksawery Sienkiewicz, ojciec pisarza.

Obraz na prawej stronie: Matka Boska Gromniczna, patronka parafii Wiśniowo Elckie.

.

1. Borzymy; 2. Rydzewo – wieniec dożynkowy, dar przed ołtarzem; 3. Kościół parafialny w Prusce.

Borzymy (pw. MB Nieustającej Pomocy i św. Antoniego); Pruska (pw. MB Częstochowskiej); Rajgród (pw. Narodzenia NMP); Rydzewo (św. Wojciecha); Wiśniowo Ełckie (pw. MB Gromnicznej).

Kościół w Rajgrodzie jest nie tylko siedzibą dekanatu, ale także Sanktuarium Pani Rajgrodzkiej – Królowej Rodzin. Od roku 2005, w trzecią sobotę lipca w Rajgrodzie odbywa się Diecezjalna Pielgrzymka Kobiet Katolickich.

Świątynia cieszy się wciąż rosnącym zainteresowaniem wśród pielgrzymów, a w trzecią sobotę lipca zjawia się od 1 do 2 tysięcy pątniczek, aby zawierzyć Rajgrodzkiej Pani siebie i swoje rodziny oraz podziękować za łaski i błogosławieństwo na dalsze lata. Pielgrzymka Kobiet Katolickich łączy ludzi i pokolenia, dlatego można spotkać w tym wyjątkowym dniu kobiety w każdym wieku. Często towarzyszą im rodziny. W ostatniej pielgrzymce uczestniczyło ok. 900 osób. Panie przyjechały indywidualnie lub w grupach zorganizowanych, z sąsiednich parafii do Rajgrodu przybyły pieszo.

Z bazyliki w Augustowie kobiety z kapłanami przyjechały rowerami. Udział wzięły także panie m.in. z Białegostoku, Ełku, Suwałk, Rydzewa, Wieliczek, Jamin, Janówki, Wiśniowa Ełckiego i Cimoch, Bakałarzewa. W tracie uroczystej Mszy świętej kobiety dokonały aktu zawierzenia rodzin Matce Bożej Królowej Rodzin. Po przerwie obiadowej zakończono spotkanie nabożeństwem po ścieżkach Kalwarii Rajgrodzkiej.

.

Równina Mazurska i puszcze mazurskie

Puszcza Piska jest jednym z największych kompleksów leśnych w Europie. Wielokrotnie nawiedzały ją naturalne katastrofy jak np. pożary leśne. W takich sytuacjach rozprzestrzenianiu się ognia zapobiegają pasy przeciwpożarowe – pozbawione drzew linie o szerokości do 30 m. wzdłuż torów kolejowych, dróg publicznych, parkingów itp. Podszyt krzewów i rośliny przygruntowe są usunięte do po warstwy mineralnej.

Region pokrywa południową część Pojezierza Mazurskiego i liczne jeziora z dwoma największymi : Jezioro Roś i Jezioro Nidzkie (rezerwat krajobrazowy). Równina Mazurska jest regionem obficie zalesionym. Latem 2002 nad Puszczą Piską przeszedł największy w historii huragan (w nadleśnictwie Pisz w ciągu 15 minut uszkodzonych zostało 12 tys. ha lasów). Obecnie Lesistość regionu wynosi 60% a lasy tworzą rozległe kompleksy: Puszczę Piską we wschodniej części regionu, a w zachodniej Lasy Napiwodzko-Ramuckie (Puszczę Nidzicką) – w zachodniej. Przez region płynie także kilka rzek, m.in. Omulew, Szkwa, Rozoga i Pisa (dopływy Narwi). Główne miasta: Szczytno, Pisz i Ruciane-Nida.

.

Powieść przygodowa Eugeniusza Paukszty – autora znanego z miłości do przyrody, zwłaszcza w rejonach północnej Polski. Wartka akcja, opisywane ze znawstwem piękno otoczenia, sprawnie zarysowane cechy osobowe bohaterów. Rzecz dzieje się w Puszczy Piskiej. Sensacyjna fabuła współgra tutaj z przyrodą. Powieść o resocjalizacji Edka, który jest olsztyńskim “niebieskim ptakiem” i wskutek swoich wybryków musi uciekać z miasta na mazurską wieś. Tam zaczyna się przemiana wewnętrzna młodego człowieka pod wpływem splotu różnych wydarzeń, dobrych ludzi i pierwotnej przyrody mazurskiej.

.

18 Dekanat PISZ / 9 parafii

Miasto Pisz wieczorem i kościół MB Ostrobramskiej

.

PISZ znajduje się w płd-wsch części krainy Wielkich Jezior, na wschodniej krawędzi Puszczy Piskiej. Przez miasto płynie rzeka Pisa wypływająca z pobliskiego jeziora Roś. Do roku 1944 były to tzw. Prusy Wschodnie (niem. Ostpreußen).

Z lewej strony: herb powiatu piskiego.

.

W nocy 24 na 25 stycznia 1945 miasto zdobyły oddziały 307 dywizji piechoty II-go Frontu Białoruskiego, którym dowodził marsz. Konstanty Rokossowski. Nie mamy danych ilu żołnierzy radzieckich zginęło, a zniszczeniu uległo ponad 50% zabudowań. Po przekazaniu Pisza władzom polskim rozpoczęła się szybka odbudowa i wybudowano Piskie Zakłady Przemysłu Sklejek. W Piszu uruchomiono największą w Polsce ekologiczną ciepłownię, która wykorzystuje odnawialne źródła energii w postaci biomasy.

.

Pielgrzymka konno-rowerowa z parafii MB Ostrobramskiej oraz dożynki w Piszu.

.

1. Jeże, kościół parafialny; 2. Pisz, kościół św. Józefa.

Parafie dekanatu: Jeże (św. Apostołów Piotra i Pawła); Pisz (4 parafie: pw. MB Miłosierdzia Ostrobramskiej, pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa, św. Jana Chrzciciela, św. Józefa Oblubieńca); Ruciane-Nida (2 parafie: pw. MB Miłosierdzia Ostrobramskiej i pw. Trójcy Świętej); Turośl (pw. MB Częstochowskiej); Wiartel (św. Maksymiliana Kolbego).

1. Turośl; 2. Wiartel – parafia św. Maksymiliana; 3. Kościół pw. MB Ostrobramskiej Opatrzności w Rucianem.

.

Ruciane-Nida : Wnętrze kościoła Świętej Trójcy i orszak Trzech Króli

Ruciane-Nida jest na przesmyku Jeziora Nidzkiego i Guzianki, które są połączone Kanałem Nidzkim. Nida była osadą rybacką założoną obok młyna nad rzeką Nidką. W roku 1954 wybudowano tu Zakład Płyt Pilśniowych i Wiórowych (ZPPiW), a budowa trwała kilka lat, co może świadczyć o wielkości zakładu, który był największym i najnowocześniejszym obiektem tego typu w Europie.

Decyzja o lokalizacji nie była przypadkowa – surowiec produkcyjny dostarczany był z pobliskiej Puszczy Piskiej. Do 1963 roku stopniowo uruchamiane były kolejne odziały – wytwórnia płyt twardych, wydział płyt wiórowych, laminowanych i wydział uszlachetniania płyt. Rynkami zbytu dla ZPPiW była cała Europa, Stany Zjednoczone i Kanada. Na potrzeby zakładu wybudowana została bocznica kolejowa.

W 1966 osiedlu Ruciane nadano prawa miejskie i powstała nowa jednostka administracyjna: dwójmiasto Ruciane-Nida. Z inicjatywy ZPPiW, w mieście powstał Zespół Szkół Drzewnych i Leśnych. W 1973 roku funkcjonować zaczęło nowoczesne laboratorium badawczo-rozwojowe. W latach świetności w zakładzie zatrudnionych prawie 2 tysiące pracowników. Dzięki zakładom następował szybki rozwój Rucianego i Nidy, wzrost liczby ludności i rozwój infrastruktury, budownictwa mieszkalnego, handlu, usług i transportu. Ale przyszły nowe czasy i na skutek tzw. transformacji ogłoszono upadłość ZPPW a należące do niego budynki uległy ruinie.

Jednak miasteczko i okolice nadal odwiedzają tłumy turystów, zwłaszcza w sezonie letnim.

.

19 Dekanat BIAŁA PISKA / 5 parafii:

Ten mały region – między Wielkimi Jeziorami i doliną Pisy – w systemie Jerzego Kondrackiego nazywany był Wysoczyzną Białej Piskiej. Rzeźba terenu jest urozmaicona, wysokości dochodzą do 180 – 200 metrów npm. Obecnie w BIAŁEJ PISKIEJ jest zlokalizowany drobny przemysł spożywczy i drzewny. W pobliżu miasta znajdują się pokłady torfu, wapienia łąkowego i rudy darniowej. Znajduje się tu przystanek PKP, PKS, ośrodek zdrowia, poczta, bank, restauracje, kawiarnie, funkcjonowało kino. Turystycznym atutem gminy Biała Piska są drogi łączące miasto z dziesiątkami wsi. Są stosunkowo mało ruchliwe i wiją się kilometrami wśród pól i lasów. Dodatkowego uroku dodają im rosnące po obu stronach szpalery starych drzew, których korony dają cień i zachęcają do dalekiej wycieczki. W powietrzu unoszą się zapachy łąk, sianokosów, żniw, ziół i miodu.

.

.

Na początku sierpnia 2023 będą w Portugalii zorganizowane Światowe Dni Młodzieży, które przed prawie 40 laty zainicjował nasz wielki rodak, św. Jan Paweł II. Nie każdy będzie mógł pojechać do Portugali, ale w Białej Piskiej zorganizowano Dzień Młodzieży Dekanatu dla młodych parafian tego miasta i okolicznych wiosek. Pomysł znakomity, bo czasami myślimy o dalekich podróżach nie wiedząc, że w naszym regionie są także piękne miejsca i ciekawi ludzie.

1-2. Biała Piska, parafia św. Andrzeja Boboli – kościół i Msza św. na rozpoczęcie roku szkolnego; 3. Drygały.

.

Parafie dekanatu: Biała Piska (św. Andrzeja Boboli); Drygały (pw. Matki Boskiej Częstochowskiej); Kumielsk (pw. Narodzenia NMP); Rożyńsk Wielki (św. Szczepana); Skarżyn (pw. Chrystusa Króla).

1. Kumielsk; 2. Rożyńsk; 3. Skarżyn

.

Równina Augustowska

Ten fizycznogeograficzny region jest równiną sandrową, nachyloną w kierunku południowym Jedynym miastem w tym regionie jest Augustów. Większe wsie położone na równinie to: Giby, Nowinka i Płaska. Region mocno zalesiony a większą jego część zajmuje Puszcza Augustowska, którą porastają bory sosnowe i bory mieszane ze świerczynami z dużym udziałem łęgów jesionowo-olszowych i olsów. Przez równinę przepływają m.in. rzeki Czarna Hańcza, Netta i Rospuda oraz Kanał Augustowski. Na jej obszarze znajdują się liczne jeziora.

Przed 200 laty, w czerwcu 1823 do Augustowa przybył płk Ignacy Prądzyński w celu rozpoznania terenu przed projektowaniem Kanału Augustowskiego – obecnie największej atrakcji turystycznej regionu.

Decyzję o budowie kanału żeglownego podjął Franciszek Ksawery Drucki-Lubecki, minister skarbu Królestwa Polskiego. Budowa ruszyła w lipcu 1824 i trwała 15 lat. Pracowało przy niej ponad 6 tys. robotników i miejscowych chłopów. Od roku 2008 kanał był wspólnym polsko–białoruskim kandydatem do wpisania na listę światowego dziedzictwa UNESCO, ale wniosek ten wycofano. Herb powiatu: niebieskie pole (z koroną królewską) symbolizuje niebo i jeziora ziemi augustowskiej, zielone pole – Puszczę Augustowską, a biała fala – Kanał Augustowski oraz rzeki płynące przez powiat.

.

20-21 AUGUSTÓW – 2 dekanaty / 13 parafii

To królewskie miasto, położone jest nad rzeką Nettą, pomiędzy kilkoma jeziorami, a z trzech stron otoczone Puszczą Augustowską. Herb Augstowa przedstawia na środku czerwonej tarczy splecione złote litery „S A” czyli monogram Zygmunta II Augusta (łac. Sigismundus Augustus) – króla Polski, ostatniego z rodu Jagiellonów. Herb powstał w roku 1557 z inicjatywy tego króla, wraz z nadaniem Augustowowi praw miejskich w Wilnie w 1557. Dwie mniejsze litery ‘P’ oraz ‘R’ – to skrót oznaczający króla Polski (łac. Poloniae Rex). W okolicy Augustowa toczyły się walki podczas dwóch tragicznych powstań w roku 1831 i 1863, po których rozwój gospodarczy został zatrzymany i miasto straciło na znaczeniu. Latem 1945 oddziały radzieckiego NKWD, polskiego UB i kompanie Praskiego Pułku Piechoty dowodzone przez por. Maksymiliana Szepfa brały udział w tzw “obławie augustowskiej”. Jej celem było rozbicie i likwidacja podziemia antykomunistycznego w rejonie Suwałk i Augustowa, o czym pisaliśmy powyżej, w paragrafie o parafii w Gibach (dekanat Sejny).

.

1. Bazylika mniejsza pw. NSPJ w Augustowie; 2. Autustow, parafia Kościół św. Jana Chrzciciela; 3. Białobrzegi.

Parafie dekanatu: Augustów (5 parafii: pw. MB Częstochowskiej, św. Jana Chrzciciela, pw. Miłosierdzia Bożego, pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa, pw. Świętej Rodziny); Bargłów Kościelny (pw. Podwyższenia Krzyża Świętego); Białobrzegi (ośrodek duszpasterski św. Siostry Faustyny Kowalskiej); Janówka (pw. Zwiastowania NMP); Kolnica (św. Maksymiliana Kolbego); Monkinie (pw. MB Anielskiej); Studzieniczna /Augustów (pw. MB Szkaplerznej); Szczepki (św. Józefa Oblubieńca); Żarnowo Drugie (pw. Narodzenia NMP).

1. Bargłów; 2. Kolędnicy z parafii pw. Świętej Rodziny w Augustowie; 3. Kolnica.

.

Na obrzeżach Augustowa znajduje się Studzieniczna a w niej kaplica i diecezjalne Sanktuarium MB Studzienicznej, do której prowadzi wąska grobla. Studzieniczna jest celem wielu pielgrzymek, a od roku 2000 pielgrzymują tam również leśnicy. Tamtejsze leśnictwo zorganizowalo Izbę Edukacji Leśnej oraz ścieżkę prowadzącą do pomnika Leśnikom Poległym o Niepodległość Polski.

.

1. Janówka; 2. Żarnowo Drugie; 3. Monkinie.

.

Zamieszanie wokół Rospudy

Rospuda bierze swój początek ze wzgórz położonych na południe od Puszczy Romnickiej. Przepływa Pojezierze Suwalskie, a w dolnym biegu – na przedmieściach Augustowa – przechodzi w przedłużenie, które się nazywa rzeka Netta, prawy dopływ Biebrzy.

1. Obwodnica Augustowa, dwie spośród kilku propozycji. Coraz więcej zielonych plam na mapie rezerwują aktywiści z siecie “Natura-2000. 2. Eko-protestanci przy dolinie Rospudy. Ktoś zauważył, że na protestach – w różnych regionach Polski – pojawiają się ci sami ludzie. Może są etacie i to jest ich stałe zajęcie?

Tędy przebiega główna droga, na której jadące dzień i noc kolumny samochodów ciężarowych (tzw. tiry) spędzały z oczu sen mieszkańcom Augustowa. Zaszła pilna konieczność zbudowania obwodnicy, która omijałaby to miasto. Specjaliści rządowi opracowali projekt i ruszyła budowa. Ale tu się zaczyna problem, bo ekologiści-amatorzy podnieśli krzyk, że półkilometrowa estakada (budowla mostowa nad obniżeniem terenu) jest zagrożeniem dla przyrody, narusza równowagę biologiczną torfowiska Rospudy itp.

Najpierw były to małe grupki jak stowarzyszenie „Ruch na rzecz Ziemi” czy siemiatycki oddział Pracowni na rzecz Wszystkich Istot. Czujne na takie rozróby GWno itp. nadały wsparcie propagandowe i lista protestantów gwałtownie się wydłużała: partia “Zielonych”, Stowarzyszenia Salamandra i Bocian i dziesiątki następnych. Zabrał nawet głos rzecznik Do Spraw Obywatelskich (na pewno też ekspert od ekologii), a potężne działy wytoczył Greenpeace, znany z gwałtownych metod i łamania przepisów w różnych zakątkach świata. Dla obwodnicy augustowskiej proponowano różne warianty, które łączył jeden motyw: zablokować projekt rządowy. Realizacja jednego z tych wariantów wymagałaby zniszczenie parudziesięciu gospodarstw, ale to przecież nieważne wobec obrony prawa żab i owadów.

Ilustracja powyżej, z boku : “Zielona wstążka” – znak jaki sobie obrali przeciwnicy budowy obwodnicy jest symbolem Kampanii na Rzecz Zdrowia Psychicznego. Chyba nie wiedzieli o tym?

Fragmenty porzuconej budowy. Gdyby za poniesione straty obciążyć krzykaczy i tych, co ich napuszczają, to zielona wstążka – jako symbol zdrowia psychicznego – spełniłaby tu pozytywną rolę.

W regionie tym jest kilka parków narodowych, a doliina Rospudy nie jest nawet rezerwatem. To nic, bo sieć “Natura-2000” wytycza po swojemu regiony, które mają być wyłączone z gospodarki krajowej. Wysyłano donosy do Brukseli, a komisja UE nakazała wstrzymać budowę. Głosy lokalnych mieszkańców i ludzi pracujących w ciągłym kontakcie z przyrodą nie mają tu znaczenia. W krajach zachodnich UE, obce agentury nie mogą robić takich cyrków. Tam realizuje się wielkie budowle a ekeolodzy milczą… A tutaj, w obronie “matki-ziemi” pojawiły się jakieś firmy “konsultacyjne” (jedną z pierwszych zorganizowała GWno) i podrzucono kilka następnych pomysłów. Jednak żaden nie byl wolny od mankamentów. Coś tam w końcu wybudowano, ale ogromne sumy zostały wyrzucone w błoto, chciałoby się powiedzieć – w bagno przy Rospudzie. A porzucone budowle pozostaną jako pomniki zwycięstwa ignorantów nad słabnącym państwem.

.

22 Dekanat LIPSK / 6 parafii

Lipsk – miasto nad rzeką Biebrzą, lokalny ośrodek handlowy i usługowy. Gmina Lipsk jest ośrodkiem sztuki ludowej (pisankarstwo i tkactwo). Lipsk rozwijał się szybko do połowy XVII wieku, później ogarnął go kryzys związany z konfliktami wojennymi, w 1655 przemarsz wojsk szwedzkich spowodował liczne grabieże i zniszczenie miasta. W następnym stuleciu doszły jeszcze dwa przegrane powstania w roku 1831 i 1863.

.

1. Biebrza w górnym biegu wije się na całym odcinku i w pobliżu Lipska skręca na południe; 2. Spacer bocianów na drodze do Puszczy Augustowskiej.

Tragiczną datą w historii jest 13 lipca 1943 r. kiedy Niemcy rozstrzelali 50 mieszkańców Lipska w fortach w Naumowiczach koło Grodna. Wśród nich była bł. Marianna Biernacka (1888-1943), urodzona tu, w Lipsku nad Biebrzą. Dlatego tutejszy kościół parafialny Matki Bożej Anielskiej jest miejscem szczególnego kultu błogosławionej Marianny.

Swoje dzieciństwo spędziła w rodzinnym miasteczku. Jej życie nie było lekkie. Przeżyła czasy zaborów i pierwszą wojnę światową. Wyszła za mąż, gdy miała 20 lat, za Ludwika Biernackiego. Utrzymywali się z pracy własnych rąk, pracując ciężko w 20-hektarowym gospodarstwie. Po śmierci męża Marianna została tylko z synem Stanisławem, który w lipcu 1939 ożenił się z Anną z d. Szymańczyk. Młode małżeństwo zamieszkało w jednym domu z Marianną.

Żyli zgodnie, ale ich szczęście rodzinne przerwała wojna. Na początku lipca 1943 Niemcy rozpoczęli masowe aresztowania mieszkańców. Na liście znalazł się także Stanisław Biernacki i jego żona. Kiedy do ich domu zapukał uzbrojony niemiecki żołnierz, Marianna usłyszała rozkaz, aby Anna i Stanisław wyszli z domu. Wtedy rzuciła się do nóg esesmana błagając aby oszczędził jej synową: „Jak ona pójdzie, jest przecież w ostatnich tygodniach ciąży, ja pójdę za nią!” – prosiła. Niemiec zgodził się. Zabrali z domu Mariannę Biernacką i jej syna, w domu została Anna. Oprócz Biernackich, w Lipsku aresztowano jeszcze 48 innych ludzi. Niemcy trzymali ich ok. dwóch tygodni w więzieniu, po czym wywieźli do fortu niedaleko Grodna. Tim wszystkich rozstrzelali. Marianna prosiła oprawców, aby przed śmiercią dali jej do ręki różaniec.

W publikacjach, które ukazały się na temat błogosławionej z Lipska, często podkreśla się jej miłość do rodziny. 51-letnia Marianna była bardzo troskliwa wobec syna, jego żony oraz ich dzieci. Wszystkich darzyła wielką, matczyną życzliwością i miłością. W czerwcu 1999 Jan Paweł II ogłosił Mariannę Biernacką błogosławioną wraz z innymi męczennikami drugiej wojny światowej i podczas Mszy beatyfikacyjnej powiedział : „Świętujemy zwycięstwo tych, którzy w naszym stuleciu oddali życie dla Chrystusa, oddali życie doczesne, aby posiąść je na wieki w Jego chwale“. Śmierć błogosławionej Marianny przypomina innego męczennika i patrona trudnych czasów – św. Maksymiliana Kolbe, który także oddał swe życie za drugiego człowieka.

Bł. Marianna jest patronką teściowych, dzieci nienarodzonych i matek oczekujących dziecka. Jej wspomnienie liturgiczne przypada 13 lipca, w rocznicę śmierci (czyli narodzenia do nieba – Dies natalis). Każdego roku w ten dzień odbywa się spotkanie teściowych i uroczysta Msza święta.

Po nabożeństwie na ulicach Lipska miała miejsce rekonstrukcja wydarzeń z lipca 1943 r.

Na terenie diecezji ełckiej można do dziś spotkać jej potomków. Uratowana od śmierci synowa, Anna Biernacka przeżyła wojnę, urodziła dziecko i zmarła w wieku 98 lat. Jej wnuczka Grażyna (prawnuczka błogosławionej) wybrała do chrztu swej córeczce imię Marianna.

.

1. Rygałówka; 2-3. Oddział Stowarzyszenia Młodzieży Katolickiej i kościół w Jaminach.

Parafie dekanatu Lipsk : Jaminy (św. Mateusza Apostoła); Krasnybór (pw. Zwiastowania NMP); Lipsk (pw. MB Anielskiej); Mikaszówka (św. Marii Magdaleny); Rygałówka (pw. Przemienienia Pańskiego); Sztabin (św. Jakuba Apostoła).

1. Mikaszówka; 2. Krasnybór; 3. Sztabin.

SZTABIN powstał pod koniec XVI-go wieku. Decyzję o budowie wsi podjął podkomorzy nowogródzki Adam Chreptowicz podczas przeprawy rzecznej przez Biebrzę. Był wtedy w podróży z Augustowa do Knyszyna.

Fotografia na lewej stronie: Dworek Karola Brzostowskieo w Cisowie k. Sztabina.

Sławę miejscowości przysporzył hr. Karol Brzostowski (1796-1854) – człowiek światły i niezwykle uzdolniony w sprawach technicznych. Był twórcą tzw. “Reczpospolitej Sztabińskiej” w której unowocześnił rolnictwo doprowadzając upadający majątek do rozkwitu, wprowadził obowiąkowe bezpłatne nauczanie, uwolnił chłopów od pańszczyzny i zrealizował tyle pomysłów, że zabrakłoby tu miejsc aby je opisać. Dlatego warto zapoznać się z jego biografią, z ktorej można się wiele nauczyć i nawet otrzymać impuls do działania. Doprawdy, trudno jest uwierzyć, że jeden człowiek może w życiu tyle dokonać. Brzostowskiego nowatorswo, tworzenie zakładów pracy i determinacja w realizowaniu dobrych pomysłów sprawiła, że był człowiekiem daleko wyprzedzającym epokę, w której przyszło mu żyć.

*

Powracamy jeszcze do Eugeniusza Paukszty, którego książki poświęcone są najczęściej Ziemiom Zachodnim i Północnym. Dwie z nich: Wrastanie oraz Warmia i Mazury opisują powojenne dzieje tego regionu i ludzi tam żyjących. W książce “Wrastanie” autor podejmuje problematykę związaną z zasiedlaniem i zagospodarowywaniem Mazur odzyskanych po drugiej wojnie. Pauksta umiał pisać o zwykłych sprawach w sposób niezwykle ciekawy jak tutaj : o życiu repatrianta z Wileńszczyzny, który zamieszkał na ziemi mazurskiej i wrastał w nią razem ze swoją rodziną. W tle pojawiają się trudne początki lat powojennych: wyjazd Niemców do Reichu, szaber oraz osiedlanie Łemków i Bojków przetransportowanych z regionów, gdzie panował terror uzbrojonych band UPA. Wobec nowych realiów ukazują się różne postawy ludzi: trochę tragedii, trochę humoru – tak jak to w życiu bywa, kiedy następuje tytułowe wrastanie w nową ziemię.

“Warmia i Mazury” to kompendium wiedzy o krainie jezior i puszcz, o wspaniałych ludziach,walczących przez wieki z obcymi najazdami, z przemocą, o język polski, o mowę ojców swoich. Oprócz historycznego rysu tej krainy, autor urzekająco opisuje jej piękno,urodę wielkich puszcz i wodnych szlaków. Wiele w tej książce starych legend,baśni i obrazów z trudnej przeszłości Warmii i Mazur, starej polskiej dzielnicy przez stulecia germanizowanej i uciskanej. Jest także sporo informacji o powojennej i współczesnej problematyce rozwoju tej dzielnicy,o dziejach integracji społecznej i rozbudowie regionu. Książka – pisana pięknym, poetyckim językiem i bogato ilustrowana – jest ważną pozycją w serii “Polska. Ziemia i ludzie”.

Eugeniusz Paukszta podpisuje swoje książki. Spotkanie autorskie w Olsztynie, 1971.

___________________